غافر ٣٦
ترجمه
| غافر ٣٥ | آیه ٣٦ | غافر ٣٧ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«صَرْحاً»: کاخ عظیم. بنای مرتفع (نگا: نمل / ، قصص / ). «الأسْبَاب»: وسائل (نگا: بقره / ص / ). راههای شناخت و دستیابی به چیزی.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
وَ قَالَ فِرْعَوْنُ يَا أَيُّهَا... (۲)
قِيلَ لَهَا ادْخُلِي الصَّرْحَ... (۵) وَ أَتْبَعْنَاهُمْ فِي هٰذِهِ... (۰)
تفسیر
- آيات ۲۱ - ۵۴ سوره مؤ من
- داستان ارسال موسى عليه السلام به سوى فرعون و گفتگوى فرعون درباره كشتن او
- موسى عليه السلام از شرّ هر متكبرّ بى ايمان به روز حساب به خدا پناه مى برد
- مؤ من آل فرعون ، فرعونيان را از قتل موسى عليه السلام نهى و نسبت به تصميم بر آنتوبيخ مى كند و بدانان هشدار مى دهد
- اشاره به وجه تسميه روز قيامت به يوم التناد
- مقصود از فرعون از اينكه به وزير خود گفت : يا هامان ابن لى صرحا ابلغ الاسباب ...
- بيان اركان دين حق و سبيل رشاد در سخنى كوتاه از مؤ منآل فرعون
- نفى شريك براى خداى سبحان با بيان اينكه شريك ادعايى فرعونيان براى خدا، نه دردنيا و نه درآخرت دعوتى ندارد
- اشاره به مقامات سه گانه عبوديت : توكل ، تفويض و تسليم
- نكاتى درباره كيفيت و مراحل تعذيب فرعونيان در عالم برزخ و قيامت
- محاجه ضعفاء آل فرعون با اقوياءشان درباره آتش جهنم و پاسخ آنها
- التماس دعاى دوزخيان از خزنه جهنم در خصوص تخفيف پاره اى از عذاب
- وجه اينكه خزنه جهنم در جواب التماس دعاى دوزخيان مى گويند: فادعوا و ما دعاءالكافرين الا فى ضلال
- رواياتى درباره ، تقيه ، تفويض امر به خدا، و اينكه فرعونيان هر صبح و شام برآتش عرضه مى شوند
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ قالَ فِرْعَوْنُ يا هامانُ ابْنِ لِي صَرْحاً لَعَلِّي أَبْلُغُ الْأَسْبابَ «36»
و فرعون گفت: «اى هامان! براى من بناى بلندى بساز، شايد به وسايلى دست يابم.
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ قالَ فِرْعَوْنُ يا هامانُ ابْنِ لِي صَرْحاً لَعَلِّي أَبْلُغُ الْأَسْبابَ (36)
وَ قالَ فِرْعَوْنُ يا هامانُ: و گفت فرعون به وزير خود اى هامان، ابْنِ لِي صَرْحاً: بنا كن يعنى امر نما به عمله كه بنا كنند از براى من قصر بلند برافراشته به گچ و آجر، لَعَلِّي أَبْلُغُ الْأَسْبابَ: شايد كه من برسم براهها يا به طريق موصله.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ قالَ فِرْعَوْنُ يا هامانُ ابْنِ لِي صَرْحاً لَعَلِّي أَبْلُغُ الْأَسْبابَ (36) أَسْبابَ السَّماواتِ فَأَطَّلِعَ إِلى إِلهِ مُوسى وَ إِنِّي لَأَظُنُّهُ كاذِباً وَ كَذلِكَ زُيِّنَ لِفِرْعَوْنَ سُوءُ عَمَلِهِ وَ صُدَّ عَنِ السَّبِيلِ وَ ما كَيْدُ فِرْعَوْنَ إِلاَّ فِي تَبابٍ (37) وَ قالَ الَّذِي آمَنَ يا قَوْمِ اتَّبِعُونِ أَهْدِكُمْ سَبِيلَ الرَّشادِ (38) يا قَوْمِ إِنَّما هذِهِ الْحَياةُ الدُّنْيا مَتاعٌ وَ إِنَّ الْآخِرَةَ هِيَ دارُ الْقَرارِ (39) مَنْ عَمِلَ سَيِّئَةً فَلا يُجْزى إِلاَّ مِثْلَها وَ مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثى وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ يُرْزَقُونَ فِيها بِغَيْرِ حِسابٍ (40)
