نمایش مبدأ برای الفجر ٦

{{قاب | متن = '''[[شامل این کلمه::أَ|أَ]] [[شامل این ریشه::ا| ]][[شامل این کلمه::لَم|لَمْ‌]] [[شامل این ریشه::لم‌| ]][[شامل این کلمه::تَر|تَرَ]] [[کلمه غیر ربط::تَر| ]] [[شامل این ریشه::رئى‌| ]][[ریشه غیر ربط::رئى‌| ]][[شامل این کلمه::کَيْف|کَيْفَ‌]] [[شامل این ریشه::کيف‌| ]][[شامل این کلمه::فَعَل|فَعَلَ‌]] [[کلمه غیر ربط::فَعَل| ]] [[شامل این ریشه::فعل‌| ]][[ریشه غیر ربط::فعل‌| ]][[شامل این کلمه::رَبّک|رَبُّکَ‌]] [[کلمه غیر ربط::رَبّک| ]] [[شامل این ریشه::ربب‌| ]][[ریشه غیر ربط::ربب‌| ]][[شامل این ریشه::ک‌| ]][[ریشه غیر ربط::ک‌| ]][[شامل این کلمه::بِعَاد|بِعَادٍ]] [[کلمه غیر ربط::بِعَاد| ]] [[شامل این ریشه::ب‌| ]][[ریشه غیر ربط::ب‌| ]][[شامل این ریشه::عاد| ]][[ریشه غیر ربط::عاد| ]]'''}}
{| class="ayeh-table mw-collapsible mw-collapsed"
	  !کپی متن آیه
|-
|أَ لَمْ‌ تَرَ کَيْفَ‌ فَعَلَ‌ رَبُّکَ‌ بِعَادٍ
|}
'''ترجمه '''
<tabber>
مکارم شیرازی=آیا ندیدی پروردگارت با قوم «عاد» چه کرد؟!
|-|بهرامپور=آيا نديدى پروردگارت با قوم عاد چه كرد
|-|فولادوند=مگر ندانسته‌اى كه پروردگارت با عاد چه كرد؟
|-|الهی قمشه‌ای=آیا ندیدی که خدای تو با عاد (قوم هود) چه کرد؟
|-|انصاریان=آیا ندانسته ای که پروردگارت با قوم عاد چه کرد؟
|-|آیتی=آيا نديده‌اى كه پروردگار تو با قوم عاد چه كرد؟
|-|خرمشاهی=آیا نیندیشیده‌ای که پروردگارت در حق [قوم و سرزمین‌] عاد چگونه عمل کرد؟
|-|مجتبوی=آيا نديده‌اى كه پروردگارت با عاد- قوم هود- چه كرد؟
|-|خرمدل=آیا ندانسته‌ای که پروردگارت چگونه با قوم عاد رفتار کرده است (و چه بلائی بر سر ایشان آورده است؟). 
|-|صادقی تهرانی=مگر ندیدی که پروردگارت با عادیان (نخستین) چه کرد؟
|-|معزی=آیا ندیدی چه کرد پروردگار تو به عاد
|-|english=<div id="qenag">Have you not seen how your Lord dealt with Aad?</div>
|-|</tabber>
<div class="audiotable"> 
 <div id="quran_sound">ترتیل: <sound src="http://dl.bitan.ir/quran/parhizgar/089006.mp3"></sound></div>
 <div id="trans_sound">ترجمه: <sound src="http://dl.bitan.ir/quran/makarem/089006.mp3"></sound></div>
</div>
{{آيه | سوره = سوره الفجر | نزول = [[نازل شده در سال::2|٢ بعثت]] | نام = [[شماره آیه در سوره::6|٦]] | قبلی = الفجر ٥ | بعدی = الفجر ٧  | کلمه = [[تعداد کلمات::7|٧]] | حرف =  }}
===معنی کلمات و عبارات===
«أَلَمْ تَرَ؟»: آیا ندیده‌ای؟ دیدن در اینجا به معنی دانستن و آگاه شدن است (نگا: بقره / و و . «عَادٍ»: قوم هود (نگا: اعراف /  و ، توبه / ، هود / ).

__TOC__

=== آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک) === 
<div id='arabicrel'>
[[الأعراف ٦٥ | وَ إِلَى‌ عَادٍ أَخَاهُمْ‌ هُوداً قَالَ‌...]] (۰) [[النجم ٥٠ | وَ أَنَّهُ‌ أَهْلَکَ‌ عَاداً الْأُولَى‌]] (۰) [[الحاقة ٧ | سَخَّرَهَا عَلَيْهِمْ‌ سَبْعَ‌ لَيَالٍ‌...]] (۱) 

[[الحاقة ٨ | فَهَلْ‌ تَرَى‌ لَهُمْ‌ مِنْ‌ بَاقِيَةٍ]] (۱)  
[[الشعراء ١٣٩ | فَکَذَّبُوهُ‌ فَأَهْلَکْنَاهُمْ‌ إِنَ‌...]] (۰)  
</div>

