الحديد ٩
ترجمه
| الحديد ٨ | آیه ٩ | الحديد ١٠ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«آیَاتٍ بَیِّنَاتٍ»: (نگا: بقره / ، یونس / ، نور / . «رَؤُوفٌ رَّحِیمٌ»: (نگا: بقره / توبه / .
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۷ - ۱۵، سوره حديد
- بيان اينكه آيه : ((آمنوا بالله و رسوله و انفقوا...)) خطاب به مؤ منين و امر به آثارايمان است
- وجه و نكته اينكه فرمود از آنچه كه خدا شما را در آن جانشين كرده انفاق كنيد
- مراد از ميثاقى كه از مؤ منين گرفته شده است
- توبيخ شديد كسانى كه از انفاق مالى كه خدا تنها وارث آنستبخل مى ورزند
- عدم تساوى انفاق در زمان جنگ با انفاق بعد از فتح
- توضيحى درباره اجر دادن خدا به بنده و اينكه اجرى كه خدا درمقابل عمل عبد مى دهد تفضلى است از او عزوجل
- توضيحى درباره اجر دادن خدا به بنده و اينكه اجرى كه خدا درمقابل عمل عبد مى دهد تفضلى است از او عزوجل بيان حد اعلاى تشويق به انفاق در راه خدا،
- تقاضاى منافقان از مؤ منان ، در قيامت ، و جوابى كه به آنان داده مى شود: به دنيابرگرديد و نور به دست آوريد
- مقصود از ديوارى كه بين منافقان و مؤ منان زده مى شود و مفاد اين تمثيل در بيان حال منافقان
- استمداد منافقان از مؤ منان و جواب ايشان به آنها
- دنباله گفتار مؤ منان بر منافقان : شما امروز هيچ ياورى نداريد!
- (رواياتى در ذيل آيه مربوط به انفاق قبل از فتح و بعد از فتح ، گفتگوى منافقان و مؤمنان در قيامت و روايتى درباره آرزوى دراز)
تفسیر نور (محسن قرائتی)
هُوَ الَّذِي يُنَزِّلُ عَلى عَبْدِهِ آياتٍ بَيِّناتٍ لِيُخْرِجَكُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ وَ إِنَّ اللَّهَ بِكُمْ لَرَؤُفٌ رَحِيمٌ «9»
جلد 9 - صفحه 459
او كسى است كه بر بنده خود آيات روشن و روشنگر فرو مى‌فرستد تا شما را از تاريكى‌ها به روشنى در آورد و همانا خداوند نسبت به شما رأفت و رحمت بسيار دارد.
نکته ها
تمام برنامه‌هاى الهى بر اساس حكمت و دليل است، گرچه تنها گوشه‌اى از آنها براى ما بيان شده است، از جمله:
1. دليل نبوّت، نجات مردم است. «لِيُخْرِجَكُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ»
2. دليل نماز، ياد او و تشكر از اوست. «أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِكْرِي» «1»
3. دليل روزه، تقواست. كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيامُ ... لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ «2»
4. دليل حج، حضور و شركت در منافع و مناسك حج است. «لِيَشْهَدُوا مَنافِعَ لَهُمْ» «3»
5. دليل جهاد، رفع فتنه و حفظ مكتب است. «حَتَّى لا تَكُونَ فِتْنَةٌ» «4»
6. دليل قصاص، زندگى شرافتمندانه است. «وَ لَكُمْ فِي الْقِصاصِ حَياةٌ» «5»
7. دليل حجاب، تزكيه و تطهير قلوب است. «ذلِكُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِكُمْ وَ قُلُوبِهِنَّ» «6»
8. دليل زكات، پاكى است. «خُذْ مِنْ أَمْوالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ» «7»
9. دليل تحريم شراب و قمار، بازماندن از راه خداست. «يَصُدَّكُمْ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَ عَنِ الصَّلاةِ» «8»
نجات بشر از تاريكى‌هاى جهل و ظلم و شرك و خرافه و تفرقه، تنها در گرو روى‌آوردن به نور وحى است. «كِتابٌ أَنْزَلْناهُ إِلَيْكَ لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ» «9»
كلمه «إِنَّ»، حرف لام، جمله اسميه و صيغه مبالغه در جمله «إِنَّ اللَّهَ بِكُمْ لَرَؤُفٌ رَحِيمٌ» بيانگر آن است كه رأفت و رحمت الهى، دائمى، عميق، گسترده و حتمى است.