ترجمه
و گفت فرعون اى هامان بنا كن براى من قصرى شايد من برسم بوسائلى
وسائل آسمانها پس مطّلع شوم بر خداى موسى و همانا من هر آينه گمان ميكنم او را دروغگو و اين چنين زينت داده شد براى فرعون بدى كردارش و باز داشته شد از راه و نبود تدبير و مكر فرعون مگر در تباهى
و گفت آنكس كه گرويد اى قوم من متابعت نمائيد مرا هدايت ميكنم شما را براه صواب
اى قوم من جز اين نيست كه اين زندگانى دنيا مايه اندك تعيّش است و همانا آخرت آن است سراى آرام گرفتن
كسيكه بكند كار بدى پس جزا داده نميشود مگر مانند آن و كسيكه بجا آورد كار شايسته‌اى از مرد يا زن با آنكه گرونده باشد پس آن
جلد 4 صفحه 528
جماعت داخل ميشوند در بهشت روزى داده ميشوند در آن بيشمار
تفسير
از مواعظ مؤمن سابق الذّكر فرعون بهامان وزيرش دستور بناى رفيع محكمى از آجر و گچ داد كه شايد واقف شود بوسائلى از وسائل علوى براى كشف وجود خدائى كه حضرت موسى از او و اوصافش خبر داده يا براى آنكه برود بر بامش و نظر نمايد در حركات نجوم و از آن استكشاف نمايد محرّك خبير بصيرى را يا براى آنكه بر مردم اشتباه كارى نمايد كه جائى از اين بلندتر نيست بيائيد به‌بينيد خدائى وجود ندارد يا واقعا حماقتش گل كرده بود و خيال ميكرد خدا را در بلندى ميشود ديد و در هر حال اظهار نمود كه بگمان من موسى دروغ ميگويد و خدائى كه او را به نبوّت مبعوث نموده باشد وجود ندارد لذا خداوند ميفرمايد اينچنين شيطان جلوه داد در نظر او دستور احمقانه‌اش را كه نفهميد خدا ديدنى نيست و بام قصر وسيله معرفت باو نمى‌باشد و بازداشته شد از راه معرفت بخدا كه تأمّل و نظر در آيات آفاق و انفس است و صدّ بفتح صاد نيز قرائت شده است يعنى او بازداشت مردم را از راه خداشناسى و بر هر تقدير اين تدبير و مكر و حيله و اشتباه كارى و چاره‌جوئى او ابدا براى خودش و پيروانش مؤثّر و مفيد نشد بلكه موجب خسارت و زيانكارى و هلاكت گرديد و مؤمن آل فرعون باز مشغول بموعظه و نصيحت مردم گرديد و گفت اى قوم و قبيله و اهل بلد من پيروى كنيد از مواعظ من راه رشد و صلاح و صواب اينست كه من بشما ارائه ميدهم و براى اظهار ملاطفت باز خطاب يا قوم را تكرار نمود و تذكّر داد كه اين زندگانى موقت و لذّت مشوب بآلام و اسقام دنيا آنقدر ارزش ندارد كه شخص عاقل براى آن مرتكب چنين جنايت بزرگى كه قتل و تكذيب پيغمبر خدا باشد بشود بايد در فكر آخرت كه سراى باقى و جايگاه هميشگى ما است بود هر كس