الأعراف ١٥٩
| کپی متن آیه |
|---|
| وَ مِنْ قَوْمِ مُوسَى أُمَّةٌ يَهْدُونَ بِالْحَقِ وَ بِهِ يَعْدِلُونَ |
ترجمه
| الأعراف ١٥٨ | آیه ١٥٩ | الأعراف ١٦٠ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«أُمَّةٌ»: گروه فراوانی. مراد از این گروه زیاد، عُقَلائی است که در زمان موسی گوساله‌پرستی نکردند و در برابر سُفَهاء قرار داشتند، و یا این که مراد عدّه‌ای از اصحاب پیغمبر است که در صدر اسلام آئین اسلام را پذیرفتند. «بِهِ»: به حق. «یَعْدِلُونَ»: دادگری می‌کنند.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
وَ إِنَ مِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ... (۰) الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْکِتَابَ... (۱) لَيْسُوا سَوَاءً مِنْ أَهْلِ... (۲) وَ إِنَ مِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ... (۰) قُلْ آمِنُوا بِهِ أَوْ لاَ تُؤْمِنُوا... (۰) الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْکِتَابَ... (۰) وَ مِمَّنْ خَلَقْنَا أُمَّةٌ يَهْدُونَ... (۴)
رَبَّنَا وَ اجْعَلْنَا مُسْلِمَيْنِ... (۱) وَ لَوْ أَنَّهُمْ أَقَامُوا التَّوْرَاةَ... (۲) وَ قُلْنَا مِنْ بَعْدِهِ لِبَنِي... (۰) وَ يَقُولُونَ سُبْحَانَ رَبِّنَا إِنْ... (۰) وَ يَخِرُّونَ لِلْأَذْقَانِ... (۰) وَ إِذَا يُتْلَى عَلَيْهِمْ قَالُوا... (۱) أُولٰئِکَ يُؤْتَوْنَ أَجْرَهُمْ... (۰) وَ لَئِنْ أَخَّرْنَا عَنْهُمُ... (۱)
تفسیر
- آيات ۱۵۵ - ۱۶۰، سوره اعراف
- انتخاب هفتاد نفر از بنى اسرائيل و حضور آنان در ميقات ونزول رجفه ، جزئى از داستان ميقات و نزول تورات است .
- سخن صاحب المنار مبنى بر اينكه داستان هفتاد نفر غير داستان ميقات موسى (ع ) است .
- اشكال بر كلام صاحب المنار و اشاره به قرآن درنقل داستان ها
- بيان اينكه رحمت خدا عام و عذاب او خاص است .
- اشاره به دو قسم رحمت براى خداى تعالى : رحمت عام و رحمت خاص
- آيه : (( فساءكتبها للذين يتقون ...(( استجابت و تقييد دعاى موسى (ع ) را مى رساند
- معناى (( اصر(( در (( و يضع عنهم اصرهم ((
- امر به معروف ، نهى از منكر، تحليل حلائل ، تحريم خبائث ، و برداشتن تكاليف شاقه ،از مختصات اسلام است .
- كامل و جامع بودن اسلام ، خود دليلى است ، مستقل بر حقانيت آن
- وجوهى كهدر معناى جمله : (( انزل معه (( و علت تعديه كلمه :(( انزل (( با (( مع (( گفته شده است .
- عموميت و شمول رسالت پيغمبر اكرم اسلام (ص ) واستدلال براى رفع استيحاش يهود و مردم غير عرب از بعثت آن حضرت .
- مراد از (( هدايت (( و (( امت (( در: (( و من قوم موسى امة يهدون بالحق ((
- معناى (( اسباط(( و اشاره به آيات و معجزاتى كه از موسى (ع ) در سوره اعراف آمده است
- روايتى درباره علت اينكه انتخاب امام به مردم واگذار نشده است
- چند روايت در مورد داستان هفتاد نفر برگزيدگان موسى (ع ) براى حضور در ميقات
- بيان ضعف آن آيات
- رواياتى درباره رحمت واستعه خداى تعالى
- اهميت و ارزش بيشتر ايمان كسانى كه پيامبر (ص ) را نديده به آن حضرت ايمان آوردهاند
- منشعب شدن بنى اسرائيل به هفتاد و چند فرقه و ناجيه بودن يكى از آن فرق
- اشاره به روايات و داستان هاى خرافى و مجعولى كه درباره فرقه يهود ساخته وپرداخته شده است
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ مِنْ قَوْمِ مُوسى أُمَّةٌ يَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَ بِهِ يَعْدِلُونَ «159»
و از قوم‌موسى، گروهى مردم را به حقّ راهنمايى مى‌كنند و به حقّ، دادگرى مى‌كنند.