«1». طه، 14.
«2». بقره، 183.
«3». حج، 28.
«4». بقره، 193.
«5». بقره، 179.
«6». احزاب، 53.
«7». توبه، 103.
«8». مائده، 91.
«9». ابراهيم، 1.
جلد 9 - صفحه 460
پیام ها
1- بندگى خالصانه، زمينه ساز نزول الطاف الهى است. «يُنَزِّلُ عَلى عَبْدِهِ»
2- مُبلّغ بايد به استدلال روشن مجهز باشد. وَ الرَّسُولُ يَدْعُوكُمْ ... آياتٍ بَيِّناتٍ
3- هدف اصلى انبيا، نجات مردم از تاريكى‌هاى جهل و شرك و تفرقه است.
«لِيُخْرِجَكُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ»
4- راه روشن، تنها راه خداست و غير آن هر چه باشد، تاريكى است. الظُّلُماتِ ...
النُّورِ (كلمه «الظُّلُماتِ» به صورت جمع آمده، ولى كلمه «النُّورِ» در سراسر قرآن به صورت مفرد آمده است.)
5- نزول وحى براساس قاعده لطف است. هُوَ الَّذِي يُنَزِّلُ ... إِنَّ اللَّهَ بِكُمْ لَرَؤُفٌ رَحِيمٌ
6- بهترين نشانه رأفت و رحمت الهى، هدايت بندگان است. «لِيُخْرِجَكُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ وَ إِنَّ اللَّهَ بِكُمْ لَرَؤُفٌ رَحِيمٌ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
هُوَ الَّذِي يُنَزِّلُ عَلى عَبْدِهِ آياتٍ بَيِّناتٍ لِيُخْرِجَكُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ وَ إِنَّ اللَّهَ بِكُمْ لَرَؤُفٌ رَحِيمٌ «9»
و نيز به جهت تبيين آيات داله بر وجوب ايمان مى‌فرمايد:
هُوَ الَّذِي يُنَزِّلُ: او است آن خدائى كه نازل مى‌فرمايد، (عَلى عَبْدِهِ): بر بنده خود كه حضرت محمد صلّى اللّه عليه و آله و سلّم است، آياتٍ بَيِّناتٍ: آيتهاى روشن، يعنى قرآن يا معجزات، لِيُخْرِجَكُمْ مِنَ الظُّلُماتِ: تا بيرون آورد شما را خدا به قرآن يا پيغمبر به دعوت از تاريكى‌هاى كفر و گمراهى، (إِلَى النُّورِ): به روشنى ايمان و راهنمائى، يا از ظلمات جهل به نور علم، يا از ضلالت به هدايت، و از مخالفت به موافقت، وَ إِنَّ اللَّهَ بِكُمْ: و بدرستى كه خداى تعالى به شما، لَرَؤُفٌ رَحِيمٌ: هر آينه مهربان و بخشاينده است كه رسول را به دعوت امر مى‌فرمايد و اقتصار ننمايد بر نصب حجج عقليه.
