البقرة ٢٤٤
ترجمه
| البقرة ٢٤٣ | آیه ٢٤٤ | البقرة ٢٤٥ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«سَمِیعٌ»: شنوا است و گفتار هرکسی را می‌شنود. «عَلِیمٌ»: دانا است و از کردار و پندار هر کسی آگاه است.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ قِيلَ... (۱)
الَّذِينَ قَالُوا لِإِخْوَانِهِمْ وَ... (۱) أَيْنَمَا تَکُونُوا يُدْرِکْکُمُ... (۰)
تفسیر
- آيات ۲۵۲ - ۲۴۴ ، سوره بقره
- بيان اتصال و ارتباط آيات مذكوره و آهنگ كلى آنها
- وجه مقيد ساختن قتال و جهاد به قيد ((فى سبيل الله ))و اشاره به معناى قرض دادن به خدا معيار
- معناى قبض و بسط و وجه اينكه سه صفت از صفات خداوند در اين آيه آمده است
- غلط بنى اسرائيل براى حاكم كه موجب اعتراض آنها به فرماندهى طالوت شد
- عمل به مصالح و قدرت بر اجراى آن ، لوازم و شرائط زمامدار است نه شرافت دودمان و ثروتمندى
- افعال خداى سبحان حكيمانه و داراى مصلحت است و در عين حال باريتعالى محكوم و مقهور مصالح نيست
- گفتارى در معناى ((سكينت )) آرامش روانى در سايه ايمان
- اشاره به پيروى جمعى اندك و با ايمان بر لشگرى گران و بى ايمان ، درد استان طالوت و جالوت
- لشكر طالوت سه طايفه شدند
- استعاره از كنايه اى لطيف در: ((ربنا افرغ علينا صبرا))
- توضيحى درباره دفاع و فطرى بودن آن در ذيل ((لولا دفع الله الناس بعضهم ببعض ))
- مسئله دفع و غلبه معنايى و عمومى است
- گفته هاى ساير مفسرين در معناى دفع در آيه شريفه
- بحث روايتى (در ذيل آيات گذشته ، مربوط به قرض دادن به خدا، داستان طالوت ، مراد از سكينت ...)
- داستان جالوت و طالوت از زبان مبارك امام باقر (ع )
- برسى و توضيح بعضى جملات روايت قم
- داستان حضرت داود (ع ) و جنگ طالوت و جالوت به نقل از امام صادق (ع )
- روايتى در باره معناى سكينت
- بحث علمى و اجتماعى (بررسى سه اصل تنازع بقا، انتخاب و تبعيت محيط در طبيعت و اجتماع و نظر اسلام در اين مورد)
- اشكال به نظريه متقدمين از سوى دانشمندان متاءخر
- نظريه كلى فلسفى در باره سه اصل مذكور
- سخن بعضى از مفسرين مبنى بر اينكه آيه ((لولا دفع الله ...))و آياتى ديگر به دو اصل تنازع و انتخاب اشاره دارد
- رد آن گفته و توضيح بطلان استشهادات آن مفسر از برخى آيات قرآنى
- بررسى ادعاى ارتباط آيه ((و لولا دفع الله الناس بعظهم ببعض ...)) و دو قائده تنازع در بقا و انتخاب طبيعى
- بحثى در تاريخ و اينكه چرا قرآن به آن اهتمام ورزيده است
- دو عامل مهم همواره در فن تاريخ دخالت كرده و موجب فساد و بى اعتبارى آن گشته اند
- عوامل ديگرى كه در گذشته و در عصر حاضر موجب بدگمانى به تاريخ نقلى شده اند
- امتياز و اعتبار داستان هائى كه در قرآن آمده نسبت به عهدين و كتب تاريخ
تفسیر نور (محسن قرائتی)
«244» وَ قاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ
و در راه خداوند پيكار كنيد و بدانيد كه خداوند شنوا و داناست.
نکته ها
در آيه قبل خوانديم كه فرار از جنگ، چاره ساز نيست و قهر خداوند مى‌تواند هزاران نفر فرارى را فرا گيرد.
اين آيه مى‌فرمايد: اكنون كه مرگ و حيات به دست اوست، پس در راه او پيكار كنيد و بدانيد كه پاداش شما نزد او محفوظ است. زيرا او به آنچه بر شما مى‌گذرد، آگاه است.
