الأحزاب ٥٥
ترجمه
| الأحزاب ٥٤ | آیه ٥٥ | الأحزاب ٥٦ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«لا جُنَاحَ عَلَیْهِنَّ ...»: گناهی بر زنان پیغمبر نیست که بدون حجاب با اشخاص مذکور صحبت کنند. «آبَائِهِنَّ»: پدران نسبی یا رضاعی. «أَبْنَائِهِنَّ»: فرزندان نسبی یا رضاعی. «أَبْنَآءِ إِخْوَانِهِنَّ»: فرزندان برادر. عموها را نیز شامل می‌شود. «أَبْنَآءِ أَخَوَاتِهِنَّ»: فرزندان خواهران. دائیها را هم شامل می‌گردد. «نِسَآئِهِنَّ وَ لا مَا مَلَکَتْ أَیْمانُهُنَّ»: (نگا: نور / ). «إِتَّقِینَ»: تقوا پیشه کنید. بترسید. بپرهیزید. «شَهِیداً»: عالم و مطّلع (نگا: نساء / و و یونس / ، رعد / ، اسراء / ، عنکبوت / ). حاضر و ناظر (نگا: نساء / ).
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
نزول
«شیخ طوسى» گویند: سبب نزول آیه چنین بوده است وقتى که موضوع حجاب در آیه ۵۳ «فَسْئَلُوهُنَّ مِنْ وَراءِ حِجابٍ» نازل گردید، پدران و پسران مى گفتند: ما باید با دختران و مادران خود از پشت پرده صحبت کنیم و آنها را نبینیم سپس این آیه نازل گردید و بیان فرمود که حکم آنها برخلاف دیگران است.
تفسیر
- آيات ۴۹ - ۶۲ سوره احزاب
- بيان آيات مربوط به نكاح و طلاق كه بعضى مخصوص پيامبر (صلى الله عليه و آله وسلم ) و برخى راجع به همه مسلمانان است
- بيان هفت طائفه از زنان كه خدا در پيامبر(ص )حلال كرده است
- دستور به مسلمانان كه از وراى حجاب با همسران پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم )ملاقات كنند
- معناى صلات خدا و ملائكه و مؤ منين بر پيامبر اكرم (ص )
- معناى اينكه خدا آزاردهندگان پيامبر(صلى الله عليه و آله و سلم ) را در دنيا و آخرت لعنتكرده است
- وجه اينكه آزار مؤ منين را ((بهتان )) و ((اثم مبين )) خواند
- تهديد منافقين و بيماردلان و شايعه پرااكنان به اخراج از شهر و مدور ساختن خونشان ،اگر از فساد دست نكشند
- بحث روايتى
- رواياتى در ذيل آيات مربوط به ازدواج پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم ) و احكاممربوط به همسران آن جناب (صلى الله عليه و آله و سلم )
- شاءن نزول آيه ((و امراء مؤ منة ان وهبت نفسها للنبى ...))بنقل از كتاب شريف كافى
- شاءن نزول آيه (يا ايها الذين آمنوا لا تدخلوا بيوت النبى ...)
- چند روايت درباره معناى صلوات خدا و ملائكه و مؤ منين بر پيامبر (صلى الله عليه و آله وسلم ) و كيفيت صلوات فرستادن بر آن حضرت
- دو روايت در ذيل آيه مربوط به حجاب زنان و درذيل آيه متضمن تهديد منافقان و بيمار دلان و شايعه پراكنان
تفسیر نور (محسن قرائتی)
لا جُناحَ عَلَيْهِنَّ فِي آبائِهِنَّ وَ لا أَبْنائِهِنَّ وَ لا إِخْوانِهِنَّ وَ لا أَبْناءِ إِخْوانِهِنَّ وَ لا أَبْناءِ أَخَواتِهِنَّ وَ لا نِسائِهِنَّ وَ لا ما مَلَكَتْ أَيْمانُهُنَّ وَ اتَّقِينَ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ كانَ عَلى كُلِّ شَيْ‌ءٍ شَهِيداً «55»
بر زنان، (نداشتن حجاب) در مورد پدرانشان و پسرانشان و برادرانشان و پسران برادرانشان و پسران خواهرشان و ديگر زنان مسلمان و كنيزانشان گناهى نيست، و تقواى الهى پيشه كنيد زيرا خداوند بر هر چيزى گواه است.
