النساء ٤٤
ترجمه
| النساء ٤٣ | آیه ٤٤ | النساء ٤٥ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«أَلَمْ تَرَ إِلَی»: مگر نمی‌بینی؟ مگر بی‌خبری؟
نزول
محل نزول:
این آیه همچون دیگر آیات سوره نساء در مدینه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردیده است. [۱]
شأن نزول:[۲]
«شیخ طوسى» گوید: ابن عباس و قتادة و عكرمة گويند: اين آيه درباره قومى از يهوديان نازل گرديده كه هدايت را به ضلالت مبدل گردانيدند تا اين كه رسول خدا صلی الله علیه و آله را به جاى تصديق تكذيب نمايند.[۳]
تفسیر
تفسیر نور (محسن قرائتی)
أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ أُوتُوا نَصِيباً مِنَ الْكِتابِ يَشْتَرُونَ الضَّلالَةَ وَ يُرِيدُونَ أَنْ تَضِلُّوا السَّبِيلَ «44»
آيا نديدى آنان را كه بهره‌اى از كتاب خدا به آنان داده شده بود (به جاى آنكه هدايت كسب كنند) گمراهى مى‌خرند و مى‌خواهند شما (نيز) راه را گم كنيد.
پیام ها
1- علم به كتاب آسمانى، به تنهايى براى هدايت كافى نيست. أُوتُوا نَصِيباً مِنَ الْكِتابِ ... يَشْتَرُونَ الضَّلالَةَ
2- آگاهى علماى اهل كتاب از تعاليم الهى ناقص است و همين نقص زمينه‌ى انحراف مى‌شود. «نَصِيباً مِنَ الْكِتابِ يَشْتَرُونَ الضَّلالَةَ»
3- دانشمندان منحرف، از علم و مقام خود سوء استفاده كرده و در كمين انحراف و گمراهى ديگرانند. «يُرِيدُونَ أَنْ تَضِلُّوا السَّبِيلَ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ أُوتُوا نَصِيباً مِنَ الْكِتابِ يَشْتَرُونَ الضَّلالَةَ وَ يُرِيدُونَ أَنْ تَضِلُّوا السَّبِيلَ (44)
چون حق تعالى ذكر احكامى فرمود كه واجب است اعتقاد و عمل به آن نمودن، در عقب تحذير فرمايد به آنچه خلاف و ضد آن مى‌باشد:
أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ أُوتُوا نَصِيباً مِنَ الْكِتابِ: آيا نمى‌بينى و منتهى نشده علم تو اى پيغمبر، به سوى آنان كه عطا شده است به آنها بهره كمى از علم كتاب تورات. مراد احبار يهودند كه، يَشْتَرُونَ الضَّلالَةَ: مى‌خرند گمراهى را، يعنى بدل كنند هدايت را به ضلالت. هدايت آنها آن بود كه به نعت و صفت حضرت ختمى مرتبت صلّى اللّه عليه و آله و سلّم عارف بودند. و ضلالت آنها آن بود كه بعد از بعثت آن حضرت، انكار او نمودند از روى جحود و عناد و استكبار. يا معنى آنست كه به جهت اخذ رشوه، تحريف تورات و تغيير احكام الهى نمايند، وَ يُرِيدُونَ أَنْ تَضِلُّوا السَّبِيلَ: و مى‌خواهند اين گمراهان، از روى حسد و عداوت اينكه شما مؤمنان نيز گمراه شويد از راه راست كه طريقه حقه مى‌باشد. توصيف فرموده اين جماعت را به دو صفت: يكى ضلالت بقوله:
يَشْتَرُونَ الضَّلالَةَ، و ديگر اضلال مردم از طريق حق بقوله: وَ يُرِيدُونَ أَنْ تَضِلُّوا السَّبِيلَ. و هيچكس حالش بدتر و عذابش سخت‌تر نيست از كسى كه جامع اين دو صفت باشد، يعنى ضلال و اضلال.
تبصره: چون آيات قرآنى عبرت به عموم لفظ است نه خصوص سبب، پس داخلند در اين آيه كسانى كه اتيان شده به آنها بهره كمى از كتاب محكم سبحانى يعنى قرآن، و تبديل مى‌كنند هدايت و اسلام و ايمان و احكام الهيه و سنت نبويه را به ضلالت و كفر و غوايت.
