النساء ١٠
| کپی متن آیه |
|---|
| إِنَ الَّذِينَ يَأْکُلُونَ أَمْوَالَ الْيَتَامَى ظُلْماً إِنَّمَا يَأْکُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ نَاراً وَ سَيَصْلَوْنَ سَعِيراً |
ترجمه
| النساء ٩ | آیه ١٠ | النساء ١١ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«ظُلْماً»: حال، تمییز، مفعولٌ‌له، و مفعول مطلق می‌تواند باشد. «سَیَصْلَوْنَ»: خواهند سوخت. داخل خواهند شد. این فعل با حرف باء و بدون آن متعدّی است. «سَعِیراً»: آتش برافروخته. فَعیل به معنی مَفْعول است.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
نزول
محل نزول:
این آیه همچون دیگر آیات سوره نساء در مدینه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردیده است. [۱]
شأن نزول:[۲]
مقاتل حيان نقل نمايد كه مردى از قبيله غطفان به نام مرثد بن زيد برادرزاده يتيمى داشت كه در تحت سرپرستى و قيمومت وى بوده و دست در مال وى نهاد و بخورد. سپس اين آيه درباره او نازل گرديد.[۳]
تفسیر
تفسیر نور (محسن قرائتی)
إِنَّ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ أَمْوالَ الْيَتامى ظُلْماً إِنَّما يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ ناراً وَ سَيَصْلَوْنَ سَعِيراً «10»
همانا، آنان كه اموال يتيمان را به ستم مى‌خورند، در حقيقت، آتشى را در شكم خود فرو مى‌برند و بزودى در آتشى افروخته وارد خواهند شد.
نکته ها
علّامه طباطبايى قدس سره اين آيه را دليل بر تجسّم اعمال انسان در قيامت دانسته است، زيرا قرآن مى‌فرمايد: مال يتيم به صورت آتش مى‌شود و خورنده آن را مى‌سوزاند.
پیام ها
1- چهره‌ى واقعى خوردن مال يتيم در دنيا، به صورت خوردن آتش در قيامت آشكار خواهد شد. «يَأْكُلُونَ أَمْوالَ الْيَتامى ... يَأْكُلُونَ ... ناراً»
2- حضور در منزل ايتام و خوردن از مال آنان، در صورتى كه مايه‌ى ضرر و زيان به آنان نباشد، اشكالى ندارد. «يَأْكُلُونَ ... ظُلْماً»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
إِنَّ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ أَمْوالَ الْيَتامى ظُلْماً إِنَّما يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ ناراً وَ سَيَصْلَوْنَ سَعِيراً «10»
«1» تفسير ابو الفتوح رازى، جلد 3، صفحه 326.
تفسير اثنا عشرى، ج2، ص: 363
إِنَّ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ أَمْوالَ الْيَتامى ظُلْماً: بدرستى كه آنانكه مى‌خورند و صرف مى‌كنند و در معرض تلف اندازند مال يتيمان را به ظلم و بيدادى، يا در حالتى كه ظالمند در اين امر و به ناحق خورند، إِنَّما يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ ناراً:
اينست و جز اين نيست كه مى‌خورند و پر مى‌سازند در شكمهاى خود آنچه را كه مى‌كشاند و راجع مى‌سازد ايشان را به آتشى كه از آن عظيم‌تر نباشد. و اين غايت تهديد است نسبت به خورندگان مال يتيمان.
از حضرت باقر عليه السّلام مأثور است كه: [پيامبر صلّى اللّه عليه و آله فرمود:] حق تعالى روز قيامت، قومى را از قبور مبعوث فرمايد كه آتش از دهنهاى ايشان بيرون آيد، گفتند: يا رسول اللّه اينها كيستند؟ فرمود: انّ الّذين يأكلون اموال اليتامى ظلما انّما يأكلون فى بطونهم نارا «1».
