طه ٨٦
ترجمه
| طه ٨٥ | آیه ٨٦ | طه ٨٧ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«غَضْبَانَ»: خشمگین. حال است. «أَسِفاً»: غم‌زده و اندوهناک. حال دوم است. «وَعْداً حَسَناً»: وعده زیبائی. مراد نزول تورات و بیان احکام آسمانی در آن؛ یا نجات و پیروزی بر فرعونیان و وارث حکومت سرزمین مصر شدن؛ یا وعده مغفرت و آمرزش توبه‌کنندگان و انجام‌دهندگان کارهای پسندیده؛ و یا این که همه این امور. «الْعَهْدُ»: مدّت جدائی موسی از بنی‌اسرائیل و رفتن به مناجات. «أَمْ أَرَدْتُمْ أَنْ ...»: مراد این است که عمل شما آن چنان است که گویا چنین تصمیمی را درباره خود اتّخاذ کرده‌اید.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۸۰ - ۹۸ سوره طه
- بيان آيات مربوط به آخرين فصل از داستان موسى (عليه السلام )
- معناى آيه :((و انى لغفار لمن تاب و آمن و عمل صالحا ثم اهتدى ((
- بيان مراد از اضافه كردن قيد ((ثم اهتدى (( برايمان به خدا وعمل صالح
- بخش ديگرى از داستان موسى (ع ): رفتن به كوه طور، گوساله پرستى بنىاسرائيل و...
- معناى پاسخ سامرى از بازخواست موسى (قال بصرت بمالم يبصروا به ...)
- وجوه مختلفى كه مفسرين در معناى (بصرت بمالم يبصروا...) گفته اند
- حضرت موسى (ع ) براى پيامبرى مجازاتى شديد در نظر مى گيرد
- سرنوشت خداى ساختگى سامرى !
- بحث روايتى
- روايتى كه بنابرآن مقصود از جمله : ((ثم اهتدى (( در آيه : ((و انى لغفار لمن تاب...(( ولايت اهل بيت (عليهم السلام ) است
- بيان عدم اختصاص آيه بنى اسرائيل و رد كلام آلوسى در روح المعانى
- اشاره به سه معناى ((ولايت (( و اينكه مراد از ولايت اهل بيت (عليهم السلام ) كدامين است
- روايت مفصلى در داستان سامرى و گوساله پرستى بنىاسرائيل از تقسير قمى
- حديثى از ابن عباس در نقل جريان سامرى و نقد حديث
- روايتى در ذيل آيه (اشربوا فى قلوبهم العجل بكفرهم ) كه متضمن مطالب عجيبى است
- روايتى درباره سامرى و برداشتن او خاك را از پاى اسب جبرئيل و اشكالاتى كه به آن وارد است
- جز مخالف با كتاب خدا حجيت ندارد
- روايات آحاد حتى در صورت صحت سند در غير احكام شرعيه حجيت ندارند
- نقد رواياتى كه صداى گوساله سامرى را مستند به خدا و آزمايش الهى مى دانند
نکات آیه
۱ - موسى(ع) در پى آگاه شدن از گمراهى بنى اسرائیل همراه با خشم و اندوهى شدید، به نزد آنان بازگشت. (و أضلّهم السامرىّ . فرجع موسى إلى قومه غضبن أسفًا ) با توجه به آیات دیگر قرآن در این زمینه و نیز قرینه هاى موجود در همین آیات، چنین برمى آید که گمراه شدن بنى اسرائیل به دست سامرى در میقات چهل روزه موسى(ع)، اتفاق افتاده بود و رجوع موسى(ع) به قوم خود نیز پس از پایان میقات بوده است. «غضبان» - چنان که برخى از اهل لغت گفته اند - به شخصى گفته مى شود که غضب شدیدى داشته باشد و «أسف» به فرد خشمگینى گفته مى شود که بر چیزى افسوس مى خورد (لسان العرب).