نکته ها
هدايت شدن به حقّ، نشانه‌ى دورى از تعصّب و شناخت حقّ و پيروى از آن است و اين گروه هدايت يافته‌ى يهود، كارى به ساير لجوجان بهانه‌گير نداشتند.
شايد مراد از اين گروه، يهوديانى باشند كه دعوت پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله را لبيك گفتند، البتّه در جاى ديگر مطلق آمده و اختصاصى به قوم يهود ندارد. «وَ مِمَّنْ خَلَقْنا أُمَّةٌ يَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَ بِهِ
جلد 3 - صفحه 194
يَعْدِلُونَ» «1» در روايات متعدّد، آمده است كه اينان گروهى هستند كه به نبوّت پيامبر صلى الله عليه و آله اقرار كرده و همراه حضرت حجّت عليه السلام ظهور مى‌كنند. «2»
پيامبر صلى الله عليه و آله فرمودند: اى مردم! صراط مستقيمى كه پيروى از آن لازم است، من هستم پس از من، علىّ عليه السلام و آنگاه فرزندان من از نسل او، «أُمَّةٌ يَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَ بِهِ يَعْدِلُونَ» امامانى كه مردم را به حقّ هدايت كرده و به حقّ دادگرى مى‌كنند. «3»
حضرت على عليه السلام فرمود: بنى‌اسرائيل پس از موسى عليه السلام هفتاد و يك فرقه شدند كه همه در آتشند، جز يك فرقه از آنها و آنگاه اين آيه را تلاوت فرمودند. «4»
پیام ها
1- در برخورد با مخالفان نيز بايد انصاف داشت و خدمات و كمالاتشان را ناديده نگرفت. «وَ مِنْ قَوْمِ مُوسى أُمَّةٌ يَهْدُونَ بِالْحَقِّ»
2- هدايت كنندگان، خود بايد ملازم و معتقد و پيرو حقّ باشند. «يَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَ بِهِ يَعْدِلُونَ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ مِنْ قَوْمِ مُوسى أُمَّةٌ يَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَ بِهِ يَعْدِلُونَ (159)
بعد باز عود كلام به قصه بنى اسرائيل فرمايد:
وَ مِنْ قَوْمِ مُوسى: و از قوم موسى عليه السّلام، أُمَّةٌ يَهْدُونَ بِالْحَقِ:
جماعتى هستند كه هدايت مى‌نمايند خلق را به كلمه حق. يا در حالتى كه محقند، وَ بِهِ يَعْدِلُونَ: و به حق و راستى عدول مى‌كنند در حكم ميان خلق.
مراد به اين امت جماعتى‌اند از اهل زمان موسى كه ثابت و راسخ بودند بر ايمان و قائم به حق، چنانچه عياشى- از حضرت صادق عليه السّلام روايت نموده. «1»
«1» تفسير عياشى، جلد دوّم، صفحه 31، حديث 89.
جلد 4 صفحه 221
قول دوم- در مجمع روايت از حضرت باقر عليه السّلام فرمايد: اين قوم در وراء زمين چين باشند، و ميان آنها و اهل چين وادى است از ريگ، تا شريعت پيغمبر به ايشان رسيد. هيچ تغيير و تبديلى نيافت. «1» و هيچكدام را مالى نزد صاحب خود نيست به جهت غناى آنها از اقتراض، در شب بر آنها باران نازل، و هر روز آفتاب بر اراضى و بساتين ايشان بتابد، و زراعت آنها بر وجهى نمو و محصول دهد كه در هيچ بقعه‌اى از دنيا چنان نباشد.
در منهج- از پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم مروى است كه فرمود: شب معراج بر آنها گذر و با من سخن گفتند، و من نيز با ايشان تكلم نمودم. جبرئيل گفت: مى‌دانيد با كه تكلم كنيد؟ گفتند: نه. فرمود: پيغمبر آخر الزمان نبى امى است. ايشان به من ايمان آوردند، و گفتند: موسى ما را وصيت نموده هر كه از شما حضرت احمد را دريابد سلام مرا برساند. من گفتم: سلام من بر موسى باد، پس ده سوره از قرآن بر آنها قرائت، و نماز و روزه و نماز جمعه امر و از سيئه منع نمودم و تكليفى ديگر بر آنها نيست.
