يس ٥٢
ترجمه
| يس ٥١ | آیه ٥٢ | يس ٥٣ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«یَا وَیْلَنَا»: ای وای بر ما! واویلا به حال ما! (نگا: انبیاء / و و ). «بَعَثَنَا»: ما را دوباره زنده کرد. ما را برانگیخت. «مَرْقَدِ»: مصدر میمی و به معنی خواب است، و یا این که اسم مکان و به معنی خوابگاه است. عقاب و عذاب قبر، در برابر کیفر و مجازات قیامت، خوابه گونه‌ای بیش نمی‌باشد. «مَن بَعَثَنَا»: این سؤال بدان خاطر است که کافران با دیدن آن همه هول و هراس و دهشت و وحشت، اختلاط عقول و اختلال حواسّ پیدا می‌کنند و ناخودآگاه چنین سؤالی بر زبانشان جاری می‌گردد. همان گونه که در دنیا معمول است که انسان به هنگام انجام کار بدی و یا رویاروی شدن با کیفر آن می‌گوید: وای چه کار کردم؟! چنین کاری را من کردم؟ آیا این بلا را من بر سر خود آوردم؟ «هذَا مَا ...»: این بخش، پاسخ کافران به سؤال خودشان است. برخی هم آن را پاسخ آفریدگار، یا فرشتگان، و یا مؤمنان به کافران می‌دانند.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
وَ قَالُوا يَا وَيْلَنَا هٰذَا يَوْمُ... (۲)
وَ يَرَى الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ... (۰) وَ يَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ يُقْسِمُ... (۰) وَ قَالَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ... (۲) هٰذَا يَوْمُ الْفَصْلِ الَّذِي... (۰)
تفسیر
- آيات ۴۸ - ۶۵ سوره يس
- استهزاء كفار در مقام انكار معاد و پاسخ خداوند به آنها
- تحليل سخن كفار بعد از رستاخيز قالوا ياويلنا من بعثنا من مرقدنا هذا ما وعدالرحمن وصدق المرسلون
- توضيحى در مورد اينكه فرمود: لاتجزون الا ما كنتم تعملون جز آنچه مى كرديد جزا داده نمى شويد
- وصف و حال اصحاب الجنة در بهشت برين
- مراد از عبادت شيطان در آيه شريفه
- مراد از عهد خدا با بنى آدم در آيه : الم اعهد اليكم يا بنى آدم ان لا تعبدوا الشيطان ...
- رواياتى در ذيل آيات گذشته مربوط به قيام قيامت واحوال دوزخيان و بهشتيان و...
تفسیر نور (محسن قرائتی)
قالُوا يا وَيْلَنا مَنْ بَعَثَنا مِنْ مَرْقَدِنا هذا ما وَعَدَ الرَّحْمنُ وَ صَدَقَ الْمُرْسَلُونَ «52»
گويند: واى بر ما، چه كسى ما را از خوابگاهمان برانگيخت؟ اين همان است كه خداى رحمان وعده داد و پيامبران راست گفتند.
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
قالُوا يا وَيْلَنا مَنْ بَعَثَنا مِنْ مَرْقَدِنا هذا ما وَعَدَ الرَّحْمنُ وَ صَدَقَ الْمُرْسَلُونَ (52)
قالُوا يا وَيْلَنا: گويند از روى تعجب و تحسر: اى واى بر ما، مَنْ بَعَثَنا: كه برانگيخت و مبعوث نمود ما را، مِنْ مَرْقَدِنا: از خوابگاه ما. يا چون اهوال قيامت را معاينه ببيند، اهوال قبور را نسبت به آن اهوال به مثابه خواب شمارند، چه عذاب قبر در جنب آن هيچ ننمايد. و چون مشاهده امر كنند گويند: هذا ما وَعَدَ الرَّحْمنُ: اينست آن چيزى كه وعده كرده بود خداى بخشنده از بعث و نشور، وَ صَدَقَ الْمُرْسَلُونَ: و راست گفتند پيغمبران از جزا و پاداش اعمال، يا ملائكه اين جواب را به آنها دهند يا مؤمنان به آنها گويند.