تبصره: در آيه شريفه اشاراتى است: 1- آنكه پيغمبر بايد داراى آيات بينات و معجزات قاهرات باشد تا نبوتش ثابت، و حجت بر امت لازم آيد. 2- آنكه خواست الهى نسبت به بندگان هدايت و ارشاد است، و لذا پيغمبر و كتاب فرستاده تا مردم مهتدى شده از ضلالت نجات يابند. 3- خداى تعالى رئوف و رحيم است، و لازمه رأفت و رحمت سبحانى آنكه بندگان را عذاب نفرمايد مگر بعد از اتمام حجت.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
آمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ أَنْفِقُوا مِمَّا جَعَلَكُمْ مُسْتَخْلَفِينَ فِيهِ فَالَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ أَنْفَقُوا لَهُمْ أَجْرٌ كَبِيرٌ «7» وَ ما لَكُمْ لا تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الرَّسُولُ يَدْعُوكُمْ لِتُؤْمِنُوا بِرَبِّكُمْ وَ قَدْ أَخَذَ مِيثاقَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ «8» هُوَ الَّذِي يُنَزِّلُ عَلى عَبْدِهِ آياتٍ بَيِّناتٍ لِيُخْرِجَكُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ وَ إِنَّ اللَّهَ بِكُمْ لَرَؤُفٌ رَحِيمٌ «9» وَ ما لَكُمْ أَلاَّ تُنْفِقُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ لِلَّهِ مِيراثُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ لا يَسْتَوِي مِنْكُمْ مَنْ أَنْفَقَ مِنْ قَبْلِ الْفَتْحِ وَ قاتَلَ أُولئِكَ أَعْظَمُ دَرَجَةً مِنَ الَّذِينَ أَنْفَقُوا مِنْ بَعْدُ وَ قاتَلُوا وَ كُلاًّ وَعَدَ اللَّهُ الْحُسْنى وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ «10»
ترجمه
ايمان بياوريد بخدا و پيغمبرش و انفاق كنيد از آنچه قرار داد شما را جانشينان در آن از پيشينيان پس آنانكه ايمان آوردند از شما و انفاق كردند براى ايشان پاداشى است بزرگ
و چيست شما را كه ايمان نميآوريد بخدا با آنكه پيغمبر ميخواند شما را كه ايمان بياوريد به پروردگارتان و بتحقيق گرفت پيمان از شما اگر هستيد ايمان آورندگان
او است آنكه ميفرستد بر بنده خود آيات واضح الدّلالات را تا بيرون آورد شما را از تاريكيها بروشنى و همانا خدا بشما هر آينه با رأفت و مهربان است
و چيست شما را كه انفاق نميكنيد در راه خدا و مر خدا را است ميراث آسمانها و زمين برابر نيست از شما كسى كه انفاق كرد پيش از فتح و كارزار كرد آن گروه بلند مرتبه‌ترند از آنان كه انفاق كردند بعد از آن و كارزار كردند و به تمامى خدا وعده داده است پاداش نيك را و خدا بآنچه ميكنيد آگاه است.
تفسير
خداوند متعال دعوت فرموده بندگان خود را بايمان يعنى اعتقاد قلبى و اقرار زبانى بخداى يگانه و پيغمبر خاتم و انفاق در راه خير و رواج دين حق از اموالى كه خداوند بعاريت بآنها سپرده و جانشين ديگران در آن فرموده چون تمام اموال از آن حق است و هر وقت بعنوانى از عناوين از قبيل بيع و شرى و ميراث و غنيمت و غيرها كسى را جانشين ديگرى در مالى ميفرمايد پس بايد بندگان
جلد 5 صفحه 142
