آل عمران ٨٥
ترجمه
| آل عمران ٨٤ | آیه ٨٥ | آل عمران ٨٦ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«یَبْتَغِ»: بخواهد. طلب کند. «إِسْلام»: توحید و انقیاد. آئین اسلام.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
إِنَ الدِّينَ عِنْدَ اللَّهِ... (۳)
إِنَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ الَّذِينَ... (۱) فَإِنْ حَاجُّوکَ فَقُلْ أَسْلَمْتُ... (۳) فِيهِ آيَاتٌ بَيِّنَاتٌ مَقَامُ... (۰)
نزول
محل نزول:
اين آيه در همچون ديگر آيات سوره آل عمران در مدينه بر پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله نازل گرديده است. [۱]
شأن نزول:[۲]
«شیخ طوسى» گوید: عكرمة گويد: قومى از يهوديان گفته بودند ما اسلام آورده و مسلمان شده ايم. سپس آيه ۹۷ «وَلِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ» نازل گرديد و به آنها فرمان داد كه به طرف مكه براى انجام مناسك حج بيرون روند كه از واجبات و فرائض اسلامى است اينان تقاعد ورزيدند و نرفتند و با اين كار نافرمانى و مخالفت خود را ابراز داشتند سپس اين آيه نازل گرديد.[۳]
تفسیر
تفسیر نور (محسن قرائتی)
«85» وَ مَنْ يَبْتَغِ غَيْرَ الْإِسْلامِ دِيناً فَلَنْ يُقْبَلَ مِنْهُ وَ هُوَ فِي الْآخِرَةِ مِنَ الْخاسِرِينَ
و هر كس غير از اسلام به سراغ دينى ديگر برود، پس هرگز از او قبول نمى‌شود و او در قيامت از زيانكاران خواهد بود.
نکته ها
از جمله‌ى «يَبْتَغِ»، استفاده مى‌شود كه مراد آيه، كسانى هستند كه اسلام به گوش آنها رسيده، ولى آن را رها كرده و به سراغ ديگر مكاتب رفته‌اند. اين افراد در قيامت زيانكارند و دين آنها مورد پذيرش نيست.
با توجّه به آيه‌ى 81، پذيرش دين اسلام، ميثاق خداوند از همه‌ى پيامبران پيشين است ولذا با آمدن پيامبر و دين اسلام، دين ديگرى غير از آن مورد قبول نيست. «فَلَنْ يُقْبَلَ مِنْهُ»
در آيات گذشته، سيمايى از اصول مكتب اسلام ترسيم شد كه خطوط كلّى آن عبارتند از:
1. از تمام انبياى پيشين پيمان گرفته شده تا به پيامبر بعدى ايمان آورند.
2. تمام هستى تسليم خداست و نمى‌توان غير دين الهى را پذيرفت.
3. پيروان اسلام، به تمام انبيا و كتب آسمانى ايمان دارند.
و در اين آيه با صراحت اعلام مى‌كند: هركس غير از دين اسلام را بپذيرد، قابل قبول نيست. آرى، بعد از دعوت، استدلال، مباهله واعلام همسويى با عقايد و كتب آسمانى ديگر، جاى صراحت و بى‌پرده سخن گفتن است.
