الجاثية ٣٦
ترجمه
| الجاثية ٣٥ | آیه ٣٦ | الجاثية ٣٧ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«رَبِّ»: تکرار این لفظ برای تأکید است و هر سه واژه بدل یا صفت (الله) می‌باشند.
تفسیر
- آيات ۲۰ - ۳۷ سوره جاثيه
- مراد از رحمت خداوند و اختصاص آن به گروه خاصى در اين آيه
- توضيح اينكه بد كاران نه در حيات و نه در ممات با مؤ منان صالح العمل برابر نيستند
- احتجاج براى اثبات معاد با استناد به حق و عدالت
- ابطال پندار كفار در يكسان دانستن مرگ نيكوكار و بدكار
- حقيقت عبادت اطاعت كردن است
- معناى ((اله )) گرفتن ((هوى ))
- مفاد جمله : ((و اضله الله على علم )) و بيان عدم منافات بين ضلالت و علم
- معناى سخن منكران معاد: ((ما هى الا حياتنا الدنيا نموت و نحيا و ما يهلكنا الا الدهر)) واشاره به چند قول در معناى اين آيه
- گفتار برخى مفسرين كه مراد آيه را نتاسخ و ثنى ها دانسته اند و نقد گفتار آنان
- معنا و تفسير آيه : ((هذا كتابنا ينطق عليكم بالحق انا كنا نستنسخ ما كنتم تعملون )) وتوضيحى درباره كتابت اعمال
- اقوال ديگر مفسرين در تفسير اين آيه
- چند روايت در ذيل آيه : ((افراءيت من اتخذ الهه هويه )) و ((و ما يهلكنا الا الدهر))
- روايات و توضيحاتى درباره كتابت و استنساخاعمال در ذيل آيه : ((هذا كتابنا ينطق عليكم بالحق ...))
تفسیر نور (محسن قرائتی)
فَلِلَّهِ الْحَمْدُ رَبِّ السَّماواتِ وَ رَبِّ الْأَرْضِ رَبِّ الْعالَمِينَ «36»
پس سپاس و ستايش مخصوص خداوند است، پروردگار آسمانها و پروردگار زمين، پروردگار جهانيان.
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
فَلِلَّهِ الْحَمْدُ رَبِّ السَّماواتِ وَ رَبِّ الْأَرْضِ رَبِّ الْعالَمِينَ (36)
چون تهديد بندگان از روز معاد لطفى است از جانب حق تعالى كه مقرب
جلد 12 - صفحه 63
بندگان است به طاعت و مبعد ايشان است از معصيت، پس آن موجب شكر گزارى و مستلزم سپاسدارى حضرت بارى باشد لذا مى‌فرمايد:
فَلِلَّهِ الْحَمْدُ: پس براى خداست بخاصه همه ثناها و ستايشها، رَبِّ السَّماواتِ: آن خدائى كه پروردگار آسمانها است، وَ رَبِّ الْأَرْضِ: و پروردگار زمينها، رَبِّ الْعالَمِينَ: تربيت كننده عالميان است از جن و انس، وحش و طيور و ساير حيوانات و نباتات و جمادات و عالم علوى و سفلى.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ أَمَّا الَّذِينَ كَفَرُوا أَ فَلَمْ تَكُنْ آياتِي تُتْلى عَلَيْكُمْ فَاسْتَكْبَرْتُمْ وَ كُنْتُمْ قَوْماً مُجْرِمِينَ (31) وَ إِذا قِيلَ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَ السَّاعَةُ لا رَيْبَ فِيها قُلْتُمْ ما نَدْرِي مَا السَّاعَةُ إِنْ نَظُنُّ إِلاَّ ظَنًّا وَ ما نَحْنُ بِمُسْتَيْقِنِينَ (32) وَ بَدا لَهُمْ سَيِّئاتُ ما عَمِلُوا وَ حاقَ بِهِمْ ما كانُوا بِهِ يَسْتَهْزِؤُنَ (33) وَ قِيلَ الْيَوْمَ نَنْساكُمْ كَما نَسِيتُمْ لِقاءَ يَوْمِكُمْ هذا وَ مَأْواكُمُ النَّارُ وَ ما لَكُمْ مِنْ ناصِرِينَ (34) ذلِكُمْ بِأَنَّكُمُ اتَّخَذْتُمْ آياتِ اللَّهِ هُزُواً وَ غَرَّتْكُمُ الْحَياةُ الدُّنْيا فَالْيَوْمَ لا يُخْرَجُونَ مِنْها وَ لا هُمْ يُسْتَعْتَبُونَ (35)