بدانند اموال همانطور كه از ديگران بآنها رسيده از آنها هم بغير خواهد رسيد و بآن دلبستگى پيدا نكنند و از صرف در راه خير مضايقه ننمايند و بايد بدانند كه خداوند بكسانيكه ايمان آوردند از بندگان بآنچه بايد ايمان بياورند از توحيد و نبوت و امامت و معاد و انفاق نمودند با نيت خالص اموال خودشان را در راه رضاى او مسلّما اجر جزيل و ثواب جليل در دنيا و آخرت عنايت خواهد فرمود و ميفرمايد كه چه موجب شده كه شما مردم ايمان نميآوريد بخداى يگانه با آنكه پيغمبر او شما را دعوت ميكند بپروردگار و ولى نعمت خودتان و خدا بشما عقل داد و بآن اعطاء از شما عهد گرفت كه هر وقت پيغمبرى با ادلّه و براهين و معجزات شما را براه حق دعوت كند اجابت نمائيد اگر اهل ايمان بحق و حقيقت باشيد و بتوانيد دست از هواى نفس و تعصّب و عناد برداريد چنانچه خودتان مدّعى هستيد كه ما اگر حق را بيابيم مؤمن بآن خواهيم شد و ديگر چگونه ميشود حق را از اين آشكارتر نمود كه خداوند نازل فرمود بر بنده خود كه همه بصدق و صفا او را ميشناسيد معجزات باهرات و آيات ظاهرات قرآن را كه اعجاز آنهم نزد شما واضح است تا بيرون آورد شما را از ظلمات جهل و نادانى و حيرت و سرگردانى و وارد كند در وادى علم و معرفت كه روشن و نورانى است چون خدا بحال شما رأفت ميكند و با شما مهربان است و رأفت و رحمت اگر چه ظاهرا مرادفند و براى تأكيد ذكر شده ولى غالبا رأفت بحال مبتلا ميشود و رحمت اعمّ است و چه موجب شده كه انفاق نميكنيد مال خودتان را در راه رضاى خدا با آنكه تمام اموالى كه در آسمانها و زمين است بخدا ميرسد و همه ميميرند يا از دستشان ميرود و معطّل ميماند و كسانيكه انفاق كنند در راه خدا از قبيل بذل بفقراء اهل ايمان كه تمكّن مالى ندارند براى جهاد يا غير آن و جهاد نمايند پيش از فتح مكّه و قوّت اسلام مساوى نيستند در درجه و مقام و اجر و ثواب با كسانيكه بعد از آن انفاق نمايند بلكه درجه و مقام و مرتبه سابقين نزد خدا برتر و بالاتر و اجرشان زيادتر است چون آنها در وقت عسرت و حاجت و ضعف اسلام كمك نموده‌اند و چون مال و جان در معرض زوال و فنا است هر چه زودتر انسان آنرا در مصرف خير و باقى صرف نمايد بهتر است و مع ذالك خداوند بتمام منفقين
جلد 5 صفحه 143
و مجاهدين وعده جزاى خير و ثواب داده و همه را بپاداش و اجر كامل خودشان ميرساند و خداوند از ظاهر و باطن اعمال شما آگاه است و بحسب مراتب اخلاص نيّت و موقعيّت عمل بشما اجر عنايت خواهد فرمود.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
هُوَ الَّذِي يُنَزِّلُ عَلي عَبدِه‌ِ آياتٍ بَيِّناتٍ لِيُخرِجَكُم مِنَ الظُّلُماتِ إِلَي النُّورِ وَ إِنَّ اللّه‌َ بِكُم لَرَؤُفٌ رَحِيمٌ «9»
او است خداوندي که نازل فرمود آيات واضح روشن بين بر بنده خود رسول اللّه (ص) براي اينكه بيرون آورد شما را از تاريكي‌هاي شرك و كفر و جهالت و
جلد 16 - صفحه 423
سوق دهد شما را به نور ايمان و نور علم و محقّقا خداوند به شما رءوف و مهربان است.
هُوَ الَّذِي يُنَزِّلُ عَلي عَبدِه‌ِ مقام عبوديّت بالاترين مقام است براي انسان حتّي از مقام رسالت بالاتر است چنانچه در تشهد نماز مي‌گويي (اشهد ان‌ّ محمّدا عبده و رسوله) و از امير المؤمنين است
(كفاني فخرا ان تكون لي ربّا و كفاني عزّا ان اكون لك عبدا)
و حقيقت عبوديّت اينست که از تحت فرمان مولي قدمي بيرون نگذارد و خوديّتي به خود ندهد و خود را آزاد نداند عَبداً مَملُوكاً لا يَقدِرُ عَلي شَي‌ءٍ نحل آيه 77.
