البقرة ١٥١
ترجمه
| البقرة ١٥٠ | آیه ١٥١ | البقرة ١٥٢ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«کَمَا»: همان گونه که. مانند این انعام دیگرمان که رسولی از میان. «یَتْلُو»: فرو می‌خواند. در رسم‌الخطّ قرآنی الف زائدی در آخر دارد. «الْکِتَابَ»: مراد قرآن است. «الْحِکْمَةَ»: سنّت نبوی. شناخت اسرار شریعت.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
لَقَدْ مَنَ اللَّهُ عَلَى... (۱۱)
أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ... (۰) وَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً قَرْيَةً... (۳) وَ مَا مَنَعَ النَّاسَ أَنْ... (۱) هُوَ الَّذِي يُصَلِّي عَلَيْکُمْ وَ... (۱)
تفسیر
- آيات ۱۴۲ ۱۵۱ بقره
- تغيير قبله از بزرگترين حوادث و از اهم احكام تشريعى بود
- فائده و اثر تغيير قبله و اعتراض يهود و مشركين ، و پاسخ آنها
- در جمله ((لله المشرق و المغرب )) چرا شمال و جنوب ذكر نشده است ؟
- ((امت وسط)) يعنى چه ؟
- مراد از ((شهداء على الناس ))
- ((شهادت )) در آيه ، از حقائق قرآنى است و در موارد متعددى از قرآن ذكر شده
- معناى صحيح ((شهادت )) در آيات قرآنى ،تحمل (ديدن ) حقائق اعمال مردم است
- معناى صحيح ((وسط)) بودن امت واسطه بودن امت بينرسول و مردم است
- غرض خداوند از تغيير قبله
- در برابر سرزنش تفاخر يهود، پيامبر (ص ) منتظر رسيدن حكم تغيير قبله بود
- تغيير قبله از بيت المقدس به كعبه (شطر المسجدالحرام )
- كتاب اهل كتاب مشتمل بر اين حكم تحويل قبله بوده است
- وجه التفات از حضور به عيبت در آيه شريفه
- سه فائده براى حكم قبله
- توضيح اينكه (و لاتمّ نعمتى عليكم ) در آيهتحويل قبله بشارتى است بر فتح مكه
- رد گفتار فوق الذكر و اينكه آيه اشاره اى بر فتح مكه ندارد
- بحث روايتى (شامل رواياتى درباره تغيير قبله و معنى شهدا و...)
- بحث علمى (درباره يافتن جهت قبله و تاريخچه آن )
- بحث اجتماعى (پيرامون فوايد تشريع قبله از نظر فردى و اجتماعى )
- روح و مغز عبادت ، عبوديت درونى است و افعال عبادى قالبهاى تحقق خارجى آن عبوديت است
تفسیر نور (محسن قرائتی)
«151» كَما أَرْسَلْنا فِيكُمْ رَسُولًا مِنْكُمْ يَتْلُوا عَلَيْكُمْ آياتِنا وَ يُزَكِّيكُمْ وَ يُعَلِّمُكُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ يُعَلِّمُكُمْ ما لَمْ تَكُونُوا تَعْلَمُونَ
همانگونه (كه براى هدايت شما) رسولى در ميان شما از نوع خودتان فرستاديم تا آيات ما را بر شما بخواند و شمارا تزكيه كند و كتاب و حكمت بياموزد و آنچه نمى‌توانستيد بدانيد، به شما ياد دهد.
نکته ها
كلمه «تلاوت» از واژه «تِلو» به معناى پى درپى است و به خواندنى كه پى درپى، با نظم صحيح و مناسب وبرخوردار از نوعى قداست باشد، اطلاق مى شود. كلمه‌ى «تزكيه» به معناى رشد و نمو و پاك كردن است. تعليم كتاب، آموختن آيات و احكام آسمانى است و تعليم حكمت، دادن تفكّر و بينش صحيح است.