فَلِلَّهِ الْحَمْدُ رَبِّ السَّماواتِ وَ رَبِّ الْأَرْضِ رَبِّ الْعالَمِينَ (36) وَ لَهُ الْكِبْرِياءُ فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ (37)
ترجمه
و اما آنانكه كافر شدند خدا بآنها گويد آيا پس نبود آيتهاى من كه خوانده ميشد بر شما پس سركشى و تكبّر كرديد و بوديد گروهى گناهكاران
و چون گفته شد همانا وعده خدا حق است و قيامت نيست شكى در آن گفتيد نميدانيم چيست قيامت گمان نميكنيم مگر گمان ضعيفى و نيستيم ما يقين دارندگان
و ظاهر شد براى آنها بديهاى آنچه كردند و احاطه نمود بآنها جزاى آنچه بودند كه بآن استهزاء مينمودند
و گفته شود كه امروز واگذاريم شما را همچنانكه واگذارديد
جلد 4 صفحه 643
ملاقات امروزتان را و جاى شما آتش است و نباشد برايتان يارى كنندگانى
اين براى آنست كه شما گرفتيد آيتهاى خدا را باستهزاء و فريب داد شما را زيور زندگانى دنيا پس امروز بيرون آورده نميشوند از آن و نه بآنها دستور رسد كه عذرخواهى نمايند
پس مر خدا را است ستايش پروردگار آسمانها و پروردگار زمين پروردگار جهانيان
و براى او است بزرگى و بزرگوارى در آسمانها و زمين و او است ارجمند درست‌كردار.
تفسير
بيان حال كفّار مسبوق بذكر است در قيامت كه بعد از اتمام حجّت از خدا و پيغمبر صلى اللّه عليه و اله بر آنها بتلاوت آيات قرآن و ظهور اعجاز آن براى آنان باز اصرار بر كفر و معصيت داشتند در دنيا و صريحا اظهار شك و ترديد در معاد مينمودند و آنروز قبح اعمال آنها برايشان آشكار ميگردد بلكه بصور قبيحه مجسّم ميشود و جزاى كردارشان كه استهزاء بآيات الهيّه بود بر آنها احاطه مينمايد و آن عذابهاى گوناگون جهنّم است و از طرف خداوند بآنها گفته ميشود امروز ما شما را بحال شخص فراموش شده واگذار در جهنّم مينمائيم چنانچه شما هم در دنيا امروز را بحال فراموشى واگذار نموديد و تهيّه و تداركى براى آن نديديد و اعتنائى بآن نداشتيد جايگاه ابدى شما آتش جهنّم است و هيچ ناصر و معينى نداريد كه بتواند با شما مختصر كمكى كند چون شما در دنيا به پيغمبر و ائمه اطهار استهزاء مينموديد و زيور و زينت زندگانى دو روزه دنيا شما را فريب داده بود و كاملا سرگرم بجمال بى‌مثال او شده بوديد و ابدا بياد آخرت نبوديد پس آنان امروز بايد بدانند كه ديگر از آتش بيرون نمى‌آيند و تا خدا خدائى ميكند بايد بسوزند و بسازند و ديگر جاى توبه و انابه و عذرخواهى براى آنها باقى نمانده لذا در اين باب بآنها پيشنهادى نميشود و بهيچ وجه پوزش آنها پذيرفته نخواهد شد پس بايد دانست كه ستايش و پرستش لايق و سزاوار خداوندى است كه خالق و مربّى و نگهدار عالم و عالميان و منعم حقيقى ايشان است نه غير او و بزرگى و بزرگوارى و فرمانروائى زيبنده و در خور او است نه جز او چون آثار قدرت و عظمت او در تمام عالم ظاهر و هويدا است و كسى را نميرسد كه در برابر بزرگى و عظمت او تكبّر و بزرگ منشى نمايد و اگر بنمايد در جهنّم جايگير خواهد شد چنانچه در حديث قدسى بآن اشاره