۲ - ارتداد مردم و گمراه شدن آنان پس از هدایت، مقوله اى سزاوار به خشم آمدن و فرو رفتن در حزن و اندوه (و أضلّهم السامرىّ . فرجع موسى إلى قومه غضبن أسفًا )
۳ - موسى(ع)، تحت تأثیر خشم و اندوه (غضبن أسفًا )
۴ - وجود حالات انسان هاى عادى در پیامبران (غضبن أسفًا )
۵ - بنى اسرائیل، پیش از رفتن موسى(ع) به میقات، وعده خوبى (نزول تورات) از ناحیه خداوند دریافت کرده بودند. (ألم یعدکم ربّکم وعدًا حسنًا ) استفهام تقریرى یا انکارى موسى(ع) از بنى اسرائیل، نشان از داده شدن وعده اى به آنان پیش از رفتن موسى(ع) به میقات دارد. محتواى این وعده را، برخى نزول تورات دانسته اند.
۶ - بنى اسرائیل با بى توجهى به وعده خداوند (اعطاى تورات)، زمینه گمراهى خویش را فراهم آوردند. (و أضلّهم السامرىّ ... ألم یعدکم ربّکم وعدًا حسنًا )
۷ - بنى اسرائیل، بدون این که در تحقق وعده خداوند (اعطاى تورات) به آنان تأخیرى شده باشد، به گمراهى تن در دادند. (ألم یعدکم ربّکم ... أفطال علیکم العهد ) استفهام در «أفطال» انکارى است. و «عهد» به معناى زمان است. (قاموس) و مراد زمان تحقق وعده اى است که «ألم یعدکم» بر آن دلالت داشت، و ممکن است مراد از «عهد» زمان دورى موسى(ع) باشد.
۸ - بنى اسرائیل، در عین مشاهده آیات بزرگ الهى، فاقد ایمان ژرف و راسخ بودند. (یبنى اسرءیل قد أنجینکم ... أضلّهم السامرىّ ... ألم یعدکم ربّکم ) با توجه به این که گمراهى بنى اسرائیل به دست سامرى، پس از نجات آنان از چنگال فرعون، عبور آنان از دریا و مشاهده آیات متعدد الهى در طول آن مدت بوده است; به نظر مى رسد آنان از بینش و ایمان سستى برخوردار بودند که این چنین با اغواگرى سامرى به صف گمراهان پیوستند.
۹ - پیروى بنى اسرائیل از سامرى و بى توجهى آنان به وعده الهى، زمینه سازگرفتارى آنان به غضب خداوند بود. (و أضلّهم السامرىّ ... أم أردتم أن یحلّ علیکم غضب من ربّکم ) «أم» در این آیه منقطعه است و مفاد عبارت «أم أردتم» این است که دلیل گوساله پرستى شما، تأخیر وعده نبود; بلکه شما به گونه اى عمل کردید که علاقه مندان به غضب الهى عمل مى کنند. بنابراین، جمله «أردتم...» استعاره است و نماى کار آنان را نشان مى دهد.
۱۰ - لزوم ایمان به وعده هاى خداوند و پرهیز از بى اعتنایى به آنها (أفطال علیکم العهد أم أردتّم أن یحلّ علیکم غضب )
۱۱ - موسى(ع) قبل از عزیمت به میقات، توصیه هاى لازم را به بنى اسرائیل ارائه کرده و قول و قرارهاى لازم را براى حفظ ایمان، با آنان گذاشته بود. (فأخلفتم موعدى ) «موعد» در این آیه مصدر و به معناى «وعده» است. از این رو «فأخلفتم موعدى»; یعنى، شما از وعده و عهد خود با من تخلف کردید. از این جمله برمى آید که موسى(ع) قبل از رفتن به میقات، پیش بینى هاى لازم را کرده بود و از این نظر حجت را بر بنى اسرائیل تمام نموده بود.