جلد 11 - صفحه 86
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ نُفِخَ فِي الصُّورِ فَإِذا هُمْ مِنَ الْأَجْداثِ إِلى رَبِّهِمْ يَنْسِلُونَ (51) قالُوا يا وَيْلَنا مَنْ بَعَثَنا مِنْ مَرْقَدِنا هذا ما وَعَدَ الرَّحْمنُ وَ صَدَقَ الْمُرْسَلُونَ (52) إِنْ كانَتْ إِلاَّ صَيْحَةً واحِدَةً فَإِذا هُمْ جَمِيعٌ لَدَيْنا مُحْضَرُونَ (53) فَالْيَوْمَ لا تُظْلَمُ نَفْسٌ شَيْئاً وَ لا تُجْزَوْنَ إِلاَّ ما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ (54) إِنَّ أَصْحابَ الْجَنَّةِ الْيَوْمَ فِي شُغُلٍ فاكِهُونَ (55)
هُمْ وَ أَزْواجُهُمْ فِي ظِلالٍ عَلَى الْأَرائِكِ مُتَّكِؤُنَ (56) لَهُمْ فِيها فاكِهَةٌ وَ لَهُمْ ما يَدَّعُونَ (57) سَلامٌ قَوْلاً مِنْ رَبٍّ رَحِيمٍ (58) وَ امْتازُوا الْيَوْمَ أَيُّهَا الْمُجْرِمُونَ (59) أَ لَمْ أَعْهَدْ إِلَيْكُمْ يا بَنِي آدَمَ أَنْ لا تَعْبُدُوا الشَّيْطانَ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ (60)
ترجمه
و دميده شود در صور پس آنگاه آنها از قبرها بسوى پروردگارشان ميشتابند
گويند اى واى بر ما كه برانگيخت ما را از خوابگاهمان اينست آنچه وعده داده بود خداى بخشنده و راست گفتند پيغمبران
نباشد آن مگر يك فرياد
جلد 4 صفحه 412
پس آنگاه آنها جماعتى هستند نزد ما حاضر شدگان
پس امروز ستم نميشود كسى بچيزى و جزا داده نمى‌شويد مگر آنچه بوديد كه ميكرديد
همانا اهل بهشت امروز در شغل خوشى لذت برندگانند
ايشان و زنانشان در سايه‌هائى بر تختها تكيه زنندگانند
براى ايشان در آن ميوه است و براى ايشان است در آن آنچه ميخواهند
تحيّت سلامتى است گفتارى از پروردگارى مهربان
و جدا شويد امروز اى گناهكاران
آيا مقرّر نداشتيم با شما اى فرزندان آدم كه پرستش نكنيد شيطان را همانا او براى شما دشمنى است آشكار.
تفسير
اين نفخه و دميدن دوم اسرافيل است در صور كه آنرا نفخه احياء خوانند و آن بعد از باريدن بارانى است كه داراى خاصيّت منى است چهل روز بر زمين پس ناگهان خلق از قبور برخواسته و ببارگاه الهى ميشتابند و گمان ميكنند اينمدّت خواب بوده‌اند و از بيم حساب با خود گويند اى واى بر ما چه كس برانگيخت ما را از خوابگاهمان ملائكه در جواب گويند اينست آنچه وعده كرده بود خدا و راست گفتند پيمبران او چنانچه قمّى ره از امام باقر عليه السّلام نقل نموده و محتمل است اول از هول محشر اين سؤال را نموده باشند و بعدا بالهام خدا خودشان اقرار نموده باشند كه اين همان وعده خدا و پيغمبران است كه بما در دنيا داده بودند چنانچه بعضى گفته‌اند كه تمامى كلام خودشان است و ظاهر است و در جوامع از على عليه السّلام نقل نموده كه من بعثنا بمن حرف جرّ و صيغه مصدر قرائت فرموده است و نيز گفته شده اينكه خودشان را خواب پنداشتند براى آنستكه بين نفخه اوّل و دوّم عذاب نيست يا عذاب قبر را در برابر احوال خود در قيامت خواب پنداشته‌اند و از أبو ذر غفارى ره نقل شده كه ميان مردن مردم و زنده شدنشان نيست مگر مانند