جلد 4 صفحه 644
شده است و خداوند عزيز است كه هيچ كس هيچ وقت بر او غالب نشود و حكيم است كه جز بر وفق حكمت و مصلحت حكم نكند پس حمد و ثناى او واجب و تكبير و تعظيم او لازم و اطاعت و عبادت او فرض و حتم است و در ثواب الاعمال و مجمع از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه هر كس سوره جاثيه را قرائت نمايد ثوابش آنستكه هرگز آتش جهنّم را نمى‌بيند و زفير و شهيق آنرا نميشنود و با محمّد صلّى اللّه عليه و آله محشور خواهد بود فالحمد و الشكر للّه ربّ العالمين.
جلد 4 صفحه 645
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
فَلِلّه‌ِ الحَمدُ رَبِّ السَّماواتِ وَ رَبِّ الأَرض‌ِ رَبِّ العالَمِين‌َ (36)
پس مختص بذات مقدس اوست جنس حمد که پروردگار و مالك آسمانها و پروردگار زمين است پروردگار عالمين جميع عوالم.
جلد 16 - صفحه 131
فَلِلّه‌ِ الحَمدُ وجه اختصاص بذات مقدس او براي اينکه است که تمام افعال او تكوينا و تشريعا دنيوية و اخروية درست و بجا موافق حكم و مصالح است از خلق و رزق، و اماته و احياء، و غني و فقر، و عزت و ذلت و صحت و مرض، و ثواب و عقاب، و ارسال رسل و انزال كتب، و جعل احكام، و عفو و غفران تماما از روي حكمت و مصلحت است، و شرح معني حمد و فرق با مدح و شكر و وجه اختصاص باو و معني محمّد و احمد و محمود و معني مقام محمود در سوره مباركه حمد مفصلا بيان شد.
رَبِّ السَّماواتِ عالم بالا از كرات جويه و عرش و كرسي و لوح و قلم و بيت المعمور و سدرة المنتهي و جنت و نار و انوار و ارواح و سرادقات و ملائكه.
وَ رَبِّ الأَرض‌ِ از جمادات و نباتات و حيوانات و معادن و غير اينها تمام مخلوق او و مملوك اوست و مربي تمام آنهاست.
رَبِّ العالَمِين‌َ جن و انس و ما يري و ما لا يري تمام در قبضه قدرت او است.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 36)- در پایان این سوره برای تکمیل بحث توحید و معاد که بیشترین مباحث این سوره را در بر می‌گرفت، ضمن دو آیه وحدت ربوبیت و عظمت خداوند و قدرت و حکمت او را بیان کرده و پنج وصف از صفات خدا را منعکس می‌سازد، نخست می‌گوید: «پس تمام حمد و ستایش مخصوص خداست» (فَلِلَّهِ الْحَمْدُ).
چرا که او «پروردگار همه آسمانها، و پروردگار زمین، و پروردگار همه جهانیان است» (رَبِّ السَّماواتِ وَ رَبِّ الْأَرْضِ رَبِّ الْعالَمِینَ).
نکات آیه
۱ - تنها خداوند، شایسته حمد و ستایش بى پایان (فللّه الحمد) تقدم «للّه» بر «الحمد» مفید حصر است.