۱۲ - پیش بینى لغزش گاه ها و زمینه هاى گمراهى و هشدار نسبت به آن، از مسؤولیت هاى پیامبران و پیشوایان دینى است. (فأخلفتم موعدى)
۱۳ - عهدشکنى با پیامبران و تخلف از قول و قرار با آنان، زمینه ساز گرفتار شدن به غضب الهى است. (أم أردتّم أن یحلّ علیکم غضب من ربّکم فأخلفتم موعدى )
۱۴ - موسى(ع)، گوساله پرستان بنى اسرائیل را مردمى عهدشکن توصیف کرده و آنها را به عذاب سخت الهى هشدار داد. (أم أردتّم أن یحلّ علیکم غضب من ربّکم )
۱۵ - خشم الهى بر مرتدان و بازگشت کنندگان به شرک و بت پرستى، مقتضاى ربوبیت او است. (أضلّهم السامرىّ ... أم أردتّم أن یحلّ علیکم غضب من ربّکم )
۱۶ - گمراهى پس از هدایت و شرک ورزى پس از توحید، زمینه ساز گرفتارى به خشم سنگین و پایدار خداوند و عذابى سخت و طولانى از جانب او (أضلّهم السامرىّ ... أم أردتّم أن یحلّ علیکم غضب من ربّکم ) «حلول غضب» بر رسوخ و دوام آن و نکره بودن «غضب» بر عظمت آن دلالت دارد. فرود آمدن غضب الهى، کنایه از نزول عذاب است.
موضوعات مرتبط
- ارتداد: آثار ارتداد ۱۶; کیفر ارتداد ۱۶
- انبیا: آثار عهدشکنى با انبیا ۱۳; بشر بودن انبیا ۴; مسؤولیت انبیا ۱۲
- اندوه: عوامل اندوه ۲
- ایمان: ایمان به وعده هاى خدا ۱۰
- بت پرستان: مغضوبیت بت پرستان ۱۵
- بنى اسرائیل: آثار گمراهى بنى اسرائیل ۱; انذار گوساله پرستان بنى اسرائیل ۱۴; بنى اسرائیل در غیاب موسى(ع) ۱; بى ایمانى بنى اسرائیل ۸; تاریخ بنى اسرائیل ۱، ۵، ۷، ۹، ۱۱، ۱۴ ; توصیه به بنى اسرائیل ۱۱; زمینه گمراهى بنى اسرائیل ۶; صفات بنى اسرائیل ۸; عوامل مغضوبیت بنى اسرائیل ۹; عهدشکنى بنى اسرائیل ۱۴; گمراهى بنى اسرائیل ۷; لجاجت بنى اسرائیل ۸; نقش بنى اسرائیل ۶; وعده به بنى اسرائیل ۵، ۷
- تورات: نزول تورات ۵
- خدا: آثار بى اعتنایى به وعده هاى خدا ۹; آثار ربوبیت خدا ۱۵; بى اعتنایى به وعده هاى خدا ۶; زمینه غضب خدا ۹، ۱۳، ۱۶; وعده هاى خدا ۵، ۷
- رهبران دینى: مسؤولیت رهبران دینى ۱۲
- سامرى: آثار پیروى از سامرى ۹
- عذاب: مراتب عذاب ۱۶; موجبات عذاب ۱۶
- غضب: عوامل غضب ۲
- گمراهى: پیش بینى گمراهى ۱۲
- مرتدان: مغضوبیت مرتدان ۱۵
- مردم: آثار ارتداد مردم ۲; آثار گمراهى مردم ۲
- مشرکان: مغضوبیت مشرکان ۱۵
- مغضوبان خدا :۹، ۱۵
- موسى(ع): اندوه موسى(ع) ۳; انذارهاى موسى(ع) ۱۴; بازگشت موسى(ع) ۱; توصیه هاى موسى(ع) ۱۱; عوامل اندوه موسى(ع) ۱; عوامل غضب موسى(ع) ۱; عهد موسى(ع) با بنى اسرائیل ۱۱; غضب موسى(ع) ۳; قصه موسى(ع) ۱ ، ۱۱، ۱۴
