الأنعام ١٣
ترجمه
| الأنعام ١٢ | آیه ١٣ | الأنعام ١٤ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«سَکَنَ»: آرمیده است. قرار گرفته است. وجود دارد. «الَّیْلِ وَ النَّهارِ»: مراد همه ازمنه است.
تفسیر
- آيات ۱۸ - ۱۲، سوره انعام
- اقامه برهان بر معاد با استناد به مالكيت مطلقه خداوندمتعال و رحمت او.
- توضيحى در مورد (( سميع )) و (( عليم )) بودن خداى سبحان .
- عواملپيدايش مرام بت پرستى .
- احتياج عليه بت پرستان با بهره جستن از منطق خودشان .
- معناى (( قاهر )) بودن خداى سبحان و فرق آن با قهر و غلبه موجودات بر يكديگر.
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ لَهُ ما سَكَنَ فِي اللَّيْلِ وَ النَّهارِ وَ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ «13»
و تنها براى اوست آنچه در شب و روز قرار گرفته و او شنواى داناست.
نکته ها
شب و روز، مانند گهواره، انسان و موجودات را در دامن خود آرامش مى‌بخشد. برخى موجودات در شب، و بعضى در روز استراحت مى‌كنند.
پیام ها
1- هم كلّ نظام از خداوند است؛ «وَ لَهُ ما سَكَنَ»، هم نظارت و كنترل از آنِ اوست.
«هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ لَهُ ما سَكَنَ فِي اللَّيْلِ وَ النَّهارِ وَ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ «13»
وَ لَهُ ما سَكَنَ فِي اللَّيْلِ وَ النَّهارِ: و مر ذات الهى راست خاصّه آنچه آرام دارد در شب و روز، يعنى او است مالك مكان و زمان و آنچه آن را فرا گرفته است. وَ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ: و ذات احديت او است شنواى همه مسموعات، عالم به همه موجودات، پس شنوا باشد به اقوال كافران و دانا به مقاصد ايشان و همه را بر وفق آن جزا و سزا خواهد داد.
شأن نزول «1»- جمعى از كفار قريش به خدمت پيغمبر صلى اللّه عليه و آله جسارت نمودند كه احتياج و مسكنت، تو را بر اين كار مى‌دارد؛ ما به طريق توزيع براى تو از اشراف چندان مال حاصل كنيم كه با ثروت و از جمله خويشان شوى به شرط آنكه از اين ادعا رجوع نمائى. حق تعالى فرمود: هر چه شب و روز بر آن مشتمل است خاصه الهى است، اگر خواهد، پيغمبر خود را چندان مال دهد كه از تمام اغنيا بسر آيد.
حضرت امير المؤمنين عليه السّلام در ذيل خطبه‌اى فرمايد: اگر بخواهد
«1» مجمع البيان ج 2 ص 279.
تفسير اثنا عشرى، ج3، ص: 233
خداوند سبحان به پيغمبران خود وقت بعثت آنها، اينكه بگشايد براى ايشان گنجهاى طلا و معدنهاى زر پاك را و محلهاى نشاندن درخت كه آن بساتين شجر است و جمع فرمايد با ايشان مرغان آسمان و جانوران زمينها را، هر آينه مى‌كرد بى‌گمان؛ و اگر چنين چيزها را مى‌نمودى هر آينه ساقط شدى آزمايش كردن آن به مستضعفان از دوستان به جهت عدم ادراك آنها، و نيز ساقط شدى بلاى انبيا به فقر و صبر بر آزار مستكبران، و باطل شدى جزا و پاداش بليه در عبادات بسبب سقوط بلا در طاعات، و نيست شدى پيغام و خبر وحى‌ها، زيرا انبيا گرچه افضل خلايقند، لكن محتاجند به رياضت و اعراض از دنيا در نزول وحى بر آنها، و هر آينه واجب نشدى براى قبول كنندگان اوامر و نواهى اجرهاى امتحان شدگان، و مستحق نشدى مؤمنان ثواب نيكوكاران را كه حاصل شده از مجاهده با نفس و شيطان. «1»
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ لَهُ ما سَكَنَ فِي اللَّيْلِ وَ النَّهارِ وَ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ «13»
جلد 2 صفحه 303
ترجمه
و مر او را است آنچه قرار دارد در شب و روز و او است شنواى دانا.
تفسير
خداوند پس از بيان مالكيت خود نسبت بمكان و مكانيات بيان مالكيت خود را نسبت بزمان و زمانيات فرموده و مراد از سكون تمكن و استقرار و حلول است نه آرامش و وقوف و شب و روز شامل تمام ازمنه است چنانچه آسمانها و زمين شامل تمام امكنه است و تقديم شب بر روز بملاحظه ترتيب طبيعى است كه شب هر روزى مقدم بر آنست و تاريكى در بدو خلقت مقدم بوده است بر روشنى و او شنوا است تمام مسموعات را و دانا است تمام معلومات را ناله بينوايان را ميشنود و سوزدل آنها را ميداند و داد مظلوم را از ظالم ميستاند ..