بعثت پيامبر اسلام، نتيجه استجابت دعاى حضرت ابراهيم است كه از خداوند خواست:
«وَ ابْعَثْ فِيهِمْ رَسُولًا مِنْهُمْ يَتْلُوا عَلَيْهِمْ آياتِكَ ...» «1» خدايا! در ميانشان پيامبرى مبعوث كن
«1». بقره، 129.
جلد 1 - صفحه 233
كه آيات ترا بر آنان بخواند. پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله نيز مى‌فرمود: «انا دعوة ابى ابراهيم» من همان استجابت دعاى پدرم ابراهيم هستم.
پیام ها
1- رهبرى موفق است كه از خود مردم، در ميان مردم و هم زبان مردم باشد.
«أَرْسَلْنا فِيكُمْ رَسُولًا مِنْكُمْ»
2- تزكيه بر تعليم مقدّم است. «يُزَكِّيكُمْ وَ يُعَلِّمُكُمُ»
3- آموزش دين، محور اصلى است و آموزش‌هاى ديگر، در مراحل بعد از آن است. ابتدا «يُعَلِّمُكُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ» وپس از آن «يُعَلِّمُكُمْ ما لَمْ تَكُونُوا تَعْلَمُونَ»
4- انسان براى شناخت بسيارى از حقايق، نيازمند وحى است. بجاى «ما لا تَعْلَمُونَ*» فرمود: «ما لَمْ تَكُونُوا تَعْلَمُونَ» تا يادآور شود كه اگر انبيا نبودند، انسان براى آگاهى از امورى همچون آينده‌ى خود و جهان، راه به جايى نداشت.
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
كَما أَرْسَلْنا فِيكُمْ رَسُولاً مِنْكُمْ يَتْلُوا عَلَيْكُمْ آياتِنا وَ يُزَكِّيكُمْ وَ يُعَلِّمُكُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ يُعَلِّمُكُمْ ما لَمْ تَكُونُوا تَعْلَمُونَ (151)
كَما أَرْسَلْنا فِيكُمْ: همچنانكه اتمام نعمت فرموديم، همچنين فرستاديم در ميان شما، رَسُولًا مِنْكُمْ: پيغمبرى در ميان شما از نوع شما، يعنى عرب و او حضرت محمد بن عبد اللّه صلّى اللّه عليه و آله و سلّم است. و بعث آن حضرت از عرب به جهت آنست كه داعى آنها باشد به ايمان، زيرا عرب تابع پيغمبر غير عرب نشده بودند. بعد از آن وصف آن حضرت را فرمايد: يَتْلُوا عَلَيْكُمْ آياتِنا: تلاوت نمايد بر شما آن پيغمبر مكرم آيات ما را كه قرآن باشد، وَ يُزَكِّيكُمْ: و پاك مى‌گرداند شما را از نجاست شرك و كفر به سبب توحيد و ايمان و از خباثت معصيت به طاعت، و تخليه نمايد قلوب شما را از كثافت اخلاق رذيله مهلكه، و تحليه فرمايد به صفات حميده منجيه تا سعادت دنيا و آخرت را دريابيد به قبول عمل. وَ يُعَلِّمُكُمُ الْكِتابَ: و تعليم مى‌دهد و مى‌آموزد شما را كتاب قرآن، وَ الْحِكْمَةَ: و علم شريعت كه احكام خمسه تكليفيه است: واجب، مستحب، حرام، مكروه، مباح، در معاملات و عقود و ايقاعات و غير آن. وَ يُعَلِّمُكُمْ ما لَمْ تَكُونُوا تَعْلَمُونَ: و تعليم نمايد شما را آنچه را كه نبوديد شما دريابيد و بدانيد آن را به فكر و نظر، زيرا طريقى نيست به معرفت آن مگر به وحى مانند علم به صحت ادعاى نبوت پيغمبر به معجزات بيّنه و غير آن.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
كَما أَرْسَلْنا فِيكُمْ رَسُولاً مِنْكُمْ يَتْلُوا عَلَيْكُمْ آياتِنا وَ يُزَكِّيكُمْ وَ يُعَلِّمُكُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ يُعَلِّمُكُمْ ما لَمْ تَكُونُوا تَعْلَمُونَ (151)
ترجمه
همچنانكه فرستاديم در ميان شما پيغمبرى از شما كه بخواند بر شما آيات ما را و پاك نمايد شما را و بياموزدتان كتاب و حكمت را و بياموزدتان آنچه را كه نبوده باشيد كه بدانيد.
