البقرة ٢٥٠
ترجمه
| البقرة ٢٤٩ | آیه ٢٥٠ | البقرة ٢٥١ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«بَرَزُوا»: بیرون رفتند و برای مبارزه آماده شدند. «أَفْرِغْ»: بریز. «اَقْدَام»: جمع قَدَم، گامها.
تفسیر
- آيات ۲۵۲ - ۲۴۴ ، سوره بقره
- بيان اتصال و ارتباط آيات مذكوره و آهنگ كلى آنها
- وجه مقيد ساختن قتال و جهاد به قيد ((فى سبيل الله ))و اشاره به معناى قرض دادن به خدا معيار
- معناى قبض و بسط و وجه اينكه سه صفت از صفات خداوند در اين آيه آمده است
- غلط بنى اسرائيل براى حاكم كه موجب اعتراض آنها به فرماندهى طالوت شد
- عمل به مصالح و قدرت بر اجراى آن ، لوازم و شرائط زمامدار است نه شرافت دودمان و ثروتمندى
- افعال خداى سبحان حكيمانه و داراى مصلحت است و در عين حال باريتعالى محكوم و مقهور مصالح نيست
- گفتارى در معناى ((سكينت )) آرامش روانى در سايه ايمان
- اشاره به پيروى جمعى اندك و با ايمان بر لشگرى گران و بى ايمان ، درد استان طالوت و جالوت
- لشكر طالوت سه طايفه شدند
- استعاره از كنايه اى لطيف در: ((ربنا افرغ علينا صبرا))
- توضيحى درباره دفاع و فطرى بودن آن در ذيل ((لولا دفع الله الناس بعضهم ببعض ))
- مسئله دفع و غلبه معنايى و عمومى است
- گفته هاى ساير مفسرين در معناى دفع در آيه شريفه
- بحث روايتى (در ذيل آيات گذشته ، مربوط به قرض دادن به خدا، داستان طالوت ، مراد از سكينت ...)
- داستان جالوت و طالوت از زبان مبارك امام باقر (ع )
- برسى و توضيح بعضى جملات روايت قم
- داستان حضرت داود (ع ) و جنگ طالوت و جالوت به نقل از امام صادق (ع )
- روايتى در باره معناى سكينت
- بحث علمى و اجتماعى (بررسى سه اصل تنازع بقا، انتخاب و تبعيت محيط در طبيعت و اجتماع و نظر اسلام در اين مورد)
- اشكال به نظريه متقدمين از سوى دانشمندان متاءخر
- نظريه كلى فلسفى در باره سه اصل مذكور
- سخن بعضى از مفسرين مبنى بر اينكه آيه ((لولا دفع الله ...))و آياتى ديگر به دو اصل تنازع و انتخاب اشاره دارد
- رد آن گفته و توضيح بطلان استشهادات آن مفسر از برخى آيات قرآنى
- بررسى ادعاى ارتباط آيه ((و لولا دفع الله الناس بعظهم ببعض ...)) و دو قائده تنازع در بقا و انتخاب طبيعى
- بحثى در تاريخ و اينكه چرا قرآن به آن اهتمام ورزيده است
- دو عامل مهم همواره در فن تاريخ دخالت كرده و موجب فساد و بى اعتبارى آن گشته اند
- عوامل ديگرى كه در گذشته و در عصر حاضر موجب بدگمانى به تاريخ نقلى شده اند
- امتياز و اعتبار داستان هائى كه در قرآن آمده نسبت به عهدين و كتب تاريخ
تفسیر نور (محسن قرائتی)
«250» وَ لَمَّا بَرَزُوا لِجالُوتَ وَ جُنُودِهِ قالُوا رَبَّنا أَفْرِغْ عَلَيْنا صَبْراً وَ ثَبِّتْ أَقْدامَنا وَ انْصُرْنا عَلَى الْقَوْمِ الْكافِرِينَ
و هنگامى كه در برابر جالوت و سپاهيان او قرار گرفتند، گفتند: پروردگارا صبر و شكيبايى بر ما فرو ريز و قدمهاى ما را ثابت و استوار بدار و مارا بر گروه كافران پيروز فرما.
پیام ها
1- هميشه و به خصوص در جبهه‌ها، دعا همراه با حركت لازم است، نه دعا به جاى حركت. «بَرَزُوا لِجالُوتَ ... رَبَّنا أَفْرِغْ ...»
2- صبر و پيروزى، ملازم يكديگرند. در اثر صبر، ظفر آيد. «صَبْراً ... وَ انْصُرْنا»
3- دعاهاى خود را با «ربّنا» آغاز كنيم. «رَبَّنا أَفْرِغْ ...»
4- در شدايد، انسان به صبرِ بسيار محتاج است. «افرغ» به معناى نزول فراوان است. كلمه «صبراً» نيز در قالب نكره آمده است كه نشانه‌ى صبر بزرگ است.