خوابى و بيدار شدن از آن در هر حال زنده نمودن تمام خلق آنروز براى خدا كارى ندارد فقط يك فرياد براى احضار لازم دارد كه در صور بعمل آيد و همه خلق اوّلين و آخرين مجتمعا در صحراى محشر حاضر شوند و در پيشگاه الهى قيام نمايند و خداوند هم براى آنها بعدل قيام نموده ذرّه‌ئى از ميزان استحقاق بندگان براى ثواب كم نفرمايد و بدون استحقاق عذابشان نكند چون ظلم بود بلكه جزاى هر كس را بميزان استحقاقش عطا فرمايد از خوب
جلد 4 صفحه 413
و بد و از فضلش بر خوب افزايد و از قهرش بر بد نيفزايد و اهل بهشت در آنروز مشغوليّات خوبى دارند و آن معاشرت و مقاربت حوريان است كه ابروهاشان مانند هلال است و مژگانشان مانند پرهاى بلند بال كركسها است و با آنها سرگرم بتفكّه و ملاعبه ميباشند چنانچه قمّى ره و در مجمع از امام صادق عليه السّلام نقل نموده و در نفحات نقل نموده كه يكمؤمن داراى قوّه صد مرد شود در خوردن و آشاميدن و جماع كردن و در يكروز صد حوريّه بكر را تصرف نمايد و بعضى گفته‌اند مشغول باستماع نغمات خوشند و التذاذ از نعمتهاى گوناگون بهشت و توجّهى بأحوال اهل محشر ندارند با يكديگر شوخى و مزاح ميكنند و خوشحال و متعجّب از حال خودشانند و اگر زنان آنها در دنيا اهل ايمان باشند و مايل بمعاشرت با يكديگر براى انسشان بهم مردها با زنهاشان در سايه‌هاى درختان بهشت كه مانع از حرارت و برودت هوا يا نگاه كسى بآنها باشد بر روى تختهائى مانند حجله عروس و داماد آراسته بزيور و بپرده‌ها نشسته و تكيه داده‌اند چنانچه از امام باقر عليه السّلام نقل شده است و شايد مراد از ظلال همان پرده‌هاى تجمّلى باشد و ظلل نيز قرائت شده است كه جمع ظلّه بمعناى سايبان است و ظلال در جمع آن و ظلّ هم استعمال شده است و براى ايشان است در آن از هر نوع ميوه و آنچه ميخواهند و آنچه تمنّا دارند و آنچه ميخواستند در دنيا از درجات بهشت و نعيم آن و براى ايشان است تحيّت و سلام قولى يعنى تلفّظى از خداى مهربان در وقت تجلّى او بنورى كه مشرف بر آنها شده و بعد از ديدن از تمام لذائذ غافل شوند چون صوت سلام را از آن نور بشنوند و بدانند كه خدا بآنها سلام فرموده و تقدير كلام آنستكه سلام يقوله اللّه قولا من ربّ رحيم و بعضى آنرا بسلام ملائكه از جانب خدا تفسير نموده‌اند و در هر حال متضمّن مژده سلامتى و ايمنى از جميع بليّات و آفات است چنانچه قمّى ره نقل فرموده كه سلام از خدا امان است و خداوند باهل جهنّم خطاب ميفرمايد كه جدا و ممتاز شويد از اهل بهشت و آنها جدا ميشوند پس بهشتى‌ها ببهشت ميروند و جهنّمى‌ها بجهنّم چنانچه فرموده و روز كه قيامت برپا شود مردم متفرّق ميشوند فريقى در بهشت و فريقى در جهنم جاى گير خواهند شد و قمى ره نقل نموده كه مردم در روز قيامت وقتى جمع شدند بقدرى مى‌ايستند و عرق
جلد 4 صفحه 414