== تفسیر ==
<tabber>
المیزان=
{{ نمایش فشرده تفسیر|
*[[تفسیر:المیزان جلد۲۰_بخش۳۴#link318 | آيات ۱ - ۳۰   سوره فجر]]
*[[تفسیر:المیزان جلد۲۰_بخش۳۴#link319 | مضامين سوره مباركه فجر]]
*[[تفسیر:المیزان جلد۲۰_بخش۳۴#link320 | وجوه مختلف درباره مراد از «فجر»، «ليال عشر» و «شفع» و «وتر»، كه به آن ها، سوگند ياد شده است]]
*[[تفسیر:المیزان جلد۲۰_بخش۳۴#link321 | مراد از «إرم ذات العماد»]]
*[[تفسیر:المیزان جلد۲۰_بخش۳۵#link322 | وجه توصيف فرعون به «ذى الأوتاد»]]
*[[تفسیر:المیزان جلد۲۰_بخش۳۵#link323 | حكايت زبان حال نوع آدمى كه آزمايش خدا با اكرام و نعمت دادن را به حساب ممتاز بودن خود از ديگران مى گذارد]]
*[[تفسیر:المیزان جلد۲۰_بخش۳۵#link324 | حکایت انسانی که آزمايش خدا با فقر و تنگدستى را، اهانت و خوارى مى پندارد]]
*[[تفسیر:المیزان جلد۲۰_بخش۳۵#link325 | مراد از آمدن پروردگار در قيامت: «و جاء ربّك و الملك...»]]
*[[تفسیر:المیزان جلد۲۰_بخش۳۵#link326 | متذكّر شدن و «يا ليتنى» گفتن انسان در قيامت]]
*[[تفسیر:المیزان جلد۲۰_بخش۳۵#link327 | «نفس مطمئنة»، نفسى است كه با ايمان به پروردگار و ياد او سكونت يافته، به مقام رضا رسيده است و...]]
*[[تفسیر:المیزان جلد۲۰_بخش۳۵#link328 | رواياتى درباره مراد از «شفع» و «وتر»، آورده شدن جهنم،آمدن خدا، و...]]
*[[تفسیر:المیزان جلد۲۰_بخش۳۵#link330 | حديثى از امام صادق«ع»، درباره خصوصيات قبض روح مؤمن در ذيل «يا أيّها النّفس المطمئنة...»]]

}}
|-|نمونه=
{{ نمایش فشرده تفسیر|
*[[تفسیر:نمونه جلد۲۶_بخش۲۰#link174 | تفسیر آیات]]
}}
|-| تفسیر نور=

===تفسیر نور (محسن قرائتی)===

{{ نمایش فشرده تفسیر|
أَ لَمْ تَرَ كَيْفَ فَعَلَ رَبُّكَ بِعادٍ «6» إِرَمَ ذاتِ الْعِمادِ «7» الَّتِي لَمْ يُخْلَقْ مِثْلُها فِي الْبِلادِ «8» وَ ثَمُودَ الَّذِينَ جابُوا الصَّخْرَ بِالْوادِ «9» وَ فِرْعَوْنَ ذِي الْأَوْتادِ «10» الَّذِينَ طَغَوْا فِي الْبِلادِ «11» فَأَكْثَرُوا فِيهَا الْفَسادَ «12» فَصَبَّ عَلَيْهِمْ رَبُّكَ سَوْطَ عَذابٍ «13» إِنَّ رَبَّكَ لَبِالْمِرْصادِ «14»

«6» آيا نديدى كه پروردگارت با قوم عاد چه كرد؟ «7» (همان قوم) ارم، (شهرى) كه داراى بناهاى ستون دار بود. «8» (بناهايى) كه مانندش در ديگر شهرها ساخته نشده بود. «9» و با قوم ثمود كه در وادى خود تخته سنگها را (براى ساختن خانه) مى‌بريدند. «10» و با فرعون، صاحب قدرت و سپاه عظيم. «11» آنها كه در شهرها طغيانگرى كردند. «12» و در آن، فساد و تباهى افزودند. «13» پس پروردگارت تازيانه عذاب بر آنان فرود آورد. «14» همانا پروردگارت در كمين‌گاه است.

===نکته ها=== 

قوم عاد دو گروه بودند؛ عاد قديم و جديد به دليل آيه «عاد الاولى»، كه بعد از حضرت نوح در منطقه احقاف زندگى مى‌كردند و داراى هيكل‌هايى بزرگ و قدرتى عظيم و شهرهايى آباد بودند.

«إِرَمَ» يا نام ديگر قبيله عاد است يا نام شاخه‌اى از قوم عاد و يا نام منطقه‌اى كه قوم عاد در آن زندگى مى‌كردند كه ساختمان‌هايشان داراى ستون‌هايى بزرگ و بلند بوده است.

بعضى ارم را ساختمان شدّاد و بعضى ساخته اسكندر در اسكندريه دانسته‌اند.

صخر» جمع صخره به معناى سنگهاى بزرگ و سخت است و «واد» به فاصله ميان كوه و تپه گفته مى‌شود.

«عماد» به معناى ستون يا ساختمان بلند است و «ثَمُودَ» به اعراب ما قبل تاريخ گويند كه در شمال عربستان ساكن بودند قومى كه پيامبر آنها حضرت صالح بود.

جلد 10 - صفحه 474

«جابُوا»، به معناى بريدن سنگ است و كلمه «جواب» كه از اين ريشه است، به معناى قطع سؤال با پاسخ صحيح است.

ظاهراً قوم ثمود بعد از قوم عاد بوده‌اند كه نامشان بعد از آنها برده شده است.

