قريش ١
ترجمه
| سوره قريش | آیه ١ | قريش ٢ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«لإِیلافِ»: به خاطر الفت دادن و خوگر شدن. واژه (إیلاف) مصدر باب افعال یا مفاعله است. می‌تواند یک مفعولی یا دو مفعولی بوده و اضافه مصدر به فاعل یا مفعول خود باشد (نگا: لسان العرب). جار و مجرور، متعلّق به (فَلْیَعْبُدُوا) است. یعنی اگر قریشیها به خاطر هیچ نعمتی خدا را پرستش نکنند، دست کم به خاطر همین یک نعمت بزرگ انس و الفت ایشان به کوچ تجارتی تابستانه و زمستانه پرامن و امان توأم با تعظیم و احترام مردمان در حق ایشان، می‌بایستی حق‌شناس باشند و خدا را پرستش کنند. یا جار و مجرور متعلّق به مفهوم سوره پیشین باشد. یعنی، یکی از علل نابودی سپاه حبشه، نشان دادن عنایت پروردگار در حق ساکنان کعبه، و بدین وسیله تولید امن برای کاروان قریشیان است. و یا این که جار و مجرور نه متعلّق به ماقبل و نه متعلّق به مابعد بوده و بلکه متعلّق به فعل محذوف (إِعْجَبُوا) باشد (نگا: کبیر، جزء عمّ شیخ محمّد عبده).
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
أَ وَ لَمْ يَرَوْا أَنَّا جَعَلْنَا... (۰) فَعَلَ رَبُّکَ بِأَصْحَابِ الْفِيلِ (۰) أَ وَ لَمْ يَرَوْا أَنَّا جَعَلْنَا... (۰)
تفسیر
نکات آیه
۱ - خداوند، با نابود کردن اصحاب فیل، قریش را بر ادامه زندگانى طبق عادت دیرینه آنان، توانمند ساخت. (لإیلف قریش) این سوره با سوره قبل، ارتباطى تنگاتنگ دارد تا حدى که برخى آن دو را یک سوره شمرده و برخى دیگر جداساختن آن را از سوره فیل در نماز جایز نمى دانند. بنابراین «لایلاف» علت «جعلهم کعصف مأکول» را بیان مى کند; یعنى، خداوند سپاه ابرهه را نابود ساخت تا قریش بتوانند به ایلاف خود ادامه دهند.
۲ - قریش، به برنامه اى منظم در اداره زندگانى خود خو گرفته بودند. (لإیلف قریش) براى «ایلاف» معانى گوناگونى ذکر شده است; از جمله: الفت یافتن، الفت دادن (قاموس); مهیا و مجهز ساختن (تاج العروس); عهد بستن و امان گرفتن (نهایه ابن کثیر). برداشت یاد شده ناظر به معناى نخست (الفت یافتن) است. چیزى که قریش با آن الفت یافته بودند - به قرینه آیه بعد - کوچ تابستانى و زمستانى بوده است. این برداشت، با معناى «الفت دادن» نیز سازگار است. در آن صورت «اللّه» (فاعل «ایلاف») در کلام ذکر نشده است و «قریش» و «رحلة» مفعول اول و دوم مى باشد.
۳ - نظام زندگانى قریش و شیوه امرار معاش آنان - در صورت پیروزى ابرهه - از هم مى پاشید. (لإیلف قریش)
۴ - تسلّط قریش بر مکه پیش از اسلام* (لإیلف قریش) دفع مهاجمان به مکه، در صورتى امتنان بر قریش شمرده مى شود که مکه در تصرف آنان باشد.
۵ - خداوند، با خنثى کردن توطئه اصحاب فیل، قریش را از خطر از هم گسیختگى رهانید. (لإیلف قریش)
۶ - عنایت ویژه خداوند به قبیله قریش (لإیلف قریش)
۷ - نابودى اصحاب فیل، مایه استحکام پیوند قریش با شهر مکه و باقى ماندنشان در آن * (لإیلف قریش) آیه بعد یا تفسیر این آیه است که در نتیجه «ایلافهم» در آن بدل خواهد بود و یا ذکر خاص بعد از عام است که در نتیجه، این آیه به الفتى دیگر نیز علاوه بر الفت با کوچ هاى تابستانى و زمستانى، نظر خواهد داشت. ارتباط آیه شریفه با سوره قبل مى تواند بیانگر آن باشد که استمرار پیوند قریش با مکه، مصداق برجسته اى براى عموم «ایلاف قریش» است.
۸ - کعبه وسیله اتحاد، امنیت، اعتبار و تحصیل مال قریش (لإیلف قریش) اگر «ایلاف» در این آیه، عام و در آیه بعد خاص باشد; مى توان گفت که در این آیه، ائتلاف قریش با یکدیگر نیز مورد نظر بوده است.
۹ - استوار ماندن قریش بر نظام معیشتى دیرپاى خویش، نعمتى الهى و سزاوار سپاس (لإیلف قریش) چنانچه سوره «قریش» سوره اى مستقل باشد و با سوره «فیل» یک سوره تلقى نگردد; حرف «لام» در «لایلاف» متعلق به «فلیعبدوا» در آیه سوم خواهد بود. در آن صورت مفاد آیه این مى شود که چون خداوند، نعمت ایلاف را به قریش عطا کرده است، باید او را بندگى کنند. گفتنى است که بندگى به پاس نعمت، شکرگزارى آن است.
موضوعات مرتبط
- اصحاب فیل: آثار پیروزى اصحاب فیل ۳; آثار هلاکت اصحاب فیل ۱; منشأ شکست اصحاب فیل ۵
- اصحاب کهف: آثار هلاکت اصحاب کهف ۷
- خدا: افعال خدا ۱
- شکر: شکر نعمت ۹
- قریش: تاریخ قریش ۷; تداوم زندگى قریش ۹; تفضل به قریش ۶; حاکمیت قریش ۴; رسوم قریش ۲; زمینه کسب قریش ۸; زمینه نابودى قریش ۳; سکونت قریش در مکه ۷; عوامل اتحاد قریش ۸; عوامل امنیت قریش ۸; عوامل قدرت قریش ۱; منشأ اتحاد قریش ۵; منشأ نجات قریش ۵; نظم زندگى قریش ۲; نعمتهاى قریش ۹
- کعبه: نقش کعبه ۸
- لطف خدا: مشمولان لطف خدا ۶
- مکه: تاریخ مکه ۴، ۷; حاکمان مکه ۴
- نعمت: مشمولان نعمت ۹