«1». شايد امروزه كسانى باشند كه اگر يك ليوان آب از همسرشان بخواهى ناراحت مى‌شوند كه‌چرا با خانم من سخن گفتيد، ولى قرآن مى‌فرمايد: با حفظ حجاب از زنان پيامبر نيز مى‌توان چيزى درخواست نمود.
جلد 7 - صفحه 394
نکته ها
اين آيه كسانى را كه به واسطه‌ى نسبى به زن محرم هستند نام برده، امّا محرمانِ سببى همچون داماد و برادر رضاعى و نيز كودكانى كه به سنّ تكليف نرسيده و مسايل شهوانى را درك نمى‌كنند، بر زنان مَحرم هستند. «1»
گرچه بعضى اين آيه را مربوط به زنان پيامبر دانسته‌اند، ولى به نظر مى‌رسد كه آيه مربوط به تمام زنان باشد.
پیام ها
1- در اسلام سختى و حَرَج نيست، بستگان درجه‌ى اوّل كه دايماً در خانواده رفت و آمد مى‌كنند، با يكديگر مَحرمند. لا جُناحَ ...
2- ميان زنان مسلمان، حجاب لازم نيست، ولى نزد زنان غير مسلمان حجاب لازم است. «نِسائِهِنَّ»
3- مَحرم بودن، به معناى بى‌مبالاتى و بى‌تقوايى نيست. لا جُناحَ عَلَيْهِنَ ... وَ اتَّقِينَ اللَّهَ
4- گواه بودن خدا بر اعمال انسان، بهترين عامل و اهرم رعايت تقواست. «وَ اتَّقِينَ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ كانَ عَلى كُلِّ شَيْ‌ءٍ شَهِيداً»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
لا جُناحَ عَلَيْهِنَّ فِي آبائِهِنَّ وَ لا أَبْنائِهِنَّ وَ لا إِخْوانِهِنَّ وَ لا أَبْناءِ إِخْوانِهِنَّ وَ لا أَبْناءِ أَخَواتِهِنَّ وَ لا نِسائِهِنَّ وَ لا ما مَلَكَتْ أَيْمانُهُنَّ وَ اتَّقِينَ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ كانَ عَلى كُلِّ شَيْ‌ءٍ شَهِيداً (55)
شأن نزول: چون آيه حجاب نازل شد، زنان پرده فرو گذاشتند؛ پدران و پسران و خويشان گفتند: يا رسول اللّه چون حكم شد زنان پرده نشين شوند، ما هم از پس حجاب گفتگو كنيم؟ آيه شريفه نازل شد:
لا جُناحَ عَلَيْهِنَّ فِي آبائِهِنَ: بأسى و گناهى نيست بر زنان در نمون صورت به پدران خود، وَ لا أَبْنائِهِنَ: و نه بر پسران خود، وَ لا إِخْوانِهِنَ: و نه بر برادران خود، وَ لا أَبْناءِ إِخْوانِهِنَ: و نه بر پسران برادران خود، وَ لا أَبْناءِ أَخَواتِهِنَ: و نه پسران خواهران خود، وَ لا نِسائِهِنَ: و نه بر زنان مؤمنه كه از
جلد 10 - صفحه 478
جنس ايشان باشند نه زنان يهود و نصارى و غير ايشان، زيرا آنها به جهت عدم ديانت، وصف كنند زنان اهل ايمان را به شوهران خود؛ چنانكه در كتاب كافى از حضرت صادق عليه السّلام مروى است كه فرمود:
لا ينبغى للمرئة آن تنكشف بين يدى اليهوديّة و النّصرانيّة لانّهنّ يصفن ذلك لازواجهنّ: سزاوار و شايسته نيست براى زن مسلمان اينكه مكشفه باشد نزد زن يهود و نصرانيه به جهت آنكه آن زنان وصف نمايند زنان مسلمانان را براى شوهران خود «1».