جلد 1 صفحه 194
تفسير
مربوط بآيه سابق است يعنى يكى از موجبات تحويل قبله آن بود كه تمام نمايم نعمت خود را بر شما همچنانكه تمام كردم نعمت خود را بسبب فرستادن پيغمبرى بر شما كه از جنس شما است يعنى بشر است يا عرب است كه ميخواند بر شما قرآن را و پاك مى‌كند شما را از رجس شرك و كفر و نفاق و اخلاق ناپسند و مى‌آموزد بشما كتاب خدا را كه حكمت و معرفت است و ميآموزد بشما حقائق و احكاميرا كه معرفت بآنها براى بشر ممكن نبود از راه نظر و فكر بلكه طريق علم بآن منحصر بود بوحى الهى و چون اين سنخ ديگر بود از معارف فعل مكرر شده براى اشاره بتغاير و مزيد اهتمام و امتنان و بنظر حقير اشاره است بسنت كه در مقابل كتاب ذكر شده و حامل آن عترت طاهره‌اند كه بايد از كتاب جدا نشوند تا روز قيامت و در حديث ثقلين مسلم بين فريقين تصريح شده است.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
كَما أَرسَلنا فِيكُم رَسُولاً مِنكُم يَتلُوا عَلَيكُم آياتِنا وَ يُزَكِّيكُم وَ يُعَلِّمُكُمُ الكِتاب‌َ وَ الحِكمَةَ وَ يُعَلِّمُكُم ما لَم تَكُونُوا تَعلَمُون‌َ (151)
(چنانچه در ميان شما پيغمبري از شما فرستاديم که آيات ما را بر شما تلاوت كند و شما را تزكيه كند و كتاب و حكمت بشما بياموزد و آنچه نميدانستيد بشما تعليم دهد) كَما أَرسَلنا كاف براي تشبيه و ما مصدريه است و معني اينست که «انعامنا عليكم بجعل البيت قبلة كارسالنا فيكم رسولا چنانچه انعام كرديم بر شما به اينكه كعبه را قبله شما قرار داديم تا هدايت شويد همين طور در ميان شما پيغمبري فرستاديم که از انواع هدايت او بهره‌مند شويد.
جلد 2 - صفحه 248
فيكم ممكن است خطاب بامّة مسلمة باشد بقرينه رَبَّنا وَ ابعَث فِيهِم رَسُولًا مِنهُم يَتلُوا عَلَيهِم آياتِكَ الاية چنانچه در تفسير اينکه آيه بيان شد و يا مخاطب قريش و يا جميع عرب و يا همه امّت باشند و در هر صورت پيغمبر اكرم صلّي اللّه عليه و آله و سلّم از ميان آنها بوده است.
يَتلُوا عَلَيكُم آياتِنا تفسير اينکه جملات سه گانه در ذيل تفسير آيه:
رَبَّنا وَ ابعَث فِيهِم رَسُولًا مِنهُم الاية گذشت«1» وَ يُعَلِّمُكُم ما لَم تَكُونُوا تَعلَمُون‌َ يعني شما را تعليم ميدهد آنچه را که از غير طريق تعليمات او راهي براي فرا گرفتن آنها نداشتيد و اينکه جمله شامل جميع معارف اسلامي از اصول و فروع ميشود که اگر تعاليم عاليه پيغمبر اسلام و خاندان گرام او نبود بشر در وادي ضلالت و تيه جهالت بسر ميبرد چنانچه در دوران جاهليت بود.