تفسير اثنا عشرى، ج2، ص: 453
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
سوره النساء «4»: آيات 44 تا 45
أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ أُوتُوا نَصِيباً مِنَ الْكِتابِ يَشْتَرُونَ الضَّلالَةَ وَ يُرِيدُونَ أَنْ تَضِلُّوا السَّبِيلَ (44) وَ اللَّهُ أَعْلَمُ بِأَعْدائِكُمْ وَ كَفى بِاللَّهِ وَلِيًّا وَ كَفى بِاللَّهِ نَصِيراً (45)
ترجمه
آيا نديدى آنانرا كه داده شدند بهره را از كتاب ميخرند گمراهى را و ميخواهند كه گم كنيد شما راه را
و خدا داناتر است بدشمنان شما و كافى است خدا صاحب اختيار شما و بس است خدا ياور شما.
تفسير
گفته شده است در باره علماء يهود نازل شده است كه مختصر بهره و حظّى از علم تورية داشتند كه خريدارى مينمودند گمراهى را براى خودشان بهدايتى كه حاصل شده بود براى آنها بسبب معجزات دالّه بر صدق نبوت پيغمبر (ص) و ذكر اوصاف آنحضرت در تورية و علاوه بر اين ميخواستند مؤمنين را هم گم نمايند از راه حق ولى خداوند چون عالم بود باراده آنها مؤمنين را از عداوت و مقصود آنها مطلع فرمود تا از آنها در حذر باشند و از صداقت و رفاقت با آنها اجتناب نمايند و كسيكه دوست و مدبّر امور و معين و ناصر او خدا باشد مستغنى از غير است و كفايت ميكند او را از هر ولى و ياورى پس بايد باو پيوست و از غير او چشم پوشيد
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
أَ لَم تَرَ إِلَي الَّذِينَ أُوتُوا نَصِيباً مِنَ الكِتاب‌ِ يَشتَرُون‌َ الضَّلالَةَ وَ يُرِيدُونَ أَن تَضِلُّوا السَّبِيلَ (44)
آيا نمي‌بيني كساني را که بآنها يك قسمتي از كتاب داديم ضلالت را خريدند و در مقام بر آمدند که شما را در راه مستقيم گمراه كنند و بضلالت اندازند.
أَ لَم تَرَ بمعني (ا لم تعلم) است يعني آيا نميداني و استفهام تقريري است يعني البته ميداني مثل اينكه كسي در مقابل شما مرتكب يك عمليست ديگري بشما ميگويد نمي‌بيني چه ميكند، و پيغمبر اكرم صلّي اللّه عليه و آله و سلّم چون علمش احاطه دارد بما کان و ما يکون البته ميداند و مي‌بيند.
الي الّذين مراد فرقه يهود و نصاري است که آنها را اهل كتاب گويند أُوتُوا نَصِيباً مِنَ الكِتاب‌ِ مراد تورية و انجيل است، و تعبير به نصيب براي اينست که بسياري از تورية و انجيل از دست رفته و تحريف شده و يك قسمتي بيش از آن بدست آنها نرسيده و همين قسمت هم در آن بشارات بوجود حضرت خاتم صلّي اللّه عليه و آله و سلّم دارد و آنها فهميدند و يقين پيدا كردند مع ذلک يَشتَرُون‌َ الضَّلالَةَ خريداري كردند گمراهي را از روي عناد و عصبيت بواسطه اينكه اينکه پيغمبر از طائفه آنها نيست و باين هم قناعت نكردند بلكه يريدون ميخواهند أَن تَضِلُّوا السَّبِيلَ
جلد 5 - صفحه 92
شما را هم گمراه كننده و از طريق حق منحرف نمايند.
برگزیده تفسیر نمونه
نکات آیه
۱- آگاهى ناقص دانشمندان اهل کتاب به کتب آسمانى خویش (الم تر الى الذین اوتوا نصیباً من الکتب) ظاهراً «من» براى تبعیض است و «من الکتاب»، وصف براى «نصیباً» است. یعنى بهره آنان تنها نسبت به بخشى از کتاب است.
۲- آگاهى ناقص دانشمندان یهود به تورات (الم تر الى الذین اوتوا نصیباً من الکتب) بدان احتمال که «من» در «من الذین هادوا آیه ۴۶ -» بیانیه باشد.
۳- آگاهى بر مجموعه محتواى کتاب آسمانى، شرط هدایت (الم تر الى الذین اوتوا نصیباً من الکتب یشترون الضلالة) به نظر مى رسد توصیف اهل کتاب به اینکه تنها بهره اى اندک از کتاب دارند، به منزله دلیلى براى جمله «یشترون الضلالة ... » است.