مرتكب كار بد و گناهى شود بميزان استحقاقش معذّب ميشود نه زيادتر و هر مرد و زنى كه ايمان داشته باشد بخدا و روز جزا و وسائط ميان خالق و خلق و كار خوب شايسته بنمايد ببهشت ميرود و از روزى و نعم بى‌شمار و بى‌پايان آن بهره‌مند خواهد شد و آنجا ديگر حساب ميزان استحقاق نيست خداوند بفضل و كرم خود بايشان اجر و ثواب عنايت خواهد فرمود و ظاهرا اين آيه هم جز و كلام مؤمن است ولى بعضى آنرا مستقلا
جلد 4 صفحه 529
از خود خدا دانسته‌اند.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ قالَ فِرعَون‌ُ يا هامانُ ابن‌ِ لِي صَرحاً لَعَلِّي أَبلُغ‌ُ الأَسباب‌َ (36) أَسباب‌َ السَّماواتِ فَأَطَّلِعَ إِلي إِلهِ مُوسي وَ إِنِّي لَأَظُنُّهُ كاذِباً وَ كَذلِكَ زُيِّنَ لِفِرعَون‌َ سُوءُ عَمَلِهِ وَ صُدَّ عَنِ السَّبِيلِ وَ ما كَيدُ فِرعَون‌َ إِلاّ فِي تَبابٍ (37)
و گفت فرعون اي هامان بنا كن بر من قصري مرتفع شايد برسم باسباب اسباب آسمانها پس خبردار شوم بسوي خداي
جلد 15 - صفحه 377
موسي و محقّقا من گمان ميكنم که موسي دروغ ميگويد.
واقعا بسيار مورد تعجّب است كسي که گاهي ميگويد أَنَا رَبُّكُم‌ُ الأَعلي گاهي ميگويد ما علمت الها غيري گاهي بموسي ميگويد لَئِن‌ِ اتَّخَذت‌َ إِلهَاً غَيرِي لَأَجعَلَنَّك‌َ مِن‌َ المَسجُونِين‌َ چه قدر احمق است که اولا خيال ميكند آسمانها صد متر بيشتر از زمين بالا نيست زيرا هر قصري بنا شود زيادتر از صد متر از زمين ارتفاع ندارد و ثانيا ميتواند در آسمانها گردش كند و ثالثا خداي موسي تنها در آسمان نشسته و رابعا بر فرض همه اينکه مزخرفات تو تنها در آسمان چه قدرتي داري که با خداي موسي طرف شوي آنجا تو را ميگيرد يا ميكشد يا حبس ميكند.
وَ قالَ فِرعَون‌ُ يا هامانُ که وزير فرعون بود و او را اضلال ميكرد بعين فرعون گوساله بود و هامان سامري مثل گوساله و سامري اينکه امّت.
ابن‌ِ لِي صَرحاً تا بيايد هامان براي تو صرح بنا كند خداي موسي پدر تو و هامان و تمام اتباعت را در ميآورد.
لَعَلِّي أَبلُغ‌ُ الأَسباب‌َ أَسباب‌َ السَّماواتِ امروز با كمال قدرت‌نمايي خود بكره قمر رفتند بتوانند آنجا را هم تصرّف كنند بسيار مورد تعجّب است زيرا قمر جسم شفاف است مثل آينه که هميشه نصف آن تقابل با شمس دارد و اشراق ميكند نه در آن نصف ميتوان زندگي كرد و نه در نصف تاريك آن.
لَعَلِّي أَطَّلِع‌ُ إِلي إِلهِ مُوسي اگر خداي موسي در آسمان است و قدرت دارد که موسي که در زمين است و در دامن تو بزرگ شده بفرستد براي تو قدرت ندارد که تو را از آسمان پرت كند بزمين و ريزريز شوي.
وَ إِنِّي لَأَظُنُّهُ كاذِباً اگر موسي الهي ندارد و در آسمان نيست اينکه چه زحمت زياد بي نتيجه را متحمّل ميشوي اگر بعض اينکه دعات باطله و رؤساء يك كارهايي ميكنند بحيله‌ها و تزويرها و شيطنت‌ها دارند باين حماقت و خريّت نيستند مثل تو.