پیام ها
1- جهاد و مبارزه، زمانى ارزش دارد كه براى خدا و در راه خدا باشد. جنگ از سر انتقام و براى اظهار قدرت و استثمار و كشور گشايى مقدّس نيست، بلكه ضد ارزش است. «قاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ»
2- توجّه به اينكه ما در محضر خدا هستيم، قوى‌ترين عامل وانگيزه براى پيكار در ميدان جنگ است. «سَمِيعٌ عَلِيمٌ»
3- براى فرار از جهاد، عذرتراشى نكنيد. زيرا خداوند نيّت شما را مى‌داند و بهانه‌هاى شما را مى‌شنود. «سَمِيعٌ عَلِيمٌ»
تفسير نور(10جلدى)، ج1، ص: 379
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ قاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ (244)
وَ قاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ: و مقاتله كنيد در راه خدا براى ظهور دين اسلام بدون ترس و هراس، زيرا فرار از مرگ و قضاء الهى نتيجه نخواهد داشت، پس به قوت قلب جهاد نمائيد. وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ: و بدانيد بدرستى كه خداى تعالى شنواست اقوال را، دانا است نيات شما را و بر وفق اعمال از طاعت و معصيت و خير و شر و ثواب و عقاب جزا خواهد بود.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ قاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ (244)
ترجمه
و كارزار كنيد در راه خدا و بدانيد كه خداوند شنواى دانا است.
تفسير
فرار از مرگ بيثمر است زيرا كه هر كس بايد شربت ناگوار مرگ را بچشد و تا مقدر نشده باشد واقع نميشود پس اگر بفيض شهادت برسد و بعزت در ميدان جنگ بموت احمر بميرد بهتر است از آنكه در بستر مذلت بموت اصفر از دنيا برود و خداوند شنوا است اعذار ناپسند كسانيرا كه از جهاد تخلف مينمايند و مرغبات پسنديده را كه عقلا و اهل ايمان در تحريص و ترغيب بجهاد ذكر مى‌كنند و دانا است باسرار همه كه اظهارات آنها مطابق با ضمير است يا مجرد زبان و هر كس را بر طبق نيات قلبيه و اعمال خارجيه او سزا و جزا در دنيا و آخرت خواهد داد.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ قاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللّه‌ِ وَ اعلَمُوا أَنَّ اللّه‌َ سَمِيعٌ عَلِيمٌ (244)
(در راه خدا قتال كنيد و بدانيد که خداوند شنوا و داناست) وَ قاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللّه‌ِ امر بقتال است و امر ظاهر در وجوب ميباشد و في سبيل اللّه يعني در راه دين خدا و اعلاي كلمه اسلام و ترويج شعائر الهي و دفع اعداء دين بقصد اطاعت و تقرب بخدا، و اينکه همان جهاد است که يكي از فروع مهمه دين بوده و آيات و اخبار در فضيلت و اهميت آن بسيار است.
مانند آيه شريفه إِن‌َّ اللّه‌َ اشتَري مِن‌َ المُؤمِنِين‌َ أَنفُسَهُم وَ أَموالَهُم بِأَن‌َّ لَهُم‌ُ الجَنَّةَ يُقاتِلُون‌َ فِي سَبِيلِ اللّه‌ِ فَيَقتُلُون‌َ وَ يُقتَلُون‌َ، الي قوله تعالي، وَ ذلِك‌َ هُوَ الفَوزُ العَظِيم‌ُ«2» و آيه شريفه وَ فَضَّل‌َ اللّه‌ُ المُجاهِدِين‌َ عَلَي القاعِدِين‌َ أَجراً عَظِيماً دَرَجات‌ٍ مِنه‌ُ وَ مَغفِرَةً وَ رَحمَةً«3» و غير اينها از آيات ديگر.
و در وسائل از حضرت صادق عليه السّلام از پيغمبر اكرم صلّي اللّه عليه و آله و سلّم روايت كرده که فرمود
(للجنّة باب يقال له باب المجاهدين الحديث)
و از حضرت صادق عليه السّلام روايت كرده که فرمود «
الجهاد افضل الاشياء بعد الفرائض
» و از امير المؤمنين عليه السّلام روايت كرده که فرمود
(فان الجهاد باب من ابواب
1- صفحه 237 الي آخر المجلد
2- سوره توبه آيه 112
3- سوره نساء آيه 97- 98
جلد 2 - صفحه 498
الله‌الجنّة فتحه اللّه لخاصة اوليائه الحديث)}
و غير اينها از اخبار ديگر که در وسائل و مستدرك و غيره روايت كرده‌اند.