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 151)- برنامه‌های رسول اللّه! خداوند در آخرین جمله از آیه قبل یکی از دلایل تغییر قبله را تکمیل نعمت خود بر مردم و هدایت آنان بیان کرد، در این آیه با ذکر کلمه «کما» اشاره به این حقیقت می‌کند که تغییر قبله تنها نعمت خدا بر شما
ج1، ص136
نبود، بلکه نعمتهای فراوان دیگری به شما داده است «همان گونه که رسولی در میان شما از نوع خودتان فرستادیم» (کَما أَرْسَلْنا فِیکُمْ رَسُولًا مِنْکُمْ).
او از نوع بشر است و تنها بشر می‌تواند مربی و رهبر و سرمشق انسانها گردد و از دردها و نیازها و مسائل او آگاه باشد که این خود نعمت بزرگی است.
بعد از ذکر این نعمت به چهار نعمت دیگر که از برکت این پیامبر، عاید مسلمین شد اشاره می‌کند:
1- «آیات ما را بر شما می‌خواند» (یَتْلُوا عَلَیْکُمْ آیاتِنا).
2- «و شما را پرورش می‌دهد» و بر کمالات معنوی و مادی شما می‌افزاید.
(وَ یُزَکِّیکُمْ).
3- «و کتاب و حکمت به شما می‌آموزد» (وَ یُعَلِّمُکُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ).
گر چه «تعلیم» بطور طبیعی مقدم بر «تربیت» است، اما قرآن مجید برای اثبات این حقیقت که هدف نهایی «تربیت» است غالبا آن را مقدم بر تعلیم آورده است.
4- «و آنچه را نمی‌دانستید به شما یاد می‌دهد» (وَ یُعَلِّمُکُمْ ما لَمْ تَکُونُوا تَعْلَمُونَ).
نکات آیه
۱ - محمّد(ص)، فرستاده اى از جانب خداوند کما أرسلنا فیکم رسولا
۲ - محمّد(ص)، رسولى برانگیخته شده از میان مردم و از جنس آنها کما أرسلنا فیکم رسولا منکم
۳ - تغییر قبله از بیت المقدس به مسجدالحرام، نعمتى بزرگ در ردیف نعمت رسالت فولوا وجوهکم شطره ... لعلکم تهتدون. کما أرسلنا فیکم رسولا برداشت فوق مبتنى بر این است که کاف در «کما» براى تشبیه باشد. بر این مبنا تغییر قبله - که از آیه قبل به دست مى آید - «مشبّه» و ارسال پیامبر «مشبّه به» مى باشد و تشبیه مسأله قبله به نعمت رسالت، نشانگر عظمت آن مسأله و بزرگى آن نعمت است.
۴ - دستیابى انسانها به هدایت و کامل شدن نعمت الهى بر ایشان، از اهداف بعثت پیامبر(ص) است. فولوا وجوهکم شطره ... و لعلکم تهتدون. کما أرسلنا فیکم رسولا چنانچه «کما أرسلنا ...» بیانگر تشبیه مسأله تغییر قبله به رسالت پیامبر (ص) باشد; «لأتم نعمتى علیکم و لعلکم تهتدون» گویاى وجه شبه است; یعنى، همان گونه که بعثت پیامبر براى اتمام نعمت بر بندگان و دستیابى آنان به هدایت مى باشد، تغییر قبله نیز داراى چنین هدفها و نتایجى است.
۵ - نعمتهاى داده شده به انسانها از ناحیه خدا بدون بعثت پیامبر(ص)، نعمتى کامل نبود. و لأتم نعمتى علیکم و لعلکم تهتدون. کما أرسلنا فیکم رسولا برداشت فوق با توجّه به توضیح برداشت قبل، به دست مى آید.