قهر بر عاد و ثمود نمونه‌اى از در كمين بودن خداوند نسبت به ستمكاران است.

خداوند در كمين است، يعنى خلافكاران راه گريز ندارند و به طور ناگهانى گرفتار مى‌شوند.

استحكام ساختمان‌ها مانع قلع و قمع الهى نيست و به خاطر محكمى ساختمان نبايد از قهر خداوند احساس امنيّت كرد.

مقصود از «ذُو الْأَوْتادِ» يا آن است كه پايه‌هاى حكومت فرعون محكم بود يا آنكه مخالفان خود را ميخكوب مى‌كرد و يا آنكه سپاه فراوان داشت.

كلمه «صب» به معناى ريختن است، تعبير بارش عذاب، شايد كنايه از عذاب پى‌درپى و مداوم باشد. «1»

چگونه خداوند در كمين نباشد در حالى كه او از رگ گردن به ما نزديك‌تر است؟ «وَ نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ» «2»

===پیام ها===

1- تاريخِ قلع و قمع متجاوزان را فراموش نكنيد. «أَ لَمْ تَرَ»

2- نابود كردن طغيانگران جلوه ربوبيّت خداوند است. «فَعَلَ رَبُّكَ بِعادٍ» به قول سعدى: ترحّم بر پلنگ تيزدندان ستمكارى بود بر گوسفندان‌

3- نشانه خرد و عقل، عبرت گرفتن از تاريخ است. «لِذِي حِجْرٍ أَ لَمْ تَرَ كَيْفَ فَعَلَ رَبُّكَ»

4- پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله توسط وحى از تاريخ قوم عاد و ثمود و فرعون آگاهى داشت.

«أَ لَمْ تَرَ»

5- ابتكار در معمارى با استفاده از سنگ، در آن قوم عاد بوده است. «لَمْ يُخْلَقْ مِثْلُها فِي الْبِلادِ»

----

«1». تفسير راهنما.

«2». ق، 16.

جلد 10 - صفحه 475

6- اختلاف و تضاد فكرى، مانع از بيان هنر و ابتكارات ديگران نشود. «لَمْ يُخْلَقْ مِثْلُها فِي الْبِلادِ»

7- قدرت بدون معنويّت، عاملى است براى بر هم زدن امنيّت. جابُوا الصَّخْرَ ... ذِي الْأَوْتادِ .... طَغَوْا فِي الْبِلادِ

8- طغيانگر و طغيان مرز نمى‌شناسد. «طَغَوْا فِي الْبِلادِ» (مراد از بلاد، همه مناطقى است كه به آن دسترسى داشتند)

9- سرچشمه تباهى و فساد، طاغوت‌ها هستند. «طَغَوْا فِي الْبِلادِ فَأَكْثَرُوا فِيهَا الْفَسادَ»

10- تمدن و پيشرفت، اگر همراه با تقوا و صلاح نباشد عامل سقوط و هلاكت است. «فَصَبَّ عَلَيْهِمْ رَبُّكَ سَوْطَ عَذابٍ»

11- مربى، گاه براى تنبيه، نياز به شلاق دارد. «رَبُّكَ سَوْطَ»

12- طغيان و فساد جز با قهر بر طرف نمى‌شود. طَغَوْا ... سَوْطَ عَذابٍ‌

13- مهلت‌ها شما را مغرور نكند كه خدا در كمين است. «إِنَّ رَبَّكَ لَبِالْمِرْصادِ»

14- كيفر دنيوى نسبت به عذاب اخروى همچون تازيانه‌اى است كه درد آن موقّت و آثارش سطحى است و تنها بر پوست مى‌ماند. «سَوْطَ عَذابٍ»
}}

|-|
اثنی عشری=

===تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)===

{{نمایش فشرده تفسیر|


أَ لَمْ تَرَ كَيْفَ فَعَلَ رَبُّكَ بِعادٍ «6»

أَ لَمْ تَرَ: (جواب قسم) خطاب به پيغمبر و مراد تهديد سركشان و ياغيان است. آيا نديدى و ندانستى؟ يعنى دانستى و معلوم تو شده، كَيْفَ فَعَلَ رَبُّكَ‌:

چگونه و چه كرد پروردگار تو. بِعادٍ: به اولاد عاد بن عوص بن آدم بن سام بن نوح عليه السّلام كه قوم هود بودند.


}}
|-|
روان جاوید=
===تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)===
{{نمایش فشرده تفسیر|
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‌

وَ الْفَجْرِ «1» وَ لَيالٍ عَشْرٍ «2» وَ الشَّفْعِ وَ الْوَتْرِ «3» وَ اللَّيْلِ إِذا يَسْرِ «4»

هَلْ فِي ذلِكَ قَسَمٌ لِذِي حِجْرٍ «5» أَ لَمْ تَرَ كَيْفَ فَعَلَ رَبُّكَ بِعادٍ «6» إِرَمَ ذاتِ الْعِمادِ «7» الَّتِي لَمْ يُخْلَقْ مِثْلُها فِي الْبِلادِ «8» وَ ثَمُودَ الَّذِينَ جابُوا الصَّخْرَ بِالْوادِ «9»