وَ سَيَصْلَوْنَ سَعِيراً: و زود باشد كه انداخته شوند خورندگان مال يتيم در آتش افروخته. «حفص»، معلوم خوانده، يعنى بزودى داخل شوند در آتشى كه افروخته و زبان كشنده باشد. در تفسير كبير مذكور است: خورنده مال يتيم، به عرصات درآيد. و آتشيكه درون او است، از او جلو باشد و زبانه زند و دود از دهن و بينى و گوش و چشم او بيرون آيد. و بدين علامت، همه كس او را شناسند كه آكل مال يتيم است. و قوله: وَ سَيَصْلَوْنَ سَعِيراً: تهديد ثانوى است تا معلوم شود كه اكل مال يتيم، سببى تام است در داخل شدن به آتش جهنم، نه سبب ناقص. صغيره نيست، بلكه كبيره‌اى است از كبائر عظيمه. و از حضرت امام رضا عليه السّلام مروى است: ادنى ما يدخل به النّار اكل مال يتيم:
نزديكترين سبب دخول آتش جهنم، خوردن مال يتيم است. اندك و بسيار آن يكى است، هرگاه قصد خورنده اين باشد كه آنرا به يتيم رد نكند.
و نيز از آن حضرت مروى است: انّ فى مال اليتيم عقوبتين، امّا احديهما
«1» نور الثقلين، جلد 1، صفحه 449، حديث 86.
تفسير اثنا عشرى، ج2، ص: 364
فعقوبة الدّنيا فانّ اللّه يقول و ليخش الّذين لو تركوا (الخ) و امّا فى الاخرة فانّ اللّه يقول:
إِنَّ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ أَمْوالَ الْيَتامى ظُلْماً (الخ): «1» يعنى: در مال يتيم دو عقوبت روشن است: يكى از آن، عقوبت دنياست كه آن خوف ابتلا است به انواع بلا. و ديگر، در آخرت، كه آن آتش سوزان جهنم است.
و حلبى از حضرت صادق عليه السّلام روايت نموده كه در كتاب امير المؤمنين عليه السّلام نوشته: انّ آكل مال اليتيم سيدركه وبال ذلك فى عقبه من بعده و ليلحقه وبال ذلك فى الاخرة. «2» بدرستى كه خورنده مال يتيم زود باشد كه وبال آن به او رسد در دنيا، و لاحق او شود وبال آن در آخرت. بعد، ذكر اين دو آيه را فرمود.
مقاتل گفته: اين آيه در حق مرثد بن زيد غطفانى آمد. چون برادرش فوت شد، طفل خردسال داشت. دست تعدى به مال آن طفل دراز نمود. حق تعالى انزال اين آيه نمود. لكن حكم آن عام است و شامل عموم مكلفين مى‌باشد.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
إِنَّ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ أَمْوالَ الْيَتامى ظُلْماً إِنَّما يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ ناراً وَ سَيَصْلَوْنَ سَعِيراً «10»
ترجمه
همانا آنانكه ميخورند مالهاى يتيمان را بستم جز اين نيست كه پر ميكنند در شكمهاى خودشان آتش را و بزودى داخل ميشوند در آتش سوزان.
تفسير
خوردن مال يتيم اگر بمقدار شايسته باشد كه سابقا ذكر شد ضرر ندارد و اگر بظلم باشد مانند آنستكه شخص شكم خود را از آتش پر نموده باشد پس ميتوان گفت آتش خورده و هستى خود را بباد داده چون مال يتيم در حكم آتش است كه بهر چه برسد فانى مينمايد و چون خوردن پر كردن شكم است از آن اينمعنى اراده شده لذا متعدى بفى شده است و چنانچه كسيكه آتش ميخورد بوبال آن در دنيا گرفتار ميشود خورنده مال يتيم هم در دنيا بوبال آن ميرسد چنانچه در آيه سابقه اشاره شد و هم در آخرت به نتيجه آن كه عذاب شديد است گرفتار ميشود چنانچه در اين آيه تصريح شده و اين دو وبال در فقيه از حضرت صادق (ع) هم نقل شده است و قمى ره از آن حضرت نقل نموده كه پيغمبر (ص) فرمود در شب معراج قومى را مشاهده نمودم كه آتش در شكمهاى آنها داخل ميشود و از دبرهاى آنها خارج از جبرئيل سؤال نمودم