ميريزند كه تا بدهانشان ميرسد پس عرضه ميدارند پروردگارا حساب ما را برس اگرچه بجهنّم رويم پس خداوند بادهايى را ميفرستد كه آنها را از يكديگر جدا ميكنند و ندا ميرسد كه ممتاز شويد امروز اى گنه‌كاران از اهل ايمان پس ممتاز شوند از يكديگر و گنه‌كاران بجهنّم روند و كسانيكه در قلبشان ايمان بوده ببهشت و خطاب عتاب‌آميز بگنه‌كاران شود كه آيا عهد ننمودم من با شما در عالم ذرّ يا امر ننمودم بشما بتوسط انبياء و اولياء در دنيا كه عبادت نكنيد شيطان را باطاعت دستورات او چون هر كس اطاعت كند كسى را در معصيت خدا عبادت نموده است او را چنانچه در باره يهود و نصارى خداوند فرموده احبار و رهبانان خودشان را پروردگاران خودشان قرار دادند چون حلال و حرامى براى آنها معيّن نمودند و آنان اطاعت كردند و كسيكه عبادت كند غير خدا را عبادت نموده هواى نفس خود را چنانچه خدا فرموده آيا پس ديدى تو كسيرا كه قرار داد هواى خود را خداى خود و كسيكه عبادت كند هواى نفس را عبادت نموده است شيطان را در كافى از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه كسيكه مرديرا اطاعت كند در معصيتش عبادت نموده است او را و از امام باقر عليه السّلام نقل نموده كه كسيكه گوش بدهد بگوينده‌ئى پس عبادت نموده است او را پس اگر گوينده از خدا نقل ميكند عبادت نموده است خدا را و اگر از شيطان نقل ميكند عبادت نموده است شيطان را و دشمنى شيطان با بنى آدم از بدو خلقت آنها واضح بوده و هست و شغل بسكون و فكهين بدون الف نيز قرائت شده است.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
قالُوا يا وَيلَنا مَن بَعَثَنا مِن مَرقَدِنا هذا ما وَعَدَ الرَّحمن‌ُ وَ صَدَقَ المُرسَلُون‌َ (52)
گفتند اي واي بر ما كي ما را مبعوث كرد از خواب گاه ما اينست که آنچه وعده داده بود خداوند رحمن و راست گفتند پيغمبران.
قالُوا يعني موقعي که وارد صحراي محشر ميشوند ميگويند و سر اينكه نفرمود و يقولون براي اينست که گفتند مستقبل محقّق الوقوع حكم ماضي دارد.
يا وَيلَنا ويل مقابل طوبي است و هر دو دو معني دارد طوباي اسمي
جلد 15 - صفحه 87
و وصفي ويل اسمي و وصفي اما طوباي اسمي اسم شجره طوبي است که در قصر امير المؤمنين است در بهشت که دارد هر شاخه او در يكي از قصرهاي بهشتي متدليّه است و هر چه اهل بهشت مايل شوند از آن شاخه خارج ميشود و طوباي وصفي بمعني خوشا بحال است و اينکه صدق نميكند مگر بر كسي که مرگ اول راحت او باشد و هيچگونه آلامي در قبر و برزخ و صحراي محشر نداشته باشد و ويل اسمي اسم چاه ويل است در قعر جهنم که آتش جهنم از آن چاه خارج ميشود و از پيغمبر اكرم است که در قعر آن چاه تابوتيست که در آن چهارده نفر معذب هستند هفت نفر از پيشينيان و هفت نفر از ملحقيان اما هفت نفر سابقيان هابيل پي‌كننده ناقه صالح نمرود شداد فرعون هامان قارون اما هفت نفر لاحقيان را بيان نفرموده فقط فرمود بحاضرين که شما جزو آن هفت نفر نباشيد و ويل وصفي بدا بحال است و اينکه شامل ميشود كساني را که از اول مرگ در شكنجه و عذاب باشند.
مَن بَعَثَنا مِن مَرقَدِنا از راه تعجب است که ما منكر بعث بوديم حال مبعوث شديم و الا ميدانند که خداوند متعال آنها را مبعوث فرموده به قرينه جمله بعد.