وَ فِرْعَوْنَ ذِي الْأَوْتادِ «10» الَّذِينَ طَغَوْا فِي الْبِلادِ «11» فَأَكْثَرُوا فِيهَا الْفَسادَ «12» فَصَبَّ عَلَيْهِمْ رَبُّكَ سَوْطَ عَذابٍ «13» إِنَّ رَبَّكَ لَبِالْمِرْصادِ «14»

فَأَمَّا الْإِنْسانُ إِذا مَا ابْتَلاهُ رَبُّهُ فَأَكْرَمَهُ وَ نَعَّمَهُ فَيَقُولُ رَبِّي أَكْرَمَنِ «15» وَ أَمَّا إِذا مَا ابْتَلاهُ فَقَدَرَ عَلَيْهِ رِزْقَهُ فَيَقُولُ رَبِّي أَهانَنِ «16» كَلاَّ بَلْ لا تُكْرِمُونَ الْيَتِيمَ «17» وَ لا تَحَاضُّونَ عَلى‌ طَعامِ الْمِسْكِينِ «18» وَ تَأْكُلُونَ التُّراثَ أَكْلاً لَمًّا «19»

وَ تُحِبُّونَ الْمالَ حُبًّا جَمًّا «20» كَلاَّ إِذا دُكَّتِ الْأَرْضُ دَكًّا دَكًّا «21» وَ جاءَ رَبُّكَ وَ الْمَلَكُ صَفًّا صَفًّا «22» وَ جِي‌ءَ يَوْمَئِذٍ بِجَهَنَّمَ يَوْمَئِذٍ يَتَذَكَّرُ الْإِنْسانُ وَ أَنَّى لَهُ الذِّكْرى‌ «23» يَقُولُ يا لَيْتَنِي قَدَّمْتُ لِحَياتِي «24»

فَيَوْمَئِذٍ لا يُعَذِّبُ عَذابَهُ أَحَدٌ «25» وَ لا يُوثِقُ وَثاقَهُ أَحَدٌ «26» يا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ «27» ارْجِعِي إِلى‌ رَبِّكِ راضِيَةً مَرْضِيَّةً «28» فَادْخُلِي فِي عِبادِي «29»

وَ ادْخُلِي جَنَّتِي (30)

ترجمه‌

سوگند بطلوع صبح‌

و شبهاى ده گانه‌

و جفت و طاق‌

و شب وقتى كه بسر آيد

آيا در اين سوگند كفايت است براى صاحب عقل‌

آيا نديدى چگونه رفتار كرد پروردگار تو با قوم عاد

كه آن قبيله ارم داراى عمارتهاى بلندند

آن چنان عمارتهائى كه ساخته نشده مانند آنها در بلدها

و قوم ثمود آنانكه ميبريدند سنگهاى سخت را در وادى القرى‌

و قوم فرعون صاحب ميخها

آنان كه سركشى نمودند در بلدها

پس زياد كردند در آنها فساد را

پس ريخت بر آنها پروردگار تو تازيانه عذاب را

همانا پروردگار تو هر آينه در كمين گاه است‌

پس امّا آدميزاد وقتى كه بيازمايد او را پروردگارش پس گرامى دارد او را و نعمت دهد باو پس ميگويد پروردگار من گرامى داشته مرا

و امّا وقتى كه بيازمايد او را پس تنگ نمايد بر او روزى را پس ميگويد پروردگار من اهانت نموده است مرا

نه چنين‌

----

جلد 5 صفحه 384

است بلكه گرامى نميداريد يتيم را

و ترغيب نميكنيد بر طعام دادن بفقير

و ميخوريد ميراث را خوردنى بتمامى‌

و دوست ميداريد مال را دوست داشتن بسيارى‌

نه چنين است وقتى كه شكسته و خرد شود زمين شكسته و خرد شدنى پى در پى‌

و بيايد امر پروردگار تو و فرشتگان صف در صف‌

و آورده شود در آن روز جهنّم آن روز متذكّر شود آدمى و كجا است براى او فائده تذكّر

ميگويد اى كاش من پيش ميفرستادم براى زندگانى خود

پس در آن روز عذاب نكند مانند عذاب او احدى‌

و بند ننمايد مانند بند نمودن او احدى‌

اى نفس مطمئنّ بحق‌

باز گرد بپروردگار خود با آنكه بپسندى و پسنديده باشى‌

پس داخل شو در بندگان من‌

و داخل شو در بهشت من.

تفسير

خداوند متعال در اين سوره مباركه قسم ياد فرموده بطلوع صبح صادق و ليالى عشر اوّل ذى حجّة الحرام كه متمّم ميقات حضرت موسى عليه السّلام بود و در سوره اعراف ذيل آيه شريفه و واعدنا موسى ثلاثين ليلة و أتممناها بعشر فتمّ ميقات ربّه اربعين ليله گذشت چنانچه مستظهر از لفظ و نقل قمّى ره است و نيز قسم ياد فرموده بتمام موجودات دنيا كه جفت و طاقند يا دو ركعت نماز شفع و يك ركعت نماز وتر چنانچه قمى ره نقل فرموده و اين دو نماز جزء نماز شب است و آداب آن در محلّ خود ذكر شده و در بعضى از روايات شفع بروز ترويه و وتر بروز عرفه و در بعضى شفع بامام حسن و امام حسين و وتر بامير المؤمنين عليهم السلام تفسير شده و قسم ياد فرموده بشب وقتى كه بسر آيد كه وقت تهجّد و عبادت است چنانچه در جاى ديگر فرموده قسم بشب وقتى كه پشت كند و قمى ره آنرا بليله مزدلفه كه شب عيد اضحى است و مردم در آن شب بايد از عرفات بمشعر الحرام بيايند و صبح از آنجا بمنى بروند تفسير فرموده و مكرّر ذكر شده كه تفاسير او منقول از امام عليه السّلام است و بعدا ميفرمايد آيا در اين قسم ياد نمودن قسم كافى و موجب اطمينانى يافت ميشود براى شخص عاقل منصف كه باور كند از جانب خداوند عذاب و انتقامى براى كفّار در پيش هست و براى وضوح جواب سؤال و ظهور جواب قسم از آيات آتيه در كلام ذكر نشده و براى گوشزد كفّار مكّه پيغمبر خود را مخاطب‌