اينها كيانند گفت اينها كسانى هستند كه اموال ايتام را بظلم صرف نموده‌اند و در كافى از حضرت باقر (ع) روايت نموده كه خورنده مال يتيم وارد ميشود در صحراى محشر در صورتى كه زبانه آتش كه در شكم او مشتعل است از دهان او بيرون مى‌آيد بطورى كه تمام اهل محشر ميشناسند او را كه خورنده مال يتيم است امان از اين رسوائى كه حقا الم آن زياده از سوختن است خداوند همه را از اين آفت مصون فرمايد و از اين روايات معلوم ميشود كه صورت برزخى مال يتيم آتش است پس حقيقة شكم خود را از آتش پر كرده اگر چه فيض ره نار را بچيزيكه منجر به نار شود تفسير فرموده
جلد 2 صفحه 21
با آنكه منجر شدن بنار در آيه علاوه ذكر شده و ظاهر است در آنكه هم فعلا آتش است هم موجب دخول در آتش مگر از انجرار انقلاب اراده نموده باشند كه همان صورت برزخيه باشد و تنوين براى تعظيم است يعنى نار چه نارى و سيصلون بصيغه مجهول نيز قرائت شده است و اصلا القاء در نار است و سعر زبانه آتش است و سعير صفت مشبهه است يعنى داراى زبانه و بر جهنم هم اطلاق ميشود و شايد اسم يكى از دركات آن باشد و اللّه اعلم
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
إِنَّ الَّذِينَ يَأكُلُون‌َ أَموال‌َ اليَتامي ظُلماً إِنَّما يَأكُلُون‌َ فِي بُطُونِهِم ناراً وَ سَيَصلَون‌َ سَعِيراً «10»
درست است كساني که ميخورند اموال يتيمان را از روي ظلم و تعدي جز اينکه نيست که ميخورند در شكمهاي آنها آتش را و زود باشد که برسند سعير را که جهنم است.
يكي از گناهان كبيره که خداوند در قرآن مجيد وعده آتش داده خوردن مال يتيم است چنانچه مفاد همين آيه شريفه است و اخبار در عقوبت آن بسيار است من جمله حديث مروي از كافي است از حضرت باقر عليه السّلام فرمود
(من اكل مال اليتيم يجي‌ء يوم القيمة و النار تلتهب في بطنه حتي يخرج لهب النار من فيه يعرفه اهل الجمع انه آكل مال اليتيم)
و از علي بن ابراهيم از حضرت صادق عليه السّلام از پيغمبر صلّي اللّه عليه و آله و سلّم فرمود
(لما اسري بي الي السماء رأيت قوما تقذف في افواههم النار و تخرج من ادبارهم فقلت من هؤلاء يا جبرئيل فقال هؤلاء الّذين يأكلون اموال اليتامي ظلما)
و غير اينها از اخبار و ما ناچاريم در شرح مفاد آيه بپردازيم إِنَّ الَّذِينَ عام است شامل اولياء و قيم و ساير طبقات ميشود حتي جد پدري
جلد 5 - صفحه 22
(يأكلون) مراد اكل مقابل شرب نيست بلكه مراد اخذ اموال آنها است و جزو مال خود كردن است چه اتلاف كند چه ساير تصرفات چنانچه گذشت در مفاد آيه شريفه وَ لا تَأكُلُوا أَموالَكُم بَينَكُم بِالباطِل‌ِ وَ تُدلُوا بِها إِلَي الحُكّام‌ِ لِتَأكُلُوا فَرِيقاً مِن أَموال‌ِ النّاس‌ِ بِالإِثم‌ِ بقره آيه 189.
أَموال‌َ اليَتامي ظُلماً ظلم بغير حق است که اگر بحق باشد مانعي ندارد چنانچه گذشت در مفاد آيه شريفه وَ مَن كان‌َ فَقِيراً فَليَأكُل بِالمَعرُوف‌ِ و ظلم نيست إِنَّما يَأكُلُون‌َ فِي بُطُونِهِم ناراً اينکه ممكن است عقوبت قيامت آنها باشد موقعي که وارد محشر شوند چنانچه مستفاد از حديث از حضرت باقر عليه السّلام است، و ممكن است در عالم برزخ باشد چنانچه در حديث معراجيه است، و ممكن است يكي از عذابهاي جهنم باشد که در جهنم باين عذاب گرفتار شوند، و ممكن است در همين دنيا باشد که بچشم حقيقت بين ديده شود، و ممكن است که در جميع مراحل باشد چنانچه بعيد نيست و مقتضاي جمع هم همين است.