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ لَهُ ما سَكَنَ فِي اللَّيل‌ِ وَ النَّهارِ وَ هُوَ السَّمِيعُ العَلِيم‌ُ «13»
و از براي خدا است آنچه سكونت پيدا ميكند در شب و روز و او است خداوند شنوا و دانا.
وَ لَهُ ما سَكَنَ لام اختصاص است مختص باو است خالق و رازق و مبقي و حافظ همه اشياء او است و بس، و كلمه ما شامل ذوي العقول و غير ذوي العقول از حيوانات بحري و برّي، هوايي و زميني. و سكونت بعضي گفتند مقابل حركت نيست زيرا ساكن و متحرك هر دو مملوك حق هستند اختصاص بساكن ندارد بلكه بمعني استقرار است مي‌گويي فلان ساكن اصفهان است و فلان ساكن طهران و هكذا تمام بلاد و قري و بحار و جبال و صحاري و براري لكن اينکه معني بنظر تمام نيست زيرا مناسب با فِي اللَّيل‌ِ وَ النَّهارِ نيست شب و روز مدخليت ندارد. و بعضي گفتند سكونت مقابل حركت است و دفع اشكال مذكور را نمودند به اينكه مراد اعم از ساكن و متحرك است غاية الامر در آيه بواسطه اختصار يكي را بيان فرموده که ديگر که ما تحرك باشد بواسطه وضوحش ذكر نفرموده، اينکه وجه هم بنظر تمام نيست زيرا تقدير خلاف ظاهر است و اولوية هم متحرك بر ساكن ندارد بلكه آنچه بنظر ميرسد و اللّه العالم مراد استراحت است چون كليه حيوانات برّي و بحري، هوايي و زميني، جنّي و انسي دو دسته هستند بعضي استراحت آنها در شب است و روز در تلاش روزي و اشتغالات و بعضي در روز است و شب اشتغال دارند.
وَ هُوَ السَّمِيعُ بمعني اجابت حوائج آنها و ارزاق آنها و اصلاح امور آنها العليم عالم بجميع حالات و افعال آنها است.
22
برگزیده تفسیر نمونه
نکات آیه
۱- مالکیت و حاکمیت مطلقه الهى بر هر موجود مستقر در شب و روز (و له ما سکن فى الّیل و النهار) «سکن»، از ماده «سکنى» (به معنى مسکن گزید): و «ما سکن ... »، شامل هر موجودى است که در ظرف شب و روز قرار گرفته باشد.
۲- تنها خداوند مالک اشیاى ساکن و متحرک در شب و روز (و له ما سکن فى الّیل و النهار) بنابراین که «ما سکن»، به معنى ساکن، مقابل متحرک، باشد. نکته دیگر در آیه اینکه گاهى در زبان عرب یکى از ضدین ذکر مى گردد و دیگرى مسکوت مى ماند. چون مذکور، خود کافى از غیر مذکور است. در آیه نیز گر چه تنها «ما سکن» آمده، ولى مراد متحرکها نیز مى باشد.
۳- تنها خداوند بسیار شنوا و داناست. (و هو السمیع العلیم)
۴- علم و آگاهى به جهان هستى، لازمه مالکیت مطلقه الهى (و له ما سکن فى الّیل و النهار و هو السمیع العلیم) جمله «و له ما سکن» به منزله دلیلى است براى «و هو السمیع العلیم». یعنى همه چیز، اعم از اشیا و اقوال و حتى فکر، مخلوق و مملوک خداست و خالق نمى تواند به مخلوق خویش آگاه نباشد، چون علم خالق به مخلوق خود ضرورى است.
۵- توجه به آگاهى خداوند بر گفتار و کردار آدمیان، برانگیزنده آنان به ایمان (فهم لا یؤمنون ... و هو السمیع العلیم)
۶- شنوایى و دانایى خداوند، تضمین کننده حسابرسى از بندگان در روز قیامت (لیجمعنکم إلى یوم القیمة ... و هو السمیع العلیم)
موضوعات مرتبط
- اسماء و صفات: بصیر ۳ ; سمیع ۳
- انسان: عمل انسان ۵
- انگیزش: عوامل انگیزش ۵
- ایمان: عوامل ایمان ۵
- خدا: آثار مالکیت خدا ۴ ; اختصاصات خدا ۲، ۳ ; حاکمیت خدا ۱ ; حسابرسى خدا ۶ ; شنوایى خدا ۶ ; علم خدا ۴، ۶ ; علم غیب خدا ۵ ; مالکیت خدا ۱، ۲
- ذکر: آثار ذکر خدا ۵
- شب: و روز ۱
- قیامت: حسابرسى در قیامت ۶
- موجودات: حاکم موجودات ۱ ; مالک موجودات ۱، ۲ ; موجودات ساکن ۲ ; موجودات متحرک ۲