5- پشت سر گذاشتن امتحانات و موفقيّت در آنها شما را مغرور نكند، باز هم از خداوند استمداد نمائيد. «ثَبِّتْ أَقْدامَنا»
6- وظيفه‌ى انسان، حركت و تلاش است، امّا پيروزى به دست خداست. «رَبَّنا ... وَ انْصُرْنا»
7- پيروزى در جنگ، زمانى با ارزش است كه هدف رزمندگان برترى حقّ بر باطل باشد، نه برترى يكى بر ديگرى. «وَ انْصُرْنا عَلَى الْقَوْمِ الْكافِرِينَ»
تفسير نور(10جلدى)، ج1، ص: 392
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ لَمَّا بَرَزُوا لِجالُوتَ وَ جُنُودِهِ قالُوا رَبَّنا أَفْرِغْ عَلَيْنا صَبْراً وَ ثَبِّتْ أَقْدامَنا وَ انْصُرْنا عَلَى الْقَوْمِ الْكافِرِينَ (250)
وَ لَمَّا بَرَزُوا لِجالُوتَ وَ جُنُودِهِ: و زمانى كه مؤمنان صادق الايمان
تفسير اثنا عشرى، ج1، ص: 445
ظاهر و آشكارا شدند، صف مقاتله با جالوت و لشگرش را آراستند، ملتجى به خداوند سبحان و امداد طلبيدند در ثبات قدم در معركه جهاد و طلب يارى نمودند متفق الكلمه: قالُوا رَبَّنا أَفْرِغْ عَلَيْنا صَبْراً: گفتند پروردگارا فرو ريز بر دلهاى ما بردبارى و شكيبائى تا تحمل مشقات و صدمات حرب را نمائيم. وَ ثَبِّتْ أَقْدامَنا: و ثابت بدار قدمهاى ما را در ميدان جنگ به توفيق و تأئيد و تقويت از جانب خود. وَ انْصُرْنا عَلَى الْقَوْمِ الْكافِرِينَ: و نصرت فرما ما را بر قوم كافران كه اقرار بوحدانيت تو ننمودند.
تبصره: در اين كلام ترتيب بليغى است، زيرا اول سؤال نمودند از عطاى صبر كه ملاك امر و معظم آنست، و بعد طلب ثبات قدم در مشقات حرب كه مسبب از آن، و آنگاه نصرت خواستند بر دشمنان كه مترتب است بر صبر و ثبات در ميدان حرب؛ و حق تعالى به سبب خلوص نيت و صدق، دعاى ايشان را مستجاب و صبر و ثبات و نصرت هر سه را مرحمت فرمود.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ لَمَّا بَرَزُوا لِجالُوتَ وَ جُنُودِهِ قالُوا رَبَّنا أَفْرِغْ عَلَيْنا صَبْراً وَ ثَبِّتْ أَقْدامَنا وَ انْصُرْنا عَلَى الْقَوْمِ الْكافِرِينَ (250)
ترجمه
و چون برابر شدند مر جالوت و لشگريانش را گفتند پروردگار ما كرم فرما بر ما شكيبائى را و ثابت دار قدمهاى ما را و نصرت ده ما را بر گروه كافران..
تفسير
بروز بمعنى ظهور است و مراد رو برو شدن با دشمن است و آنها همان خلاصه اهل ايمان و اخلاص بودند كه در اينموقع باز توجه خودشان را بدرگاه احديت اظهار نموده دست بدعا و انابه برداشتند و متفق الكلمه عرض نمودند بار الها بريز بر
جلد 1 صفحه 317
ما باران رحمت خود را و پر كن ظروف قلوب ما را از صبر و شكيبائى تا در نتيجه آن ثبات قدم پيدا كنيم در برابر دشمن و در نتيجه آن فتح و ظفر نصيب ما گردد اين سه جمله دعا بترتيب علل مرتب شده است كه ايجاد لطف مخصوصى در كلام مى‌نمايد.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ لَمّا بَرَزُوا لِجالُوتَ وَ جُنُودِهِ قالُوا رَبَّنا أَفرِغ عَلَينا صَبراً وَ ثَبِّت أَقدامَنا وَ انصُرنا عَلَي القَوم‌ِ الكافِرِين‌َ (250)
(و هنگامي که لشگر طالوت در مقابل جالوت و لشگريانش ظاهر شدند گفتند پروردگار ما بر دلهاي ما بردباري و شكيبايي و استقامت بريز و قدمهاي ما را ثابت بدار و ما را بر گروه كافران ياري فرماي) وَ لَمّا بَرَزُوا لِجالُوتَ وَ جُنُودِهِ برز بمعني ظهر است چنانچه در آيه ديگر ميفرمايد وَ تَرَي الأَرض‌َ بارِزَةً«1» و مراد در اينجا ظهور در ميدان حرب است چنانچه جنگ را مبارزه و جنگجو را مبارز گويند يعني وقتي طالوت و اصحابش
1- سوره كهف آيه 45
جلد 2 - صفحه 512
در ميدان حرب مقابل جالوت و لشگرش قرار گرفته آماده جنگ شدند.