وَ سَيَصلَون‌َ سَعِيراً سعير يكي از اسامي جهنم است و بمعناي شعله آتش است و در آيه شريفه است وَ كَفي بِجَهَنَّم‌َ سَعِيراً و از كلمه (و سيصلون) ممكن است استفاده نمود که آتش جهنم او را جذب ميكند و ميربايد، اعاذنا اللّه من ذلک
23
برگزیده تفسیر نمونه
نکات آیه
۱- حرمت تصرف ظالمانه و ناروا در اموال یتیمان (انّ الّذین یاکلون اموال الیتامى ظلماً)
۲- خوردن ظالمانه مال یتیم در واقع، خوردن آتش است. (انّ الّذین یاکلون اموال الیتامى ظلماً انّما یاکلون فى بطونهم ناراً)
۳- جواز تصرف در اموال یتیمان، در صورتى که ظلم به آنها نباشد. (انّ الّذین یاکلون اموال الیتامى ظلماً)
۴- عنایت ویژه خداوند نسبت به ضرورت حفظ اموال یتیمان (انّ الّذین یاکلون اموال الیتامى ظلماً انّما یاکلون فى بطونهم ناراً)
۵- اعمال نیک و بد انسان، داراى حقیقتى وراى صورت ظاهرى آن (انّ الّذین یاکلون اموال الیتامى ظلماً انّما یاکلون فى بطونهم ناراً)
۶- هر انسانى، داراى حقیقتى وراى صورت ظاهرى خویش (انّما یاکلون فى بطونهم ناراً)
۷- آتشى سوزان و برافروخته، فرجام پایمال کنندگان اموال یتیمان (انّ الّذین یاکلون اموال الیتامى ظلماً ... و سیصلون سعیراً)
۸- جهنّم، داراى آتش برافروخته و شعلهور (و سیصلون سعیراً)
روایات و احادیث
۹- تصرف سرپرست یتیم در مال وى، به انگیزه شخصى و با قصد عدم پرداخت آن، ظلم است. (انّ الّذین یاکلون اموال الیتامى ظلماً) امام کاظم (ع) در پاسخ سؤال از تصرف در مال یتیم فرمود: ... لا ینبغى له ان یأکل الّا القصد ... فان کان من نیّته ان لا یردّه علیهم فهو بالمنزل الذى قال اللّه عزّ و جل: «انّ الّذین یاکلون اموال الیتامى ظلماً».[۴]
۱۰- مبعوث شدن خورندگان مال یتیمان به ناروا در قیامت در حالى که آتش از دهانشان شعله مى کشد. (انّ الّذین یاکلون اموال الیتامى) رسول اللّه (ص): یبعث اناس من قبورهم یوم القیامة تأجّج افواههم ناراً. از آن حضرت سؤال شد اینان چه کسانى هستند؟ فرمود: انّ الّذین یاکلون اموال الیتامى ظلماً ... .[۵]
موضوعات مرتبط
- آتش: خوردن آتش ۲
- احکام:۱، ۳
- انسان: حقیقت انسان ۶
- جهنم: آتش جهنم ۸
- خدا: لطف خدا ۴
- عمل: حقیقت عمل صالح ۵ ; حقیقت عمل ناپسند ۵
- غاصبان: حشر غاصبان ۱۰
- ظالمان: فرجام ظالمان ۷ ; کیفر ظالمان ۷
- ظلم: موارد ظلم ۹
- قرآن: تشبیهات قرآن ۲
- محرّمات:۱
- یتیم: احکام یتیم ۳ ; استفاده از مال یتیم ۳ ; تجاوز به مال یتیم ۷ ; حفظ مال یتیم ۴ ; غصب مال یتیم ۱، ۲، ۹ ; کیفر غصب مال یتیم ۱۰
منابع
- ↑ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۳، ص ۳.
- ↑ محمدباقر محقق، نمونه بینات در شأن نزول آیات از نظر شیخ طوسی و سایر مفسرین خاصه و عامه، ص ۱۸۴.
- ↑ تفاسير كشف الاسرار و روض الجنان.
- ↑ کافى، ج ۵، ص ۱۲۸، ح ۳ ; نورالثقلین، ج ۱، ص ۴۵۰- ، ح ۹۰.
- ↑ تفسیر عیاشى، ج ۱، ص ۲۲۵، ح ۴۷ ; نورالثقلین، ج ۱، ص ۴۴۸، ح ۷۶.