از ابن عباس نقل است كه با عيسى خروج كنند.
و به روايت اصحاب ما با قائم آل محمد عجل اللّه فرجه خروج نمايند.
«1» تفسير مجمع البيان، جلد دوّم، صفحه 489.
جلد 4 صفحه 222
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
سوره الأعراف «7»: آيات 159 تا 160
وَ مِنْ قَوْمِ مُوسى أُمَّةٌ يَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَ بِهِ يَعْدِلُونَ (159) وَ قَطَّعْناهُمُ اثْنَتَيْ عَشْرَةَ أَسْباطاً أُمَماً وَ أَوْحَيْنا إِلى مُوسى إِذِ اسْتَسْقاهُ قَوْمُهُ أَنِ اضْرِبْ بِعَصاكَ الْحَجَرَ فَانْبَجَسَتْ مِنْهُ اثْنَتا عَشْرَةَ عَيْناً قَدْ عَلِمَ كُلُّ أُناسٍ مَشْرَبَهُمْ وَ ظَلَّلْنا عَلَيْهِمُ الْغَمامَ وَ أَنْزَلْنا عَلَيْهِمُ الْمَنَّ وَ السَّلْوى كُلُوا مِنْ طَيِّباتِ ما رَزَقْناكُمْ وَ ما ظَلَمُونا وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ (160)
ترجمه
و از قوم موسى جماعتى باشند كه هدايت ميكنند بحق و بآن عدالت در حكم مينمايند
و جدا كرديم ايشانرا از يكديگر دوازده شعبه اولاد فرقه‌هائى و وحى
جلد 2 صفحه 484
نموديم بموسى چون آب خواستند از او قومش كه بزن بعصايت آنسنگ را پس روان شد از آن دوازده چشمه كه دانستند هر دسته از مردم آبخور خودشان را و سايبان نموديم بر آنها ابر را و فرستاديم براى ايشان ترنجبين و مرغ سمائى را بخوريد از پاكيزه‌هاى آنچه روزى كرديم شما را و ستم نكردند بر ما ولى بودند كه بخودشان ستم مينمودند.
تفسير
عياشى ره از حضرت صادق (ع) نقل نموده كه مراد از قوم موسى در اين آيه اهل اسلامند يعنى كسانى هستند از امّت حضرت موسى كه به پيغمبر ما ايمان آوردند و مسلمان شدند مانند عبد اللّه بن سلام و امثال او كه سعى در هدايت سايرين بدين اسلام داشتند و حكم بحق و عدل بين آنها مينمودند و جمعى از مفسرين برآنند كه اينها جماعتى هستند از بنى اسرائيل كه از آنها جدا شدند و تغيير و تبديلى در دين خودشان ندادند و در ماوراء چين سكونت نمودند ميان آنها و چين واديى است گرم از شن كسى با آنها مراوده ندارد و بر حق ثابتند و در مجمع اين قول را از امام باقر (ع) هم نقل نموده و در منهج اين قول را اشهر اقوال دانسته است و بنظر حقير ظاهر آيه شريفه آنست كه در ميان بنى اسرائيل و پيروان حضرت موسى مردمان منصفى هستند كه بعد از ظهور اسلام باهل ملّت خود ميگويند برويد و تحقيق كنيد اگر حقّ بودن اين دين براى شما معلوم شد قبول كنيد و اين قبيل اشخاص اگر مرجع حكم شوند معلوم است بعدالت هم حكم مى‌كنند و چون طالب حقّند بزودى بحقّ بودن دين اسلام پى مى‌برند و قبول مينمايند و بنابر اين محتمل است مراد از به يعدلون عدول بحق باشد چون باء بمعنى الى استعمال ميشود چنانچه ميگويند احسن بى يعنى الىّ و اين معنى منافى با دو قول سابق نيست چون ممكن است آنها از اين قبيل مردم بوده و باشند و روايت شده كه آنها در ركاب امام زمان (ع) حاضر ميشوند و خداوند بنى اسرائيل يعنى اولاد حضرت يعقوب را بدوازده شعبه منشعب فرمود و هر شعبه رئيسى و حاكمى داشتند و باين اعتبار امّتى بودند و آنها را اسباط مى‌خواندند چنانچه اولاد حضرت اسماعيل را قبائل مى‌گفتند چون سبط بمعنى اولاد اولاد است و خداوند در وادى تيه كه بنى اسرائيل تشنه شدند وحى فرمود بحضرت موسى كه بزند عصاى خود را بسنگى كه همراه داشت و زد پس منفجر شد از آن دوازده چشمه آب و اينكه نفرمود زد پس منفجر شد براى اشاره بسرعت اطاعت آنحضرت است و هر چشمه مخصوص بيكى از اسباط بود تا با يكديگر اختلافى در برداشتن آب پيدا نكنند و ابر بر سر