جلد 15 - صفحه 378
وَ كَذلِكَ زُيِّنَ لِفِرعَون‌َ سُوءُ عَمَلِهِ وَ صُدَّ عَنِ السَّبِيلِ وَ ما كَيدُ فِرعَون‌َ إِلّا فِي تَبابٍ و همين نحو زينت داده شد نزد فرعون بدي و سوء عملش و بسته شد بر او راه هدايت و رستگاري و نيست چاره و كيدي از براي فرعون مگر در هلاكت و از بين رفتن.
وَ كَذلِكَ اينکه نحوي که در آيات قبل بيان شد.
زُيِّنَ لِفِرعَون‌َ سُوءُ عَمَلِهِ بخيال خود عقلي و تدبيري و فكر بلندي بكار زده از كشتن اطفال و معامله با بني اسرائيل و نقشه رد موسي و غير اينها.
وَ صُدَّ عَنِ السَّبِيلِ راه حق و سعادت و رستگاري بر او بسته شده که بكلّي از قابليّت افتاده كارش بجايي رسيده که در عداد آن چهارده نفري که پيغمبر فرمود که در تابوت در قعر چاه ويل قعر جهنّم که تمام عذاب جهنّم از آن چاه است شمرده شد و فرمود هفت نفر از پيشينيان هستند و هفت نفر از اينکه امّت وَ ما كَيدُ فِرعَون‌َ إِلّا فِي تَبابٍ كيد كارهاي او است و تباب هلاكت و از بين رفتن هر چه كيد كند نتيجه بعكس ميگيرد.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 36)- می‌خواهم به آسمان روم تا از خدای موسی خبر گیرم! گر چه سخنان «مؤمن آل فرعون» این اثر را گذاشت که فرعون را از تصمیم قتل موسی بازداشت، ولی نتوانست فرعون را از مرکب غرور پایین آورد.
«فرعون گفت: ای هامان! برای من بنای مرتفعی بساز شاید به وسائلی دست یابم» (وَ قالَ فِرْعَوْنُ یا هامانُ ابْنِ لِی صَرْحاً لَعَلِّی أَبْلُغُ الْأَسْبابَ).
نکات آیه
۱ - فرمان فرعون به هامان، مبنى بر ساختن بنایى بلند براى رسیدن به راه هاى آسمان ها (و قال فرعون یهمن ابن لى صرحًا لعلّى أبلغ الأسبب) «صرح» به معناى قصر و بناى بلند است. مقصود از آن در این آیه، بناى بلند (مانند برج) و یا رصدخانه است.
۲ - فرمان فرعون به هامان، مبنى بر احداث رصدخانه (و قال فرعون یهمن ابن لى صرحًا)
۳ - هامان، از کارگزاران و دستیاران اصلى دربار فرعون بود. (و قال فرعون یهمن ابن لى صرحًا) فرمان فرعون به هامان و انتخاب کردن او براى امر مهمى چون احداث بناى بلند و یا رصدخانه، مى تواند حاکى از مطلب یاد شده باشد.
۴ - وجود علم ستاره شناسى و وسایل آن (همچون رصدخانه) در عصر فرعون و موسى(ع) (و قال فرعون یهمن ابن لى صرحًا)
۵ - فرعون، فردى متکبر و تجاوزگر بود. (کذلک یطبع اللّه على کلّ قلب متکبّر جبّار . و قال فرعون) از مصادیق مورد نظر متکبر و جبار - به قرینه «و قال فرعون» - فرعون مى باشد.
موضوعات مرتبط
- آسمان: راهیابى به آسمان ۱
- رصدخانه: تاریخ رصدخانه ۴; رصدخانه در دوران موسى(ع) ۴
- ستاره شناسى: تاریخ ستاره شناسى ۴; ستاره شناسى در دوران موسى(ع) ۴
- فرعون: اوامر فرعون ۱، ۲; تجاوزگرى فرعون ۵; تکبر فرعون ۵; رذایل فرعون ۵; قصه فرعون ۱، ۲; کارگزاران فرعون ۳
- متجاوزان: ۵
- متکبران: ۵
- هامان: برج سازى هامان ۱; رصدخانه سازى هامان ۲; نقش هامان ۱، ۲، ۳