۲ - معاد و برپایى قیامت، نمودى از تدبیر خداوند هستى و شایسته حمد و ستایش (إنّ وعد اللّه حقّ ... و قیل الیوم ننسیکم ... فالیوم لایخرجون ... فللّه الحمد)
۳ - توانمندى معبود بر جزاى بندگان، نمایانگر شایستگى وى براى حمد و سپاس (و ما لکم من نصرین ... فللّه الحمد ربّ السموت و ربّ الأرض) حرف «فاء» در «فللّه الحمد» مفاد آن را بر مطالب قبل که در باره معاد بود، تفریع کرده است.
۴ - خداوند، یگانه پروردگار آسمان ها و زمین و تمامى جهانیان (ربّ السموت و ربّ الأرض ربّ العلمین)
۵ - جهان هستى، داراى آسمان هاى متعدد (ربّ السموت )
۶ - رهیافت انسان به ستایش پروردگار، در پرتو توجه به نظام عالى تدبیر او در هستى (حم ... إنّ فى السموت و الأرض لأیت للمؤمنین... فللّه الحمد) با توجه به قرار گرفتن این آیه در بخش پایانى سوره، «فاء» در «فللّه» تفریع بر کل محتواى سوره است که درصدد نمایاندن مظاهر تدبیر والاى الهى در هستى - به ویژه در نظام زندگى انسان - است.
۷ - خداوند، برآورنده نیازهاى نظام جهان و تمامى موجودات آن (فللّه الحمد ربّ السموت و ربّ الأرض ربّ العلمین) ربوبیت و تدبیر موجودات عالم از سوى پروردگار، ملازم با رفع نیازها و ایجاد زمینه براى رشد و پرورش آنها است.
۸ - حرکت جهان هستى، در مسیر ترقّى و کمال (ربّ السموت و ربّ الأرض ربّ العلمین) با توجه به معنا و مفهوم تربیتى و تکاملى نهفته در واژه «ربّ»، برداشت یاد شده قابل استفاده است.
۹ - حاکمیت تدبیر و مدیریت خداوند یکتا، بر کل نظام هستى (فللّه الحمد ربّ السموت و ربّ الأرض ربّ العلمین) تکرار واژه «ربّ» در آیه شریفه، مى تواند در راستاى شرک زدایى و تثبیت باور به حاکمیت مطلق ربوبیت خداوند باشد.
۱۰ - مدیریت یگانه خداوند بر جهان، جلوه اى از جمال هستى و شایسته حمد و ستایش (فللّه الحمد ربّ السموت و ربّ الأرض ربّ العلمین) ذکر وصف «ربّ السماوات و...» در پى تأکید بر ربوبیت عام، فراگیر و یگانه خداوند، مى تواند بیانگر این نکته باشد که گردش نظام هستى با مدیریت واحد، خود جمال و زیبایى دیگرى براى هستى است و در نتیجه خالق و مدیر هستى، شایسته حمد و سپاس است.
موضوعات مرتبط
- آسمان: تعدد آسمان ها ۵; مربى آسمان ها ۴
- آفرینش: تکامل آفرینش ۸; حاکم آفرینش ۹; مدبر آفرینش ۹; مربى آفرینش ۴، ۱۰; نشانه هاى زیبایى آفرینش ۱۰; نظام احسن آفرینش ۶; نیازهاى آفرینش ۷
- توحید: توحید ربوبى ۴، ۹
- جهان بینى: جهان بینى توحیدى ۱، ۴، ۹
- حمد: حمد خدا ۱; دلایل حمد خدا ۲; زمینه حمد خدا ۶، ۱۰
- خدا: آثار تدبیر خدا ۱۰; اختصاصات خدا ۱; افعال خدا ۷; تدبیر خدا ۹; حاکمیت خدا ۹; نشانه هاى تدبیر خدا ۲
- ذکر: آثار ذکر تدبیر خدا ۶
- زمین: مربى زمین ۴
- قیامت: آثار قیامت ۲
- معاد: آثار معاد ۲
- معبود: قدرت معبود ۳; ملاک حمد معبود ۳
- موجودات: نیازهاى موجودات ۷
- نیازها: منشأ تأمین نیازها ۷