۶ - انتخاب پیامبران از میان مردم و از جنس خودشان، از نعمتهاى الهى است. کما أرسلنا فیکم رسولا منکم
۷ - تلاوت آیات الهى بر مردم و پاکسازى آنان از آلودگیها (شرک و ...) از وظایف پیامبر(ص) و از اهداف رسالت اوست. یتلوا علیکم ءایتنا و یزکیکم
۸ - تعلیم حقایق و معارف قرآن و آموزش حکمت به مردم، از وظایف پیامبر(ص) و از هدفهاى رسالت اوست. و یعلمکم الکتب و الحکمة
۹ - آموزش علوم و حقایقى که بشر از دستیابى به آنها ناتوان است، از اهداف و برنامه هاى پیامبر(ص) مى باشد. و یعلمکم ما لم تکونوا تعلمون
۱۰ - زدودن آلودگیها و ناپاکیها از خویشتن، فراگیرى قرآن و آموختن حکمت، احکام و معارف دین، داراى جایگاهى رفیع و ارزشمند کما أرسلنا فیکم رسولا ... و یعلمکم الکتب و الحکمة
۱۱ - پیراستن مردم از آلودگیها و تعلیم قرآن، احکام و معارف دین، از وظایف اساسى مبلغان دین و از رؤوس برنامه هاى آنان است. یتلوا علیکم ءایتنا و یزکیکم و یعلمکم الکتب و الحکمة
۱۲ - پیامبر(ص) علاوه بر معالم دینى و معارف الهى، علوم دیگرى را نیز به مردم آموزش داد. * و یعلمکم ما لم تکونوا تعلمون تکرار «یعلمکم» گویاى این است که: علومى که پیامبر(ص) به مردم مى آموخت دو سنخ بوده: الف) علوم دینى که جمله «یعلمکم الکتاب و الحکمة» گویاى آن است. ب) علومى غیر از آنها که جمله «یعلمکم ما لم تکونوا تعلمون» رساننده آن است.
موضوعات مرتبط
- آیات خدا: تلاوت آیات خدا ۷
- ارزشها: ملاک ارزشها ۱۰
- انبیا: بشر بودن انبیا ۶; خاستگاه انبیا ۶; نعمت انبیا ۶
- انسان: اهمیّت تعلیم انسان ها ۷، ۸; تزکیه انسان ها ۷، ۱۱; تعلیم انسان ها ۹، ۱۲; هدایت انسان ها ۴
- تزکیه: ارزش تزکیه ۱۰
- حکمت: ارزش تعلم حکمت ۱۰; تعلیم حکمت ۸
- خدا: نعمتهاى خدا ۴، ۶
- دین: ارزش تعلم دین ۱۰; تعلیم دین ۱۱
- رسولان خدا: ۱
- قبله: نعمت تغییر قبله ۳
- قرآن: ارزش تعلم قرآن ۱۰; تعلیم قرآن ۸، ۱۱
- مبلغان: مسؤولیت مبلغان ۱۱
- محمّد(ص): اهداف محمّد(ص) ۷، ۸، ۹; اهمیّت بعثت محمّد(ص) ۵; بشر بودن محمّد(ص) ۲; تاریخ محمّد(ص) ۱; تعالیم محمّد(ص) ۹; خاستگاه محمّد(ص) ۲; رسالت محمّد(ص) ۱; فلسفه بعثت محمّد(ص) ۴; محدوده تعالیم محمّد(ص) ۱۲; مسؤولیت محمّد(ص) ۷، ۸; نعمت رسالت محمّد(ص) ۳
- مسجدالحرام: قبله شدن مسجدالحرام ۳
- نعمت: تکمیل نعمت ۴; عوامل تکمیل نعمت ۵; مراتب نعمت ۴
- هدایت: اهمیّت هدایت ۴