جلد 1 - صفحه 556
پیام ها
1- اسلام، ناسخ همه اديان پيشين است. «وَ مَنْ يَبْتَغِ غَيْرَ الْإِسْلامِ دِيناً فَلَنْ يُقْبَلَ مِنْهُ»
2- رها كردن مكتبى جامع، مايه خسارتى ابدى است. «مَنْ يَبْتَغِ ... مِنَ الْخاسِرِينَ»
3- آخرت، جلوگاه خسارت‌هاى واقعى است. «فِي الْآخِرَةِ مِنَ الْخاسِرِينَ»
4- انتخاب اسلام، نشانه دورانديشى و نجات انسان‌است. «فِي الْآخِرَةِ مِنَ الْخاسِرِينَ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ مَنْ يَبْتَغِ غَيْرَ الْإِسْلامِ دِيناً فَلَنْ يُقْبَلَ مِنْهُ وَ هُوَ فِي الْآخِرَةِ مِنَ الْخاسِرِينَ (85)
بعد از آن در بيان حصر حقيت دين اسلام مى‌فرمايد:
وَ مَنْ يَبْتَغِ غَيْرَ الْإِسْلامِ دِيناً: و هر كه طلب كند غير دين اسلام، دين ديگرى را، فَلَنْ يُقْبَلَ مِنْهُ: پس هرگز پذيرفته نشود دين او و اعمالى كه در آن دين بجا آورده، وَ هُوَ فِي الْآخِرَةِ مِنَ الْخاسِرِينَ: و او به واسطه ترك اسلام، در آخرت از زيانكاران باشد. حاصل آنكه معرض از اسلام و طالب غير آن، فاقد نفع نجات و رستگارى و واقع در هلاكت و زيانكارى است؛ به جهت ابطال فطرت سليمه‌اى كه مردمان به آن تولد يابند كه توحيد و اسلام است.
تنبيه: آيه شريفه تهديد است مر كسانى را كه منقاد دين اسلام به جهت عناد و لجاج تابع شريعت حضرت خاتم صلّى اللّه عليه و آله و سلّم نشوند. در كتاب امالى- شيخ صدوق رضوان اللّه عليه از حضرت صادق عليه السّلام از حضرت
تفسير اثنا عشرى، ج2، ص: 168
امير المؤمنين عليه السّلام در ذيل فرمايشى فرمايد: انّ المؤمن اخذ دينه عن ربّه و لم يأخذه عن رأيه، ايّها النّاس دينكم دينكم تمسّكوا به لا يزيلكم احد عنه لأنّ السّيّئة فيه خير من الحسنة فى غيره، لأنّ السّيّئة فيه تغفر و الحسنة فى غيره لا تقبل. «1» فرمود حضرت امير المؤمنين عليه السّلام: بدرستى كه مؤمن فرا گيرد دينش را از پروردگار خود نه از رأى ناقص خود. اى گروه مردمان، ملازم باشيد دين خود را، ملازم باشيد دين خود را كه اسلام است و تمسك به آن جوئيد، متزلزل نكند و برنگرداند شما را احدى از آن، زيرا گناه در دين اسلام بهتر است از حسنه در غير دين اسلام، زيرا گناه در دين اسلام آمرزيده شود به توبه، و لكن حسنه در غير آن قبول نشود.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ مَنْ يَبْتَغِ غَيْرَ الْإِسْلامِ دِيناً فَلَنْ يُقْبَلَ مِنْهُ وَ هُوَ فِي الْآخِرَةِ مِنَ الْخاسِرِينَ (85)
ترجمه
و كسى كه بجويد غير از اسلام دينى را پس هرگز قبول نميشود از او و او در آخرت از زيانكاران است..
تفسير
بعد از آنكه معلوم شد اسلام انقياد است نسبت بتوحيد خداوند و احكام او و دين فطريست معلوم ميشود كه هر كس مايل و منتحل بدين ديگرى شود اجرى براى او نيست بعلاوه زيان كار و مغبون است در آخرت كه خود را از نعيم الهى محروم و بعذاب ابدى گرفتار نموده است و فطرت سليمه خود را ابطال كرده و بنظر حقير در دنيا و آخرت متضرر و زيانكار است نهايت آنكه در آخرت ملتفت حال خود ميشود و از زيان خود با خبر ميگردد و باين مناسبت اختصاص بآخرت داده شده است چون آنجا دار حسرت و ندامت است و اينجا دار غفلت و جهالت و از اينجا ممكن است استفاده شود كه اسلام با ايمان حقيقة مرادف است و هر دو بمعنى اعتقاد قلبى و انقياد فطرى است نسبت بذات احديت و احكام او و كسى كه قائل بولايت ائمه اطهار نباشد مسلمان نيست واقعا اگرچه در ظاهر بعضى احكام اسلام از قبيل طهارت ظاهرى و حفظ مال و جواز مواصلت بر او مرتب باشد براى مراعات مصالحى از قبيل مدارات و حفظ اصول و اغماض از فروع و غيرها و اللّه اعلم.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ مَن يَبتَغ‌ِ غَيرَ الإِسلام‌ِ دِيناً فَلَن يُقبَل‌َ مِنه‌ُ وَ هُوَ فِي الآخِرَةِ مِنَ الخاسِرِين‌َ (85)
و كسي که طلب كند و اختيار كند ديني غير دين اسلام پس از او پذيرفته نخواهد شد و او در عالم آخرت جزو زيانكاران است.