هذا ما وَعَدَ الرَّحمن‌ُ که سر تا سر قرآن مسئله بعث و نشر و حشر و خصوصيات بهشت و جهنم و مثوبات و عقوبات را بيان فرموده از راه لطف و رحمت گوشزد بندگان كرده.
وَ صَدَقَ المُرسَلُون‌َ تمام انبياء اول دعوت آنها راجع بتوحيد و معاد بوده و مبشر و منذر بودند گفتند جمله اول مَن بَعَثَنا مِن مَرقَدِنا كلام كفار است و جمله هذا ما وعد الرحمن الايه كلام ملائكه يا مؤمنين است.
(اشكال) تعبير بمرقدنا که قبور آنها است خوابگاه تعبير كردند دليل بر اينست که در قبر و عالم برزخ گرفتار نبودند و در خواب بودند (جواب) بعد از مشاهده احوال قيامت تمام عذابهاي قبر و برزخ را ناچيز ميگيرند چنانچه
جلد 15 - صفحه 88
در همان حال نزع و سختي جاندادن تمام گرفتاريهاي دنيا را ناچيز ميگيرند و كأنه فراموش ميكنند بعين مثل اينها مثل كسي که در خواب خواب هولناكي بيند و متوحش شود چون بيدار شد تمام آنها را ناچيز ميگيرد دنيا نسبت بموت و عقبات بعد از موت بمنزله خواب است چنانچه ميفرمايد
النّاس نيام فاذا ماتوا انتبهوا
همين نحو عالم برزخ و عذابهاي آن نسبت بقيامت بمنزله خواب است و آنها را ناچيز ميگيرند.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 52)- سپس می‌افزاید: در این هنگام منکران رستاخیز و معاد «می‌گویند: ای وای بر ما! چه کسی ما را از خوابگاهمان برانگیخت»؟! (قالُوا یا وَیْلَنا مَنْ بَعَثَنا مِنْ مَرْقَدِنا).
«این همان چیزی است که خداوند رحمن وعده داده است، و فرستادگان او راست گفتند»! (هذا ما وَعَدَ الرَّحْمنُ وَ صَدَقَ الْمُرْسَلُونَ).
آری! صحنه آن چنان گویا و وحشت انگیز است که انسان همه مسائل باطل و خرافی را به دست فراموشی می‌سپرد، و جز اعتراف صریح به واقعیتها راهی نمی‌یابد، قبرها را به خوابگاهی تشبیه می‌کند، و رستاخیز را به بیدار شدن از خواب، چنانکه که در حدیث معروف نیز وارد شده است: «همان گونه که می‌خوابید، می‌میرید و همان گونه که از خواب بر می‌خیزید، زنده می‌شوید».
نکات آیه
۱ - کافران به وقت زنده شدن و حضور به پیشگاه پروردگار، به شدت اظهار تأسف و حسرت مى کنند. (إلى ربّهم ینسلون . قالوا یویلنا) «یاویلنا» (اى واى بر ما) در جایى به کار مى رود که حادثه اى مصیبت بار و تأسف آور، پدید آمده باشد و از آن اظهار تأسف شود.
۲ - وضعیت کافران در روز رستاخیز، بسیار تأسف بار و حسرت آور خواهد بود. (قالوا یویلنا)
۳ - وضعیت کافران در قیامت، آن چنان وخیم و تأسف بار خواهد بود که عالم قبر و برزخ را براى خود استراحت گاه خواهند دانست. (قالوا یویلنا من بعثنا من مرقدنا) «مرقد» اسم مکان از «رقاد» (خواب) به معناى خواب گاه است. تعبیر کافران از قبرها به خوابگاه، مى تواند به این جهت باشد که آنان، وضعیت خود را در قیامت آن چنان سخت مى بینند که عالم برزخ و قبر را در مقایسه با آن، خوابگاه و محل استراحت خویش مى خوانند.