----

جلد 5 صفحه 385

ساخته ميفرمايد آيا بديده بصيرت و ضمير منير خود نديده و ندانستى كه چگونه معامله فرمود پروردگار تو با قوم عاد براى مخالفت با او امر هود پيغمبر كه آنها بقبيله ارم هم خوانده ميشدند چون عاد پسر عوص بن ارم بن سام بن نوح بوده يا براى آنكه شدّاد بن عاد كه پادشاه مقتدرى بود و جهانگيرى كرد چون وصف بهشت را شنيد در يكى از صحراهاى عدن باغ بزرگى مانند آن داراى عمارات رفيعه و قصور عاليه مزيّن بانواع تزيينات بنا نمود و آنرا ارم نام نهاد و چون تمام شد با كسان خود بجانب آن باغ كوچ كرد و آنها چون بيك منزلى آن رسيدند همگى بصيحه آسمانى هلاك شدند و آن باغ از انظار مخفى گشت و آن قبيله بنام آن باغ معروف شدند چنانچه مفسّرين نقل نموده‌اند و بنابر اين ارم عطف بيان است براى عاد و غير منصرف بتعريف و تأنيث مجازى است و اينكه خداوند ارم را صاحب عماد خوانده گفته‌اند يا براى آنستكه قدهاى آن مردم بلند بوده مانند ستون مرتفع يا براى آنكه عمارات آن باغ بلند و رفيع بوده و عماد باين معانى استعمال ميشود و بنابر اين ذات العماد صفت منسوب اليه است كه ارم باشد يا صفت منسوبين كه قبيله عادند و مانند آن قبيله در قوّت و قطر و قامت خداوند مردمى نيافريده بود يا مانند آن باغ و عمارات عمارتى در هيچ بلدى ساخته نشده بود و نيز نديده و ندانستى كه خداوند با قوم ثمود كه مخالفت با صالح پيغمبر خودشان نمودند چه سلوكى فرمود آن قوم و قبيله‌اى كه سنگهاى كوه را قطع نمودند بتراشيدن و نقب زدن و منزل ساختن در وادى القرى كه گفته‌اند دره واقع ميان دو كوه است نزديك بمدينه از طرف شام و نيز چه معامله‌اى فرمود با فرعون كه مردم را بچهار ميخ ميكشيد و معذّب مينمود و ميكشت و به ذو الاوتاد ملقّب شد چنانچه در سوره ص بيان شد اين اقوام كسانى بودند كه با خدا ياغى و در بلاد طاغى شدند و فتنه و فساد بسيارى در آن ديار برپا كردند پس ريخت بر آنها پروردگار تو تازيانه عذاب را يعنى پى در پى آنان را بعذابهاى گوناگون معذب فرمود و كيفيّت عذابهاى اين اقوام در سور سابقه مكرّر ذكر شده است و اينكه از عذاب تعبير بتازيانه شده ظاهرا براى آنست كه آن آلت تعذيب است چنانچه در فارسى هم ميگويند