من‌‌که‌وَ مَن يَبتَغ‌ِ غَيرَ الإِسلام‌ِ دِيناً دين عبارت از مجموعه اموريست از عقائد و اخلاق و وظائف عمليه که انسان اختيار ميكند و علاقه‌مند ميشود و متديّن بآنها ميگردد، و غير اسلام شامل ميشود جميع اديان باطله را از دين يهود، نصاري، مجوس، مشركين و غير اينها.
من‌‌که‌فَلَن يُقبَل‌َ مِنه‌ُ عدم قبول نه مجرد رد است بلكه موجب عذاب و خلود
جلد 4 - صفحه 274
در جهنم ميشود، و از اينکه آيه شريفه استفاده ميشود که اگر كسي بعض احكام اسلام را هم معتقد نباشد و لو اكثر آنها را قبول داشته باشد در اينکه حكم شريك است زيرا گفتيم دين عبارت از جميع امور ديني است و مركّب ارتباطيست يك جزء آن اگر نباشد اسلام نيست و مشمول نُؤمِن‌ُ بِبَعض‌ٍ وَ نَكفُرُ بِبَعض‌ٍ ميشود و اغلب كساني که امروز دعوي اسلام ميكنند بسياري از قواعد اسلامي را زير بار نميروند و قبول ندارند و فوج فوج از اسلام خارج ميشوند و ملتفت نيستند.
من‌‌که‌وَ هُوَ فِي الآخِرَةِ مِنَ الخاسِرِين‌َ خسران بمعني زيان و اينكه سرمايه از دست رفته باشد، و از اينکه جمله استفاده ميشود که عمل خيري هم اگر از آنها سرزند مثمر ثمره نيست و مفيد فائده و مقبول درگاه احديت نميشود.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 85)- و بالاخره در این آیه به عنوان یک نتیجه‌گیری کلی می‌فرماید:
«هر کس غیر از اسلام آیینی برای خود انتخاب کند از او پذیرفته نخواهد شد و در آخرت از زیانکاران است» (وَ مَنْ یَبْتَغِ غَیْرَ الْإِسْلامِ دِیناً فَلَنْ یُقْبَلَ مِنْهُ وَ هُوَ فِی الْآخِرَةِ مِنَ الْخاسِرِینَ).
نکات آیه
۱ - پذیرش دین اسلام، میثاق خداوند از پیامبران و مردم (و اذ اخذ اللّه میثاق النّبیّن ... و من یبتغ غیر الاسلام دیناً) بنابر اینکه مراد از «الاسلام»، شریعت پیامبر (ص) باشد.
۲ - برگزیدن دینى غیر از اسلام، مورد پذیرش خداوند نیست. (و من یبتغ غیر الاسلام دیناً فلن یقبل منه)
۳ - برگزیدن راه و روشى غیر از تسلیم در برابر خدا، مورد پذیرش او نیست. (و من یبتغ غیر الاسلام دیناً فلن یقبل منه) بنابراینکه مراد از «الاسلام»، به قرینه آیه قبل، معناى لغوى آن باشد، یعنى: تسلیم در برابر خدا.