۴ - کافران در قیامت، از زنده شدن و بیرون آمدن شان از قبرها، بسیار شگفت زده خواهند شد. (قالوا یویلنا من بعثنا من مرقدنا) برداشت یاد شده از آن جا است که استفهام (من) در آیه شریفه، براى تعجب استعمال شده است.
۵ - کافران در قیامت، به درستى وعده هاى خداوند رحمان پى برده و به آن اعتراف خواهند کرد. (هذا ما وعد الرحمن)
۶ - برپایى قیامت و حسابرسى از بندگان، وعده الهى به انسان ها (هذا ما وعد الرحمن)
۷ - رحمان، از اوصاف و نام هاى خداوند (الرحمن)
۸ - رحمانیت خداوند، مقتضى برپا کردن قیامت و حساب رسى از بندگان است. (هذا ما وعد الرحمن) برداشت یاد شده از یاد کردن خدا به صفت و نام «رحمان» - از میان دیگر اوصاف و نام هاى الهى - به دست مى آید.
۹ - کافران در قیامت، به صراحت و راست گفتارى رسولان الهى پى برده و به آن اعتراف خواهند کرد. (قالوا یویلنا ... و صدق المرسلون)
۱۰ - عقیده به برپایى قیامت و حساب رسى از بندگان، از موضوعات دعوت رسولان الهى (من بعثنا من مرقدنا هذا ما وعد الرحمن و صدق المرسلون)
۱۱ - نادرست پنداشتن وعده الهى به برپایى قیامت و دروغگو دانستن پیامبران، کفر و از نشانه هاى کافران است. (الذین کفروا ... قالوا یویلنا ... هذا ما وعد الرحمن و صدق المرسلون)
روایات و احادیث
۱۲ - «عن أبى جعفر(ع) فى قوله: «یا ویلنا من بعثنا من مرقدنا» فإن القوم کانوا فى القبور، فلمّا قاموا حسبوا أنّهم کانوا نیامًا، قالوا «یا ویلنا من بعثنا من مرقدنا» قالت الملائکة «هذا ما وعد الرحمان و صدق المرسلون»;[۱] از امام باقر(ع) درباره سخن خداوند که مى فرماید: «یا ویلنا من بعثنا من مرقدنا...» روایت شده که فرمود: مردم که در قبراند; وقتى برمى خیزند مى پندارند که در خواب بوده اند [ازاین رو] مى گویند: «یا ویلنا من بعثنا من مرقدنا». فرشتگان مى گویند: «هذا ما وعد الرحمان و صدق المرسلون».
موضوعات مرتبط
- اسماء و صفات: رحمان ۷
- اقرار: اقرار به صداقت انبیا ۹
- انبیا: تهمت دروغگویى به انبیا ۱۱; دعوتهاى انبیا ۱۰
- انسان: خروج انسان ها از قبر ۴، ۱۲
- حسابرسى: زمینه حسابرسى اخروى ۸; وعده حسابرسى اخروى ۶
- خدا: آثار تکذیب وعده هاى خدا ۱۱; آثار رحمانیت خدا ۸; تحقق وعده هاى خدا ۱۲; حقانیت وعده هاى خدا ۵; وعده هاى خدا ۶
- عقیده: عقیده به حسابرسى اخروى ۱۰; عقیده به قیامت ۱۰
- قیامت: آثار تکذیب قیامت ۱۱; اندوه در قیامت ۲; اهوال قیامت ۳; حسرت در قیامت ۲; زمینه برپایى قیامت ۸; ظهور حقایق در قیامت ۵، ۹; وعده قیامت ۶
- کافران: استراحتگاه کافران ۳; اقرار اخروى کافران ۵، ۹; اندوه اخروى کافران ۱; تعجب اخروى کافران ۴; حسرت اخروى کافران ۱; صفات کافران ۱۱; کافران در عالم برزخ ۳; کافران در قیامت ۲، ۳، ۴
- کفر: موجبات کفر ۱۱
منابع
- ↑ تفسیر قمى، ج ۲، ص ۲۱۶; نورالثقلین، ج ۴، ص ۳۸۸، ح ۶۰.
