الأنعام ١١٨
ترجمه
| الأنعام ١١٧ | آیه ١١٨ | الأنعام ١١٩ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«فَکُلُوا»: ذکر حرف (فَ) در اوّل آیه بیانگر این واقعیّت است که مؤمنان در امر تحلیل و تحریم باید از فرمان یزدان نه مشرکان پیروی‌کنند.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
نزول
محل نزول:
این آیه در مکه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردیده است. [۱]
شأن نزول:[۲]
این آیه نیز درباره مشركین عرب نازل شده به همان كیفیتى كه در قسمت دوم شأن و نزول آیه ۱۱۶ ذكر شده است.[۳]
تفسیر
- آيات ۱۲۱ - ۱۱۴، سوره انعام
- معناى (( كلمة )) و موارد استعمال آن در قرآن .
- مراد از تماميت كلمه به صدق و عدل در: (( تمت كلمة ربك ... )) كمال يافتن شرايع با تشريع شريعت اسلام است .
- در امورى از قبيل معارف الهى و شرايع ، نبايد به حدس و تخمين بسنده كرد و جز به علمو يقين تكيه نبايد كرد.
- مراد از گناه ظاهرى در: ذروا ظاهر الاءثم و باطنه )) واقوال مفسرين در اين باره .
- خطاب به مؤ منين كه اگر در خوردن مردار، از مشركين پيروى كنند در زمره آنان قرارخواهند گرفت .
- (رواياتى در ذيل جمله (( و تمت كلمة ربك ... )) و تذكيه حيوانات و...).
تفسیر نور (محسن قرائتی)
فَكُلُوا مِمَّا ذُكِرَ اسْمُ اللَّهِ عَلَيْهِ إِنْ كُنْتُمْ بِآياتِهِ مُؤْمِنِينَ «118»
پس اگر به آيات الهى ايمان داريد (تنها از) آنچه نام خداوند (هنگام ذبح) بر آن برده شد بخوريد.
نکته ها
از نشانه‌هاى جامعيّت مكتب اسلام اين است كه در يك مسئله‌ى جزيى مانند ذبح، همه‌ى جوانب آن را مطرح كرده است: هم مكتب (نام خدا)، هم وسيله (آهن)، هم شيوه‌ى بريدن رگ‌ها، هم امّت (مسلمان بودن كسى كه ذبح مى‌كند) و هم جهت (قبله) و هم موارد مصرف. «فَكُلُوا مِمَّا ذُكِرَ اسْمُ اللَّهِ»
«1». تفسير اطيب‌البيان.
جلد 2 - صفحه 541
پیام ها
1- غذا و خوراك مؤمن بايد جهت الهى داشته باشد. «فَكُلُوا مِمَّا ذُكِرَ اسْمُ اللَّهِ»
2- نام خداوند، مُهر جواز مصرف و پروانه‌ى استفاده از گوشت حيوانات قابل مصرف است. فَكُلُوا مِمَّا ذُكِرَ اسْمُ اللَّهِ عَلَيْهِ ...
3- براى تحكيم پايه‌هاى توحيد، از هر فرصتى، حتّى ذبح حيوان بايد استفاده كرد. آرى؛ توحيد، تنها يك مسأله‌ى ذهنى نيست. «فَكُلُوا مِمَّا ذُكِرَ اسْمُ اللَّهِ عَلَيْهِ»
4- تغذيه‌ى حلال و التزام به احكام، شرط ايمان است. «إِنْ كُنْتُمْ بِآياتِهِ مُؤْمِنِينَ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
فَكُلُوا مِمَّا ذُكِرَ اسْمُ اللَّهِ عَلَيْهِ إِنْ كُنْتُمْ بِآياتِهِ مُؤْمِنِينَ (118)
فَكُلُوا مِمَّا ذُكِرَ اسْمُ اللَّهِ عَلَيْهِ: پس بخوريد از آن چيزى كه نام برده شده است اسم الهى بر او در زمان ذبح، غير از ميته و آنچه ذكر شود اسم بتان بر او.
مراد «ذكر» قول «بسم اللّه» است و سنت است گفتن بسم اللّه تامّا و اللّه اكبر: و هر ذبيحه كه نام خدا برده نشود حرام، و حكم مردار باشد، و لذا ذبايح كفار نجس و حرام است.