جلد 2 صفحه 485
آنها سايه گستر شد تا از تابش آفتاب و حرارت آن محفوظ باشند و براى آنها خداوند ترنجبين و مرغ بريان شده از آسمان نازل فرمود و اجازه خوردن داد و تفسير اين آيه در سوره بقره مفصّلا گذشت و اسباطا بدل است از اثنتى عشرة و مميّز فرقة محذوف است و امما بدل از اسباطا است يعنى بنى اسرائيل را دوازده فرقه نموديم كه آنها اسباط و شعبه‌هائى ميباشند.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ مِن قَوم‌ِ مُوسي أُمَّةٌ يَهدُون‌َ بِالحَق‌ِّ وَ بِهِ يَعدِلُون‌َ (159)
و از قوم موسي جماعتي بودند که هدايت ميكردند بحق و عمل مينمودند بحق.
وَ مِن قَوم‌ِ مُوسي أُمَّةٌ يَهدُون‌َ بِالحَق‌ِّ اخبار در تعيين اينها مختلف است عياشي از حضرت صادق عليه السّلام روايت كرده که فرمود
(هم اهل الاسلام)
مفضل از آن حضرت روايت كرده که آنها بيست و پنج نفر هستند که جزو اصحاب قائم [عج] هستند که از ظهر كوفه و در نسخه ديگر از ظهر كعبه خارج ميشوند.
مجمع از حضرت باقر [ع] روايت كرده که آنها جماعتي بودند که از بني اسرائيل كناره گرفتند و رفتند ما وراء چين که بين آنها و چين بياباني است رمل زار، برهان از ابي صحبان بكري از أمير المؤمنين [ع] روايت كرده که فرمود
جلد 8 - صفحه 5
قوم موسي هفتاد و يك فرقه شدند كل‌ّ آنها در آتش هستند مگر يك فرقه ناجيه و تمسك باين آيه فرموده تحقيق كلام اينكه در هر عصر و زماني حتي در دوره جاهليت يك دسته اهل حق بودند و لو در اقليت باشند و مستور باشند و حجت ميان آنها بوده که زمين خالي از حجت نباشد و بواسطه آنها بركات نازل ميشده و نيامده زماني که تمام اهل زمين بر باطل باشند که اگر چنين ميشد بكلي هلاك ميشدند و البته در قوم موسي چه در زمان خود موسي و چه بعد از آن تا زمان حضرت عيسي [ع] انبيايي و اوصيايي و علمايي و عبادي و زهّادي و صلحائي بودند که اينها بحق و صواب هدايت ميكردند وَ بِهِ يَعدِلُون‌َ که بحق و عدالت رفتار و كردار و گفتار آنها بوده و باين بيان ممكن است جمع بين اخبار و مانعي ندارد که از انبياء سلف و امتهاي آنها در ركاب حضرت بقية اللّه حاضر شوند و از اصحاب آن سرور باشند چنانچه در اخبار بسيار ذكر شده.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 159)- در این آیه باز سخن پیرامون بنی اسرائیل و سرنوشت و رویدادهای تاریخ آنهاست، نخست اشاره به واقعیتی می‌کند که شبیه آن را در قرآن بسیار دیده‌ایم واقعیتی که حکایت از روح حق طلبی قرآن دارد، و آن احترام به موقعیت اقلیتهای صالح است یعنی: چنان نبود که بنی اسرائیل یکپارچه فاسد و مفسد باشند و این نژاد عموما مردمی گمراه و سرکش معرفی شوند، بلکه در برابر اکثریت مفسده جو، اقلیتی وجود داشتند صالح و ناهماهنگ با کارهای اکثریت، قرآن برای این اقلیت صالح اهمیت خاصی قائل شده است.