آياتٍ بَيِّناتٍ قرآن مجيد و معجزات باهرات و دلائل و براهين واضحات که تمام از جانب او بر پيغمبر اكرم نازل شده و عطا فرموده.
لِيُخرِجَكُم مِنَ الظُّلُماتِ إِلَي النُّورِ لام غرض است يعني غرض از انزال آيات اينست که شما را بيرون آورد از ظلمات ظلمت قلب، قلب که تاريك شد هيچ حقيقتي را درك نمي‌كند و تاريكي قلب كفر و شرك و جهالت و تسلّط شيطان و حب‌ّ نفس و حب‌ّ دنيا و متابعت هواي نفس و فسق و فجور و صفات خبيثه و اعمال سيّئه است الي النور نور ايمان و اعمال صالحه.
وَ إِنَّ اللّه‌َ بِكُم لَرَؤُفٌ رَحِيمٌ که اصل خلقت و اعطاء عقل و ارسال رسل و انزال كتب و جعل احكام تمام از روي رأفت و مهربانيست.
من نكردم خلق تا سودي كنمبرگزیده تفسیر نمونه
(آیه 9)- این آیه برای تأکید و توضیح بیشتر پیرامون همین معنی می‌افزاید: «او کسی است که آیات روشنی بر بنده‌اش [- محمد] نازل می‌کند، تا شما را از تاریکیها به سوی نور برد و خداوند نسبت به شما مهربان و رحیم است» (هُوَ الَّذِی یُنَزِّلُ عَلی عَبْدِهِ آیاتٍ بَیِّناتٍ لِیُخْرِجَکُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَی النُّورِ وَ إِنَّ اللَّهَ بِکُمْ لَرَؤُفٌ رَحِیمٌ).
نکات آیه
۱ - قرآن، کتابى نازل شده از جانب خداوند (هو الذى ینزّل على عبده ءایت بیّنت)
۲ - نزول قرآن بر پیامبر(ص) تدریجى بود. (هو الذى ینزّل على عبده ءایت بیّنت) به کارگیرى فعل مضارع «ینزّل» - که مفید استمرار یافتن نزول قرآن است - بیانگر مطلب یاد شده است.
۳ - پیامبراکرم(ص)، عبد خدا و بنده او بود. (هو الذى ینزّل على عبده)
۴ - نقش عبودیت حضرت محمد(ص)، در دستیابى آن حضرت به مقام نبوت و دریافت پیام وحى از جانب خداوند (هو الذى ینزّل على عبده) تعبیر «عبده» درباره پیامبر(ص) - به جاى هر تعبیر دیگر - مى تواند حاکى از مطلب یاد شده باشد.
۵ - قرآن، داراى ساختارى بند بند است و هر بند آن آیه نامیده مى شود. (هو الذى ینزّل على عبده ءایت)
۶ - آیات قرآن، روشن و دلالت آنها واضح است. (ینزّل ... ءایت بیّنت)
۷ - هدایت انسان ها و بیرون آوردن آنان از ورطه گمراهى، هدف الهى در بعثت پیامبر(ص) و نازل کردن قرآن (هو الذى ینزّل على عبده ... لیخرجکم من الظلمت إلى النور) واژه «ظلمات»، استعاره از گمراهى و واژه «نور» استعاره از هدایت است.
۸ - «ضلالت و گمراهى»، ظلمت و تاریکى و «هدایت و رهیابى»، نور و روشنایى است. (لیخرجکم من الظلمت إلى النور) استعاره آوردن «ظلمت» براى ضلالت و «نور» براى هدایت بیانگر مطلب یاد شده است.
۹ - انس با قرآن، انسان را به تدریج از تاریکى هاى ضلالت به روشنایى هدایت وارد مى کند. (لیخرجکم من الظلمت إلى النور) به کارگیرى فعل مضارع «یخرج»، دلالت بر این حقیقت دارد که خارج شدن از تاریکى ها به تدریج انجام مى گیرد.