شرايط ذبح- پنج چيز است: 1- ذبح‌كننده مسلمان باشد. 2- رو به قبله 3- بسم اللّه گفتن. 4- ذبح به آهن 5- قطع اوداج اربعه. إِنْ كُنْتُمْ بِآياتِهِ مُؤْمِنِينَ: اگر هستيد به آيتها و فرمايشات او در حلال و حرام مؤمن، چه ايمان به او، مقتضى ما احل اللّه و اجتناب از ما حرم اللّه است.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
فَكُلُوا مِمَّا ذُكِرَ اسْمُ اللَّهِ عَلَيْهِ إِنْ كُنْتُمْ بِآياتِهِ مُؤْمِنِينَ (118)
ترجمه
پس بخوريد از آنچه ياد كرده شده است نام خدا بر آن اگر هستيد به آيتهاى او گروندگان
تفسير
گفته‌اند اهل مكّه مردار را حلال ميدانستند و مسلمانان را دعوت بآن مينمودند و ميگفتند مردار حلال‌تر از كشتار است چون آنرا خدا كشته و عمل خدا محترم‌تر از عمل خلق است پس سزاوارتر است بحليّت و از آيات سابقه معلوم شد كه احكام الهى را باين قبيل توهّمات نميشود از دست داد و پيروى ننمود بلكه لازمه ايمان
جلد 2 صفحه 374
بخدا و قرآن آنستكه حلال و حرام آن را محترم شمرد و متابعت نمود پس بايد از مردار اجتناب كرد و كشتاريرا كه در موقع ذبح نام خداوند بر آن برده شده است خورد و حلال دانست و از كشتاريكه نام خدا بر آن برده نشده و نام بتها بر آن برده شده است بايد اجتناب نمود ..
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
فَكُلُوا مِمّا ذُكِرَ اسم‌ُ اللّه‌ِ عَلَيه‌ِ إِن كُنتُم بِآياتِهِ مُؤمِنِين‌َ (118)
پس بخوريد از آن حيواناتي که در موقع ذبح ذكر اسم اللّه بر آنها شده باشد اگر هستيد بآيات الهي ايمان آورده‌ايد.
توضيح- شرائط تذكيه: اولا بايد تذكيه كننده مسلم باشد ذبيحه كفار حرام و نجس است حكم ميته دارد. ثانيا بايد در حال ذبح تسميه بگويد بسم اللّه الرحمن الرحيم و مجرد بسم اللّه هم كافيست. ثالثا بايد رو بقبله باشد هم ذابح رو بقبله بايستد هم گردن مذبوح رو بقبله باشد. رابعا بايد با آهن و فولاد باشد و شيشه و كارد طلا و نقره و ساير اينها نباشد. خامسا بايد فري اوداج اربعه بشود و در شتر نحر لازم است و بعضي اعتبار بلوغ ذابح را هم كرده‌اند و ذكات جنين هم بذكات مادر او است.
و در اينکه آيه متعرض ذكر اسم اللّه شده در مقابل مشركين که ذكر اسم اصنام خود ميكردند و براي آنها قرباني مينمودند لذا ميفرمايد فَكُلُوا مِمّا ذُكِرَ اسم‌ُ اللّه‌ِ عَلَيه‌ِ و اينکه امر كلوا دلالت بر وجوب ندارد و لو اينكه گفته‌ايم امر ظاهر در وجوب است بلكه دلالت بر جواز اكل دارد زيرا امر در مقام توهّم حذر بيش از جواز دلالت ندارد و اينکه جمله براي دفع توهّم مشركين بود که اعتراض بمسلمين كردند که گوسفند اگر بمرگ خدايي بميرد بموت حتف انف نميخوريد و مقتول خود را ميخوريد مقتول شما بهتر از مقتول الهي است.
جواب- موت حتف انف قتل نيست و خدا هم قاتل نيست مميت است و آن
جلد 7 - صفحه 186
در تمام اقسام صادق است و يكي از اقسام است خداوند قتلي که ذكر اسم اللّه شده حلال دانسته و ساير اقسام قتل و اقسام موت را حرام نموده.
إِن كُنتُم بِآياتِهِ مُؤمِنِين‌َ اينکه جمله تاب دو معني دارد يكي آنكه كساني که مؤمن هستند اگر ذكر اسم اللّه كنند بر ذبيحه حلال است که يكي از شرائط بود که ذابح بايد مسلم باشد. و ديگر آنكه مؤمن بآيات الهي دستورات و فرامين و حدود خداوند را مراعات ميكند و تابع فرمان او است و غير مؤمن بتخيلات فاسده خود رفتار ميكند و بالجمله ميداند که هر فرماني از حق باشد موافق حكمت و صلاح است و از غير او بر خلاف حكمت و عين فساد است و شاهد بر اينکه معني آيه بعد است:
برگزیده تفسیر نمونه
نکات آیه
۱- بردن نام خدا به هنگام ذبح حیوان، شرط حلیت خوردن آن است. (فکلوا مما ذکر اسم الله علیه) جمله «مما ذکر اسم ...» گرچه بیان اباحه خوردن از گوشتى است که نام خدا به هنگام ذبح آن برده شده، در عین حال مى تواند ارشاد به شرط بودن «تسمیة» هنگام ذبح باشد.
۲- خوردن ذبیحه اى که هنگام ذبح نام خدا بر آن برده شده، مجاز است. (فکلوا مما ذکر اسم الله علیه إن کنتم بأیته مؤمنین)
۳- چون خداوند آگاه به راه هدایت و ضلالت است، احکام و رهنمودهاى او را باید پذیرفت. (إن ربک هو أعلم ... فکلوا مما ذکر اسم الله علیه) جمله «فکلوا مما» تفریع بر جمله «إن ربک هو أعلم» در آیه قبل است. لذا مضمون آن چنین مى شود: چون تنها خداوند عالم است، در عمل احکام او را باید پذیرفت.