۴- اطلاع ناقص از تعالیم الهى، زمینه گمراهى (الم تر الى الذین اوتوا نصیباً من الکتب یشترون الضلالة)
۵- عالمان اهل کتاب، خریدار گمراهى در قبال از دست دادن هدایت (الم تر ... یشترون الضلالة)
۶- سوداى هدایت با گمراهى از سوى عالمان دین، امرى بس شگفت و نکوهیده (الم تر ... یشترون الضلالة) استفهام در «الم تر»، به انگیزه تعجیب و شگفتى است.
۷- بهره عالمان اهل کتاب از کتاب آسمانى خویش، براى راهیابى به هدایت کافى است. (الم تر الى الذین اوتوا نصیباً من الکتب یشترون الضلالة) مى توان گفت توصیف اهل کتاب به «اوتوا نصیباً ... » اشاره به زشتى گمراهى آنان دارد. یعنى با اینکه از کتاب آسمانى بهره مند بودند، راه ضلالت را برگزیدند.
۸- تصمیم عالمان اهل کتاب بر گمراه ساختن مسلمانان (و یریدون ان تضلوا السبیل)
۹- تصمیم عالمان یهود بر گمراه کردن مسلمانان (و یریدون ان تضلوا السبیل)
۱۰- علماى اهل کتاب، داراى مقام و موقعیتى خاص در صدر اسلام (الم تر الى الذین اوتوا نصیباً من الکتب ... و یریدون ان تضلوا السبیل) مراد از «اوتوا نصیباً» عالمان اهل کتاب هستند ; زیرا علم کتاب در نزد آنهاست. و تصریح خداوند به دشمنى آنان با جمله «اللّه اعلم باعدائکم»، در آیه بعد حاکى از موقعیتى است که عالمان اهل کتاب در نزد مسلمانان داشتند.
۱۱- سوء استفاده علماى یهود و دانشمندان اهل کتاب از علم و مقام خویش براى گمراهى مسلمانان (الم تر الى الذین ... ان تضلوا السبیل)
۱۲- لزوم هشیارى جامعه ایمانى در مقابل تلاش براى گمراه ساختن مسلمانان (الم تر الى الذین ... ان تضلوا السبیل) هدف از بیان تصمیم عالمان یهود، هشیار ساختن مسلمانان نسبت به تلاش پیگیر آن عالمان براى گمراه ساختن جامعه ایمانى است.
موضوعات مرتبط
- اسلام: تاریخ صدر اسلام ۱۰
- اهل کتاب: اضلال علماى اهل کتاب ۸ ; اهل کتاب و مسلمانان ۸، ۱۱ ; علماى اهل کتاب ۱، ۵، ۷، ۱۱ ; فضایل علماى اهل کتاب ۱۰ ; کتب آسمانى در اهل کتاب ۱
- جامعه: مسؤولیت جامعه دینى ۱۲
- جهل: آثار جهل ۴
- دین: جهل به تعالیم دین ۴
- دینخفروشان:۶
- دینخفروشى: سرزنش دینخفروشى ۶
- زیرکى: اهمیّت زیرکى ۱۲
- علم: سوء استفاده از علم ۱۱
- علما: دینخفروشى علما ۶
- کتب آسمانى: استفاده از کتب آسمانى ۷ ; تعالیم کتب آسمانى ۳
- گمراهى: خرید گمراهى ۵، ۶ ; زمینه گمراهى ۴ ; عوامل گمراهى ۸، ۹، ۱۱، ۱۲
- موقعیّت: سوء استفاده از موقعیّت ۱۱
- هدایت: زمینه هدایت ۷ ; شرایط هدایت ۳ ; فروش هدایت ۵، ۶
- یهود: اضلال علماى یهود ۹ ; اضلال یهود ۱۲ ; روش برخورد با یهود ۱۲ ; علماى یهود ۲، ۱۱ ; یهود و تورات ۲ ; یهود و مسلمانان ۹، ۱۱، ۱۲
منابع
- ↑ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۳، ص ۳.
- ↑ محمدباقر محقق، نمونه بینات در شأن نزول آیات از نظر شیخ طوسی و سایر مفسرین خاصه و عامه، ص ۲...
- ↑ صاحب مجمع البيان از ابن عباس نقل نمايد: كه اين آيه درباره رفاعة بن زيد بن السائب و مالك بن دخشم نازل شده در موقعى كه رسول خدا صلى الله عليه و آله سخن مى گفت. رفاعة زبان خود را با صدا در دهن مى چرخانيد و مسخره مي‌كرد چنان كه ابن اسحق نيز اين خبر را از ابن عباس نقل نموده و اسم آن شخص را رفاعة بن زيد بن التابوت ذكر كرده است و گويد اين شخص از بزرگان يهود بوده است.