۴ - اسلام، دین واحد جهانى (و من یبتغ غیر الاسلام دیناً فلن یقبل منه)
۵ - اسلام، ناسخ تمامى ادیان گذشته (و من یبتغ غیر الاسلام دیناً فلن یقبل منه) بنابراینکه «الاسلام»، نام شریعت پیامبر (ص) باشد.
۶ - مسلمانان (کسانى که در برابر خدا تسلیم هستند)، بهره مند از سعادت و مصون از زیان در آخرت (و من یبتغ ... و هو فى الاخرة من الخاسرین)
۷ - توجّه به بهره مندى مسلمانان در آخرت و زیان دیگران، انگیزه اى براى پذیرش اسلام (و من یبتغ ... و هو فى الاخرة من الخاسرین)
۸ - آخرت، عرصه ظهور واقعى نتایج عقاید و اعمال (و من یبتغ ... و هو فى الاخرة من الخاسرین) قید «فى الاخرة»، نفى زیان در دنیا نیست; لذا حمل بر ظهور زیان در آخرت مى شود.
۹ - پذیرش آیینى غیر از اسلام، موجب زیان و خسران در آخرت (و من یبتغ غیر الاسلام دیناً ... و هو فى الاخرة من الخاسرین)
۱۰ - تسلیم نبودن در برابر خداوند، موجب زیان و خسران در آخرت (و من یبتغ غیر الاسلام دیناً ... و هو فى الاخرة من الخاسرین)
۱۱ - تسلیم در برابر خدا و انتخاب دین اسلام، نتیجه دوراندیشى انسان (و من یبتغ غیر الاسلام ... و هو فى الاخرة من الخاسرین)
روایات و احادیث
۱۲ - پذیرفته نبودن اسلام بدون ایمان (و من یبتغ غیر الاسلام دیناً فلن یقبل منه) امام صادق (ع) در پاسخ سؤال از آیه فوق فرمود: هو الاسلام الّذى فیه الایمان.[۴]
موضوعات مرتبط
- ادیان: نسخ ادیان ۵
- اسلام: پذیرش اسلام ۲، ۷، ۹، ۱۱، ۱۲ ; جهان شمولى اسلام ۴ ; ناسخ بودن اسلام ۵
- انبیا: ۱
- انگیزش: عوامل انگیزش ۷
- ایمان: رابطه علم و ایمان ۷
- تسلیم: تسلیم به خدا ۳، ۶، ۱۱
- خسارت: خسارت اخروى ۶، ۱۰
- خدا: عهد خدا ۱
- دوراندیشى: آثار دوراندیشى ۹، ۱۱
- دین: پذیرش دین ۱، ۲، ۹
- زیانکاران: ۷
- زیانکارى: عوامل زیانکارى ۹، ۱۰
- سعادت: عوامل سعادت ۶، ۷
- علم: ۷
- عهد: عهد با انبیا ۱
- قیامت: ظهور حقایق در قیامت ۸
- مسلمانان: ۶ سعادت مسلمانان ۷
- نسخ: ۵
منابع
- ↑ طبرسي، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج ۲، ص ۶۹۳.
- ↑ محمدباقر محقق، نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شيخ طوسي و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص ۱۳..
- ↑ صاحبان كشف الاسرار و روض الجنان گويند: اين آيه درباره دوازده نفر از منافقين نازل گرديد كه از دين اسلام برگشته و مرتد شده بودند و در مكه با كفار ملحق شدند كه از زمره آنان حارث بن سويد انصارى و طعمة بن ابيرق و عبدالله بن انس بن خطل و ديگران بوده اند.
- ↑ الجوامع الفقهیه چاپ سنگى، ص ۴۷، باب الاسلام و الایمان ; بحار الانوار، ج ۶۸، ص ۲۹۱، ح ۵۰.