----

جلد 5 صفحه 386

چون خدا صدا ندارد يعنى مستحق را بدون قيل و قال بسزاى خود ميرساند و معذب مينمايد همانا پروردگار تو در مقام مراقبت و مترصّد گرفتن و بانتقام رساندن گناهكاران است و در مجمع از امير المؤمنين عليه السّلام نقل نموده كه مراد آنست كه خداوند قادر است اهل معصيت را بمجازات خودشان برساند و تمام كارهاى خداوند بر طبق حكمت است ولى مردم از سرّ آن آگاه نيستند لذا وقتى خداوند كسى را ميخواهد آزمايش فرمايد پس عزّت و نعمت باو ميدهد تا معلوم شود كه شكر آنرا بجا ميآورد و حدّ خود را گم نميكند يا خير ميگويد خداوند مرا گرامى داشته و مغرور ميشود و وقتى بخواهد كسى را بيازمايد پس امر معاش را بر او سخت و تنگ ميفرمايد تا معلوم شود كه صبر بر فقر دارد يا خير ميگويد خدا مرا خوار و ذليل نموده با آنكه هر دو اشتباه نموده‌اند و هر دو براى امتحان بوده و گاه ميشود كه آن براى مزيد استحقاق عذاب و اين براى مزيد اجر و ثواب است نه چنين است كه مردم تصوّر نموده‌اند مال و جاه دنيوى نزد خداوند قدر و قيمتى ندارد كه آنرا باولياء خود دهد و از اعداء خود بگيرد ولى شما مردم از ترس آنكه مبادا چيزى از مال شما كاسته شود احسان و اكرامى نسبت بأطفال يتيم نمينمائيد و دستور نميدهيد بخانواده خود كه طعامى بفقير دهند يا ترغيب و تحريص نمينمائيد كسى يا يكديگر را بر اطعام فقرا چون لا تحضّون و لا تحاضّون هر دو قرائت شده و مالى را كه بدون زحمت ارث بشما رسيده و مركّب از حلال و حرام است بدون آنكه سهم زنان و كودكان را از آن مفروز نمائيد يا حقوق الهيّه را كه مورّث شما نپرداخته بپردازيد جمعا تناول مينمائيد و باكى نداريد چون لمّ بمعناى جمع است و گفته‌اند كفّار مكّه بزنها و اطفال ارث نميدادند و همه را جمعا ميخوردند خلاصه آنكه محبّت بسيار و حرص و ولع خارج از انتظار بجمع مال داريد نبايد چنين بود بلكه بهتر آنستكه اگر مال مخلوط بحرام هم نباشد بحاضرين از اقارب غير وراث احسانى بشود وقتى كه زمين شكسته و خرد شود خرد شدنى پى در پى براى بهم خوردن از زلزله تا مانند غبار نرم و پراكنده گردد يا كوه و تپه و بنائى در آن باقى نماند و صاف و هموار شود و بيايد امر پروردگار تو چنانچه در توحيد و عيون از امام رضا عليه السّلام نقل نموده يعنى ظاهر شود آيات قدرت و آثار قهر الهى مانند پادشاهى كه با لشگر خود بيايد و

----

جلد 5 صفحه 387

آثار قدرت و هيبت و سياست او ظاهر گردد و معرفت بمقام او حاصل شود و ملائكه آسمانها بيايند و بر حسب مقام و منزلت خودشان صف در صف مرتّب بر محشر احاطه نمايند و جهنّم نيز ظاهر و آشكار گردد چنانچه در جاى ديگر فرموده و برّزت الجحيم لمن يرى يعنى ظاهر گردد جهنّم براى هر بيننده و مستفاد از روايات متعدّده معتبره آنست كه جهنّم را در روز قيامت ملائكه بسيارى با زمامهاى زيادى از جاى خود ميكشانند و ميآورند و در صحراى محشر حاضر مينمايند و شعله مهيبى از آن برخاسته ميشود و بر محشر احاطه مينمايد و فرياد مردم حتّى انبياء برب نفسى بلند ميشود و پيغمبر ما رب امّتى ميفرمايد و بعدا صراط بر آن وضع ميشود و مردم بحسب مراتب و اعمالشان بسهولت و صعوبت از آن عبور مينمايند و بسيارى در جهنّم مى‌افتند و كسانيكه نجات پيدا ميكنند حمد و شكر خدا را بجا ميآورند در آن روز متذكّر ميشود آدمى كه چه قدر كار بدى كرده كه در دنيا فكر آخرت نبوده ولى كجا است فائده تذكّر در آن روز كه بحال او نفعى ندارد ميگويد كاش براى زندگى امروزم قبلا تهيّه‌اى نموده بودم يا در زمان حياتم در دنيا اعمال صالحه‌اى بجا آورده بودم كه امروز بدردم ميخورد پس در آنروز خداوند كافر معاند مانند مشركين مكّه را عذابى كند كه كسى چنين عذابى نكرده باشد كسى را و بند و زنجير نمايد بقسمى كه كسى اين گونه بند و زنجير ننموده باشد كسى را و يعذّب و يوثق بصيغه مجهول نيز قرائت شده و بنابر اين معنى سهل‌تر است و در مجمع آنرا از پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم روايت نموده يعنى عذاب كرده و بند كرده نميشود مانند او كسى ولى نسبت بمؤمنى كه مطمئن بحق و مواعيد انبياء و اوليا شده و بر طبق دستورات ايشان عمل نموده خطاب مستطاب از جانب رب الارباب در دم مرگ يا روز قيامت صادر شود كه اى نفس و جان و قلب مطمئن بحق و حقيقت رجوع كن بمبدء اصلى خود كه عالم اعلى است و برحمت پروردگارت و اصل شو در حاليكه خشنودى تو از او بثواب و خشنود است او از تو بأعمال پس داخل شو در زمره بندگان خوب خدا كه قابليّت اضافه باو را پيدا كردند و داخل شو در بهشت عنبر سرشت كه اوصاف آنرا خداوند بيان فرموده است در كافى از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه چون ملك الموت براى قبض‌

----

جلد 5 صفحه 388

روح بنده مؤمن حاضر شود باو گويد مشوّش مباش من از پدر مهربان با تو مهربانتر و نيكوكارترم چشمت را باز كن به بين او باز ميكند و چهارده معصوم را در بالين خود ميبيند و ايشان باو معرّفى ميشوند كه رفقاى تو ميباشند پس منادى از جانب حق روح او را ميخواند و ميگويد اى نفس مطمئنّه بمحمّد و اهل بيت او رجوع نما بپروردگارت با آنكه خوشنودى بولايت و خشنود شده‌اى بثواب پس داخل شو در زمره محمّد و آل او و داخل شو در بهشت من پس چيزى نزد او محبوبتر از بيرون آمدن روحش و ملحق شدن بآن ذوات مقدّسه نخواهد بود و قمّى ره نيز قريب باين معنى را نقل نموده است در ثواب الاعمال و مجمع از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه سوره فجر را در نمازهاى واجب و مستحب خودتان بخوانيد آن سوره امام حسين عليه السّلام است كسيكه آنرا بخواند با آن حضرت محشور و در بهشت همدرجه خواهد بود و الحمد للّه تعالى شأنه.