۱۰ - لزوم رعایت اصل تدریج در تربیت و ارشاد مردم (هو الذى ینزّل ... لیخرجکم من الظلمت) نزول تدریجى قرآن، با هدف خارج کردن تدریجى مردم از ظلمات به سوى نور، بیانگر مطلب یاد شده است.
۱۱ - جوامعى که خود را در پناه تعالیم وحى قرار ندهند، خطر گرفتار شدن در ورطه انواع گمراهى ها، آنان را تهدید مى کند. (هو الذى ینزّل على عبده ءایت بیّنت لیخرجکم من الظلمت إلى النور)
۱۲ - مردم جزیرة العرب، گرفتار انواع ضلالت ها پیش از بعثت پیامبر(ص) و نزول قرآن (هو الذى ینزّل ... لیخرجکم من الظلمت)
۱۳ - راه خداوند، واحد و یگانه و راه کفر و ضلالت، متعدد و گوناگون است. (لیخرجکم من الظلمت إلى النور) برداشت یاد شده، از استعمال «ظلمات» به صورت جمع و «نور» به صورت مفرد به دست مى آید.
۱۴ - تحقق آموزه هاى دین و عینیت یافتن آن در میان مردم، نیازمند به مجرى کاردان و رهبرى شایسته است. (لیخرجکم من الظلمت إلى النور) برداشت یاد شده با توجه به این نکته است که خداوند، پیامبر(ص) را متصدى امر هدایت قرار داده و برآوردن غرض و هدف از نزول قرآن را، با آوردن فعل متعدى «لیخرجکم» به آن حضرت واگذار کرده است; و نه به خود مردم.
۱۵ - خداوند نسبت به مردم، «رؤوف» و «رحیم» (مهربان) است. (و إنّ اللّه بکم لرءوف رحیم)
۱۶ - بعثت پیامبر(ص) و نزول قرآن، جلوه اى از رأفت و رحمت خداوند بر خلق (هو الذى ینزّل ... و إنّ اللّه بکم لرءوف رحیم)
موضوعات مرتبط
- اسماء و صفات: رؤوف ۱۵; رحیم ۱۵
- انحطاطاجتماعى: زمینه انحطاطاجتماعى ۱۱
- انسان: اهمیت هدایت انسان ها ۷
- بندگان خدا :۳
- تربیت: روش تربیت ۱۰
- جامعه: آسیب شناسى اجتماعى ۱۱
- جزیرة العرب: تاریخ جزیرة العرب ۱۲; گمراهى مردم جزیرة العرب ۱۲
- خدا: نشانه هاى رأفت خدا ۱۶; نشانه هاى رحمت خدا ۱۶; وحدت راه خدا ۱۳
- دین: دین و عینیت ۱۴; زمینه تحقق دین ۱۴
- رهبران دینى: نقش رهبران دینى ۱۴
- قرآن: آثار تلاوت قرآن ۹; آیه بندى قرآن ۵; ساختار قرآن ۵; منشأ قرآن۱; نزول تدریجى قرآن ۲; نزول قرآن ۱۶; وحیانیت قرآن۱; وضوح آیات قرآن ۶; هدایتگرى قرآن ۹
- کفر: تعدد راه کفر ۱۳
- گمراهى: تعدد راه گمراهى ۱۳; ظلمت گمراهى ۸
- محمد(ص): آثار عبودیت محمد(ص) ۴; زمینه نبوت محمد(ص) ۴; زمینه وحى به محمد(ص) ۴; عبودیت محمد(ص) ۳; فلسفه نبوت محمد(ص) ۷; نبوت محمد(ص) ۱۶
- وحى: نقش وحى ۱۱
- هدایت: روش هدایت ۱۰; زمینه هدایت ۹; نورانیت هدایت ۸