و اشكالاتي که بر اينکه مسئله از طرف بعضي از معاندين وارد شده قبلا متذكر شده و پاسخ داده‌ايم«1».
و احكام جهاد و فروع مربوطه بآن نيز در كتب فقهيه مسطور است.
وَ اعلَمُوا أَنَّ اللّه‌َ سَمِيعٌ عَلِيمٌ بدانيد که خداوند بآنچه مي‌گوييد شنوا و بآنچه ميكنيد داناست.
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 244)- از اینجا آیات جهاد شروع می‌شود، نخست می‌فرماید: «در راه خدا پیکار کنید، و بدانید خداوند شنوا و داناست» سخنان شما را می‌شنود و از انگیزه‌های درونی شما و نیّانتان در امر جهاد آگاه است (وَ قاتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ سَمِیعٌ عَلِیمٌ).
نکات آیه
۱ - توجّه به حاکمیّت خداوند در حیات و مرگ، برطرف کننده ترس آدمى براى پیکار در راه او (الم تر الى الّذین ... و قاتلوا فى سبیل اللّه)
۲ - پیکار در راه خداوند، شکر نعمت حیات (ثمّ احیاهم ... و لکن اکثر النّاس لا یشکرون. و قاتلوا فى سبیل اللّه) فرمان جهاد، پس از بیان ناسپاسى مردمان در برابر نعمت حیات، در واقع نشان دادن روشى است براى سپاس و شکر خداوند در برابر نعمت حیات.
۳ - وجوب پیکار در راه خداوند (و قاتلوا فى سبیل اللّه)
۴ - در راه خدا بودنِ عمل، ملاک ارزش آن (و قاتلوا فى سبیل اللّه)
۵ - خداوند، «سمیع» (شنوا) و «علیم» (دانا) است. (انّ اللّه سمیع علیم)
۶ - آگاهى خداوند از موضعگیریهاى انسان در گفتار و انگیزه او در پیکار و ترک آن* (انّ اللّه سمیع علیم)
۷ - توجّه و ایمان به علم مطلق خداوند، برانگیزاننده آدمى براى اقدام به پیکار در راه او (و قاتلو فى سبیل اللّه و اعلموا انّ اللّه سمیع علیم)
۸ - ضرورت توجّه به آگاهى گسترده خداوند، در بحرانیترین هنگامه ها (و قاتلوا فى سبیل اللّه و اعلموا انّ اللّه سمیع علیم) ظاهر این است که ضرورت توجّه به علم الهى در آیه، همراه با جهاد مطرح باشد: «قاتلوا ... و اعلموا». یعنى آنگاه که به نبرد مشغولید، متوجّه باشید که خداوند، «سمیع» و «علیم» است.
۹ - تهدید و هشدار به متخلّفان و فرارکنندگان از پیکار در راه خداوند (و قاتلوا فى سبیل اللّه و اعلموا انّ اللّه سمیع علیم) گویا «و اعلموا ... » به قصد تهدید متخلّفان آورده شده است.
موضوعات مرتبط
- احکام: ۳
- ارزش: ملاک ارزش ۴
- اسماء و صفات: سمیع ۵ ; علیم ۵
- انگیزش: عوامل انگیزش ۷
- ایمان: آثار ایمان ۷ ; آثار فردى ایمان ۱ ; ایمان و عمل ۷
- ترس: مبارزه با ترس ۱
- تکلیف: زمینه عمل به تکلیف ۷
- جهاد: احکام جهاد ۳ ; ترس در جهاد ۱ ;ترک جهاد ۶، ۹ ; تشویق به جهاد ۷ ; جهاد در راه خدا ۲، ۳
- حیات: منشأ حیات ۱ ; نعمت حیات ۲
- خدا: تهدیدهاى خدا ۹ ; حاکمیّت خدا ۱ ; علم خدا ۶، ۷، ۸ ; هشدارهاى خدا ۹
- ذکر: اهمیّت ذکر ۸
- سبیل اللّه: حرکت در سبیل اللّه ۴
- سختى: ذکر در سختى ۸
- شکر: شکر نعمت ۲
- علم: آثار علم ۷ ; علم و عمل ۷
- عمل: آداب عمل ۴
- متخلّفان: هشدار به متخلّفان ۹
- مرگ: منشأ مرگ ۱
- واجبات: ۳