قالُوا رَبَّنا أَفرِغ عَلَينا صَبراً افراغ بمعني خالي كردن ظرف از آب و نحو آن است و بمعني صب‌ّ و ريختن است مانند آيه شريفه:
أُفرِغ عَلَيه‌ِ قِطراً«1» يعني قلب ما را از شوائب اوهام و ترس خالي كن و صبر و بردباري در آن بريز.
وَ ثَبِّت أَقدامَنا و قدمهاي ما را تا آخرين مراحل جنگ ثابت و استوار بدار وَ انصُرنا عَلَي القَوم‌ِ الكافِرِين‌َ نصرت خود را شامل حال ما فرما تا در جهاد پيشرفت نموده و بر قوم كافرين يعني جالوت و جنودش غالب گرديم.
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 250)- در این آیه مسأله رویارویی دو لشگر مطرح می‌شود، می‌فرماید: «هنگامی که آنها (لشگر طالوت و بنی اسرائیل) در برابر جالوت و سپاهیان او قرار گرفتند گفتند: پروردگارا! صبر و استقامت را بر ما فرو ریز گامهای
ج1، ص225
ما را استوار بدار، و ما را بر جمعیت کافران پیروز گردان» (وَ لَمَّا بَرَزُوا لِجالُوتَ وَ جُنُودِهِ قالُوا رَبَّنا أَفْرِغْ عَلَیْنا صَبْراً وَ ثَبِّتْ أَقْدامَنا وَ انْصُرْنا عَلَی الْقَوْمِ الْکافِرِینَ).
در حقیقت طالوت و سپاه او سه چیز طلب کردند. نخست صبر و استقامت، دومین تقاضای آنها از خدا این بود که گامهای ما را استوار بدار تا از جا کنده نشود و فرار نکنیم در واقع دعای اول جنبه باطنی و درونی داشت و این دعا جنبه ظاهری و برونی دارد و مسلما ثبات قدم از نتایج روح استقامت و صبر است، سومین تقاضای آنها این بود که «ما را بر این قوم کافر یاری فرما و پیروز کن» که نتیجه نهایی صبر و استقامت و ثبات قدم است.
نکات آیه
۱ - صبر، استوارى قدم و نصرت بر کافران، درخواست پیکارگران برگزیده طالوت از خداوند، به هنگام رویارویى با جالوت (و لمّا برزوا ... و انصرنا على القوم الکافرین)
۲ - ضرورتِ نیایشِ با خداوند، در هنگامه پیکار با دشمنان (و لمّا برزوا الجالوت و جنوده قالوا ربّنا)
۳ - نیروهاى اندک طالوت با امید به نصرت الهى، به جنگ با جالوتیان رفتند. (و لمّا برزوا الجالوت ... و انصرنا على القوم الکافرین)
۴ - استوارى قدم پیکارگران، از نتایج شکیبایى آنان در پیکار و زمینه ساز نصرت الهى* (قالوا ربّنا افرغ ... و انصرنا على القوم الکافرین) بنابراینکه سه جمله اى که به عنوان دعا ذکر شده است، هر یک مقدّمه انجام پذیرى جمله بعدى باشد. یعنى صبر، عامل ثبات قدم و ثبات قدم، عامل نصر و پیروزى.
۵ - جالوت و سپاهیان وى از زُمره کافران (و لمّا بروزا الجالوت و جنوده ... و انصرنا على القوم الکافرین)
۶ - شرکت جالوت در صف مقدّم لشکریان خود* (و لمّا برزوا الجالوت و جنوده) تقدیم ذکرى «جالوت» نشانه این است که مؤمنان اوّل با او روبرو شدند و سپس با لشکریانش ; و لازمه آن، در صف مقدّم بودن جالوت است.
موضوعات مرتبط
- استقامت: اهمیّت استقامت ۱
- امداد: امداد غیبى ۱، ۳
- جالوت: جنگ جالوت ۶ ; جهاد با جالوت ۳ ; سپاه جالوت ۵ ; فرماندهى جالوت ۶ ; کفر جالوت ۵
- جهاد: امیدوارى در جهاد ۳ ; جهاد با دشمنان ۲ ; دعا در جهاد ۲ ; عوامل پیروزى در جهاد ۳، ۴
- خدا: زمینه امداد خدا ۴
- صبر: اهمیّت صبر ۱
- طالوت: جهاد طالوت ۱، ۳ ; دعاى سپاه طالوت ۱
- کافران: ۵
- مجاهدان: استقامت مجاهدان ۴ ; صبر مجاهدان ۴