می‌گوید: «از قوم موسی (ع) گروهی هستند که دعوت به سوی حق می‌کنند و حاکم به حق و عدالتند» (وَ مِنْ قَوْمِ مُوسی أُمَّةٌ یَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَ بِهِ یَعْدِلُونَ).
این آیه ممکن است اشاره به گروه کوچکی باشد که در برابر سامری و دعوت او تسلیم نشدند و همه جا حامی و طرفدار مکتب موسی (ع) بودند و یا گروههای صالح دیگری که بعد از موسی (ع) به روی کار آمدند.
نکات آیه
۱- گروهى اندک از قوم موسى، مردمى هدایتگر و عدالت پیشه بودند. (و من قوم موسى امة یهدون بالحق و به یعدلون)
۲- هدایتگران قوم موسى خود همواره ملازم حق و حقیقت بودند. (یهدون بالحق) برداشت فوق مبتنى بر این است که «باء» در «بالحق» براى مصاحبت باشد در این صورت «بالحق» حال براى فاعل «یهدون» است ; یعنى: «یهدون مصاحبین الحق».
۳- هدایتگران قوم موسى با روشها و موازین حق، نه اسباب باطل، مردم را هدایت مى کردند. (یهدون بالحق) برداشت فوق بر این اساس است که «باء» در «بالحق» براى استعانت باشد.
۴- هدایتگران باید خود ملازم حق و پیرو حقیقت باشند. (یهدون بالحق)
۵- عدالت پیشگان قوم موسى همواره حق را میزان قضاوتهاى خویش قرار داده و بر اساس آن داورى مى کردند. (و به یعدلون) «به» متعلق به «یعدلون» و «باء» در آن براى استعانت است.
۶- هدایتگرى و عدالت پیشگى، وظیفه اى بر عهده همگان (یهدون بالحق و به یعدلون)
۷- بیان چهره هاى خوب هر قوم به همراه انتقاد از چهره هاى نامطلوب، از شیوه هاى قرآن در ترسیم رفتار امتها و جوامع بشرى است. (و من قوم موسى امة یهدون)
۸- رعایت انصاف در نمایاندن و ترسیم چهره اقوام، امرى پسندیده است.* (و من قوم موسى امة یهدون بالحق) مى توان گفت از اهداف قرآن در یاد کردن از گروه عدالت پیشه و هدایتگر قوم موسى پس از بیان مفسده ها و مفسده جویان آن قوم، آموزش این روش باشد که نباید در تحلیل و گزارش از یک جامعه، محاسن موجود را نادیده گرفت و از آنها یاد نکرد.
روایات و احادیث
۹- عن امیرالمؤمنین (ع): ... لقد افترقت (بنواسرائیل بعد موسى) على احدى و سبعین فرقة کلها فى النار إلا واحدة فان اللّه یقول: «و من قوم موسى أمة یهدون بالحق و به یعدلون» فهذه التى تنجو.[۱] از امیرالمؤمنین (ع) روایت شده است: بنى اسرائیل بعد از حضرت موسى، هفتاد و یک فرقه شدند و همه آنان در آتشند جز یک گروه ; خداوند مى فرماید: «از قوم موسى گروهى هستند که مردم را به حق راهنمایى و به وسیله آن، دادگرى مى کنند»، تنها این گروه اهل نجاتند.
موضوعات مرتبط
- اقوام: انصاف در معرفى اقوام ۸
- الگو: هاى پسندیده ۷ ; الگو هاى ناپسند ۷
- بدان: انتقاد از بدان ۷
- بنى اسرائیل: اقلیت بنى اسرائیل ۱ ; تاریخ بنى اسرائیل ۱، ۲، ۵ ; عادلان بنى اسرائیل ۱ ; قضاوت عادلان بنى اسرائیل ۵ ; هدایتگران بنى اسرائیل ۱، ۲، ۳
- خوبان: اهمیت معرفى خوبان ۷
- عدالت: اهمیت عدالت ۶
- مسؤولیت: همگانى ۶
- هدایت: اهمیت هدایت ۶ ; روش هدایت ۳، ۷
- هدایتگران: مسؤولیت هدایتگران ۴ ; هدایتگران و حق ۴
منابع
- ↑ تفسیر عیاشى، ج ۲، ص ۳۲، ح ۹۱ ; نورالثقلین، ج ۲، ص ۸۵، ح ۳۰۷.