----

جلد 5 صفحه 389
}}
|-|
اطیب البیان=
===اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)===
{{نمایش فشرده تفسیر|
أَ لَم‌ تَرَ كَيف‌َ فَعَل‌َ رَبُّك‌َ بِعادٍ «6»

عاد قوم‌ هود هستند ‌که‌ ‌پس‌ ‌از‌ هلاكت‌ قوم‌ نوح‌ اينها چه‌ اندازه‌ عظمت‌ پيدا كردند، و مراد ‌از‌ عاد قبيله‌ ‌است‌ و عاد نام‌ جد ‌آنها‌ ‌است‌ قبيله‌ ‌را‌ بنام‌ جد ‌خود‌ خواندند، و عاد ‌را‌ گفتند دو عاد بودند و عاد معروف‌ عاد ‌بن‌ عوص‌ ‌بن‌ ارم‌ ‌بن‌ سام‌ ‌بن‌ نوح‌ ‌بود‌ و ارم‌ ‌که‌ جد عاد ‌بود‌ عاد اولي‌ ‌است‌ ‌که‌ ميفرمايد: وَ أَنَّه‌ُ أَهلَك‌َ عاداً الأُولي‌ و النجم‌ ‌آيه‌ 50 ‌که‌ همان‌ قوم‌ ارم‌ هستند و عاد ثانيه‌ قوم‌ عاد ‌بن‌ عوص‌ ‌است‌.
}}
|-|
برگزیده تفسیر نمونه=

===برگزیده تفسیر نمونه===
{{نمایش فشرده تفسیر|
]

(آیه 6)- پروردگارت در کمین ظالمان است! به دنبال آیات گذشته که متضمن سوگندهای پر معنایی در باره مجازات طغیانگران بود، در اینجا به چند قوم نیرومند از اقوام پیشین که هر کدام برای خود قدرتی عظیم داشتند، اما راه طغیان و کفر را پیش گرفتند اشاره می‌کند، و سرنوشت دردناک آنها را روشن می‌سازد.

می‌فرماید: «آیا ندیدی پروردگارت با قوم عاد چه کرد؟» (ا لم تر کیف فعل ربک بعاد).

منظور از «رؤیت» (دیدن) در اینجا علم و آگاهی است، منتها از آنجا که داستان این اقوام به قدری مشهور و معروف بوده که گوئی مردم زمانهای بعد نیز آن را با چشم خود می‌دیدند تعبیر به «رؤیت» شده است.

«عاد» همان قوم پیامبر بزرگ خدا «هود» بودند و احتمالا حدود هفتصد سال قبل از میلاد مسیح (ع) وجود داشتند و در سرزمین «احقاف» یا «یمن» زندگی می‌کردند.
}}

|-|تسنیم=
{{ نمایش فشرده تفسیر|
*[[تفسیر:تسنیم | تفسیر آیات]]
}}

|-|</tabber>

== نکات آیه == 

۱ - خداوند، قوم عاد را به سختى کیفر داد. <span id='arabicinline'>'''(ألم تر کیف فعل ربّک بعاد)'''</span>
قوم عاد، امت هود(ع) بودند که بر اثر نافرمانى خداوند عقوبت شدند. عبارت «کیف فعل»، حاکى از شدت عقوبت آنان است. 

۲ - آگاهى دقیق پیامبر(ص)، به فرجام هلاکت بار قوم عاد <span id='arabicinline'>'''(ألم تر کیف فعل ربّک بعاد)'''</span>

۳ - نابود ساختن سرکشان، جلوه ربوبیت خداوند و در راستاى رشد و تعالى راه پیامبران است. <span id='arabicinline'>'''(ربّک)'''</span>

۴ - فرجام هلاکت بار امت هاى پیشین، درس عبرت براى آیندگان <span id='arabicinline'>'''(ألم تر کیف فعل ربّک بعاد)'''</span>

۵ - تحولات تاریخ بشر و سرنوشت اقوام و جوامع، به دست خداوند است. <span id='arabicinline'>'''(فعل ربّک)'''</span>

۶ - پیامبر(ص)، آگاه و معترف به وابسته بودن تحولات تاریخ انسان ها به خداوند <span id='arabicinline'>'''(ألم تر کیف فعل ربّک بعاد)'''</span>
استفهام در «ألم تر» تقریرى و مفید اثبات است; یعنى، «رأیت» (دیدى و دانستى که ...). 

۷ - خداوند، تهدیدکننده کافران عصر بعثت به سرنوشتى نظیر فرجام قوم عاد <span id='arabicinline'>'''(ألم تر کیف فعل ربّک بعاد)'''</span>

۸ - سوگند خداوند به سپیده دم، شب هاى ده گانه، جفت، تاق و گذشت شب، براى تأکید بر دارا بودن توان اجراى تهدیدات خویش و نابود ساختن کافران <span id='arabicinline'>'''(و الفجر ... ألم تر کیف فعل ربّک بعاد)'''</span>
ممکن است مراد از سوگندها، تأکید بر قدرت خداوند بر نابود ساختن مخالفان پیامبر(ص) باشد; در این صورت جواب قسم محذوف خواهد بود. گفتنى است که جواب قسم در احتمال دیگر، آیه چهاردهم این سوره است که مراقبت شدید خداوند را مطرح کرده است. 