۴- حلال شمردن آنچه خداوند مباح کرده، نشانه هدایت یافتگى است. (و هو أعلم بالمهتدین. فکلوا مما ذکر اسم الله)
۵- احکام خداوند، سبیل الله است. (هو أعلم من یضل عن سبیله ... فکلوا مما ذکر اسم الله علیه) جمله «فکلوا ...» جواب شرط محذوف است. یعنى إن انتهیتم عن اتباع المضلین ... فکلوا. و چون در آیه شریفه سخن از «إضلال عن سبیل الله» بود، اقتضاى تفریع آن است که مضمون آن سبیل الله باشد، و چون سبیل الله اختصاصى به احکام ذبیحه ندارد، به همه احکام تعمیم یافته است.
۶- مؤمنان به آیات خداوند به احکام و قوانین او گردن مى نهند. (فکلوا مما ذکر اسم الله علیه إن کنتم بأیته مؤمنین)
۷- تردید افکنى درباره حلیت حیوانى که با نام خدا ذبح شده باشد، از محورهاى تبلیغاتى علیه اسلام و پیامبر (ص) در مکه بوده است. (و إن تطع أکثر من فى الأرض ... فکلوا مما ذکر اسم الله علیه)
۸- التزام عملى به احکام خداوند، نشانه ایمان به آیات اوست. (فکلوا ... إن کنتم بأیته مؤمنین)
۹- ایمان به آیات خداوند زمینه التزام عملى به احکام ابلاغ شده از جانب اوست. (فکلوا ... إن کنتم بأیته مؤمنین)
روایات و احادیث
۱۰- عن أبى جعفر محمد بن على (ع) إنه سئل عن ذبیحة الیهودى و النصرانى و المجوسى ... فتلا قول الله عز و جل: «فکلوا مما ذکر اسم الله علیه» قال: إذاسمعتموهم یذکرون اسم الله علیه فکلوه ... .[۴] امام باقر(ع) در پاسخ سؤال از ذبیحه یهودى، نصرانى و مجوس .. پس از تلاوت آیه «فکلوا مما ذکر اسم الله علیه» فرمود: اگر شنیدید که آنان به هنگام ذبح، نام خدا را مى برند، از آن بخورید ... .
۱۱- سأل محمّد بن مسلم أبا جعفر (ع) عن رجل ذبح فسبح او کبر او هلل او حمد الله عز و جل قال: هذا کله من اسماء الله لابأس به.[۵] محمّدبن مسلم از امام باقر (ع) درباره کسى که به هنگام ذبح «سبحان الله» یا «الله أکبر» یا «لا إله إلا الله» یا «الحمد لله» بگوید پرسید، امام فرمود: تمام اینها از نامهاى خدا هستند و اشکالى ندارد.
موضوعات مرتبط
- آیات خدا: مؤمنان به آیات خدا ۶
- احکام:۱، ۲ اهمیت احکام ۱، ۲ ۵
- اسلام: تاریخ صدر اسلام ۷ ; روش برخورد دشمنان اسلام ۷
- ایمان: آثار ایمان ۶، ۹ ; ایمان به آیات خدا ۸، ۹ ; متعلق ایمان ۸، ۹ ; نشانه هاى ایمان ۸
- تکلیف: آثار عمل به تکلیف ۸ ; زمینه عمل به تکلیف ۶، ۹
- خدا: علم خدا ۳ ; قبول توصیه‌هاى خدا ۳ ; نام خدا ۱، ۲، ۷
- خوردنیها: ى حلال ۲
- ذبح: احکام ذبح ۱، ۲، ۱۱ ; بسمله در ذبح ۱، ۲، ۷، ۱۰، ۱۱
- ذبیحه: حلّیت ذبیحه ۷ ; ذبیحه اهل کتاب ۱۰ ; شرائط حلّیت ذبیحه ۱
- سبیل‌اللّه: موارد سبیل‌اللّه ۵
- شبهات: عوامل شبهه ۷
- مباحات: حلیّت مباحات ۴
- محمّد (ص): تبلیغ دشمنان محمّد (ص) ۷ ; روش برخورد دشمنان محمّد (ص) ۷
- هدایت: نشانه هاى هدایت ۹
منابع
- ↑ طبرسی، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج ۴، ص ۴۲۱.
- ↑ محمدباقر محقق، نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شیخ طوسی و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص ۳۴۸.
- ↑ تفسیر روض الجنان.
- ↑ دعائم الاسلام، ج ۲، ص ۱۷۷، ح ۶۳۹; بحارالانوار، ج ۶۳، ص ۲۸، ح ۲۹.
- ↑ من لایحضره الفقیه، ج ۳، ص ۲۱۱، ح ۶۸، ب ۹۶; نورالثقلین، ج ۱، ص ۷۶۳، ح ۲۶۵.