== موضوعات مرتبط == 

*'''آیندگان:''' عبرت آیندگان ۴ 
*'''اقوام:''' منشأ سرنوشت اقوام ۵ 
*'''امتها:''' عبرت از فرجام امتهاى پیشین ۴; هلاکت امتهاى پیشین ۴ 
*'''انبیا:''' زمینه رشد انبیا ۳ 
*'''تاریخ:''' علم به تحولات تاریخ ۶; منشأ تحولات تاریخ ۵، ۶ 
*'''جامعه:''' منشأ سرنوشت جوامع ۵ 
*'''خدا:''' آثار قدرت خدا ۸; افعال خدا ۵، ۶; تهدیدهاى خدا ۷; کیفرهاى خدا ۱; نشانه هاى ربوبیت خدا ۳ 
*'''سوگند:''' سوگند به حرکت شب ۸; سوگند به شب هاى دهگانه ۸; سوگند به شفع ۸; سوگند به فجر ۸; سوگند به وتر ۸ 
*'''طغیانگران:''' هلاکت طغیانگران ۳ 
*'''عبرت:''' عوامل عبرت ۴ 
*'''قرآن:''' فلسفه سوگندهاى قرآن ۸ 
*'''قوم عاد:''' تاریخ قوم عاد ۱، ۲، ۷; تهدید به فرجام قوم عاد ۷; سختى کیفر قوم عاد ۱; علم به هلاکت قوم عاد ۲; فرجام قوم عاد ۲ 
*'''کافران:''' تهدید کافران ۸; تهدید کافران مقارن بعثت ۷; قدرت بر تهدید کافران ۸; قدرت بر هلاکت کافران ۸ 
*'''محمد(ص):''' اقرار محمد(ص) ۶; علم محمد(ص) ۲، ۶   

==منابع==
<div style="font-size:smaller"><references/></div>

[[رده:عبرت آیندگان]][[رده:منشأ سرنوشت اقوام]][[رده:عبرت از فرجام امتهاى پیشین]][[رده:هلاکت امتهاى پیشین]][[رده:زمینه رشد انبیا]][[رده:علم به تحولات تاریخ]][[رده:منشأ تحولات تاریخ]][[رده:منشأ سرنوشت جوامع]][[رده:آثار قدرت خدا]][[رده:افعال خدا]][[رده:تهدیدهاى خدا]][[رده:کیفرهاى خدا]][[رده:نشانه هاى ربوبیت خدا]][[رده:سوگند به حرکت شب]][[رده:سوگند به شب هاى دهگانه]][[رده:سوگند به شفع]][[رده:سوگند به فجر]][[رده:سوگند به وتر]][[رده:هلاکت طغیانگران]][[رده:عوامل عبرت]][[رده:فلسفه سوگندهاى قرآن]][[رده:تاریخ قوم عاد]][[رده:تهدید به فرجام قوم عاد]][[رده:سختى کیفر قوم عاد]][[رده:علم به هلاکت قوم عاد]][[رده:فرجام قوم عاد]][[رده:تهدید کافران]][[رده:تهدید کافران مقارن بعثت]][[رده:قدرت بر تهدید کافران]][[رده:قدرت بر هلاکت کافران]][[رده:اقرار محمد]][[رده:علم محمد]]
[[رده:آیات قرآن]] [[رده:سوره الفجر ]]

{{#seo:
|title=آیه 6 سوره فجر
|title_mode=replace
|keywords=آیه 6 سوره فجر,فجر 6,أَ لَمْ‌ تَرَ کَيْفَ‌ فَعَلَ‌ رَبُّکَ‌ بِعَادٍ,عبرت آیندگان,منشأ سرنوشت اقوام,عبرت از فرجام امتهاى پیشین,هلاکت امتهاى پیشین,زمینه رشد انبیا,علم به تحولات تاریخ,منشأ تحولات تاریخ,منشأ سرنوشت جوامع,آثار قدرت خدا,افعال خدا,تهدیدهاى خدا,کیفرهاى خدا,نشانه هاى ربوبیت خدا,سوگند به حرکت شب,سوگند به شب هاى دهگانه,سوگند به شفع,سوگند به فجر,سوگند به وتر,هلاکت طغیانگران,عوامل عبرت,فلسفه سوگندهاى قرآن,تاریخ قوم عاد,تهدید به فرجام قوم عاد,سختى کیفر قوم عاد,علم به هلاکت قوم عاد,فرجام قوم عاد,تهدید کافران,تهدید کافران مقارن بعثت,قدرت بر تهدید کافران,قدرت بر هلاکت کافران,اقرار محمد,علم محمد,آیات قرآن سوره الفجر 
|description=أَ لَمْ‌ تَرَ کَيْفَ‌ فَعَلَ‌ رَبُّکَ‌ بِعَادٍ
|image=Wiki_Logo.png
|image_alt=الکتاب
|site_name=الکتاب
}}