و لذا شيخ طوسى فتوى به حرمت آن فرموده است.
وَ لا ما مَلَكَتْ أَيْمانُهُنَ: و نه آنچه مالك است دستهاى ايشان يعنى كنيزان. وَ اتَّقِينَ اللَّهَ: و بترسيد اى زنان از خداى تعالى و پرده از روى خود بر نداريد و مكشفه نشويد مگر به اين گروه ششگانه مذكوره، يا بپرهيزيد خدا را از جميع معاصى. إِنَّ اللَّهَ كانَ عَلى كُلِّ شَيْ‌ءٍ شَهِيداً: بدرستى كه خداى تعالى بر همه چيزها از اقوال و افعال شما و غير آن گواه است و به هر چه در خاطر و باطن شما گذرد آگاه است.
تتمه: بايد دانست كه حكم محرميت محارم، محدود، و اين مطلب هم محقق است كه احكام شرعيه به اعتبار موضوعات خارجيه، تغيير، و نزد شخص خبير و بصير واضح و مبين مى‌باشد (العاقل يكفيه الاشارة).
نكته: عدم ذكر «عمو» و «خاله» به جهت آنست كه به منزله والدين هستند، و لذا حق تعالى «عم» را به «اب» تسميه فرموده در كريمه (و اله آبائك ابراهيم و اسمعيل و اسحق) و اسمعيل عليه السّلام عمّ حضرت يعقوب عليه السّلام است. و نقل كلام از غيبت به خطاب، جهت دلالت است بر كثرت تشديد و مزيد تهديد در ترك احتجاب از اجانب.
«1» فروع كافى، جلد 5، كتاب النكاح، باب التستّر، صفحه 516، حديث 5.
جلد 10 - صفحه 479
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
إِنْ تُبْدُوا شَيْئاً أَوْ تُخْفُوهُ فَإِنَّ اللَّهَ كانَ بِكُلِّ شَيْ‌ءٍ عَلِيماً (54) لا جُناحَ عَلَيْهِنَّ فِي آبائِهِنَّ وَ لا أَبْنائِهِنَّ وَ لا إِخْوانِهِنَّ وَ لا أَبْناءِ إِخْوانِهِنَّ وَ لا أَبْناءِ أَخَواتِهِنَّ وَ لا نِسائِهِنَّ وَ لا ما مَلَكَتْ أَيْمانُهُنَّ وَ اتَّقِينَ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ كانَ عَلى كُلِّ شَيْ‌ءٍ شَهِيداً (55) إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِيماً (56)
ترجمه
اگر آشكار كنيد چيزى را يا پنهان داريدش پس همانا خدا بوده است بهمه چيز دانا
نيست گناهى بر آنها در پدرانشان و نه پسرانشان و نه برادرانشان و نه پسران برادرانشان و نه پسران خواهرانشان و نه زنانشان و نه آنچه را مالك شد دستهاشان و بترسيد از خدا همانا خدا بوده است بر همه چيز گواه
همانا خدا و فرشتگان او رحمت و درود مى‌فرستند بر پيغمبر اى كسانيكه ايمان آورديد صلوات فرستيد بر او و تسليم باشيد تسليم بودنى.
تفسير
خداوند عالم السّرّ و الخفيّات است پنهان نمودن چيزى و آشكار كردنش نزد او يكسان است چون او عالم بهر چيزى از كلّى و جزئى و كوچك و بزرگ و پيدا و نهان بوده و هست و خواهد بود و شايد اشاره باشد بسخن طلحه كه در آيه سابقه ذكر شد و خيالات رفقايش كه بروز ندادند و بعدا از آنها ظاهر گرديد و بمجازات الهى رسيدند كه بآن اشاره شد و روايت شده كه چون آيه حجاب نازل شد پدران و پسران و ساير اقارب عرضه داشتند آيا ما هم بايد از پس پرده صحبت كنيم پس اين آيه نازل شد و اينكه تمام محارم ذكر نشده ظاهرا براى آنستكه در امثال اين موارد از ذكر امثال كليّه محارم فهميده ميشود علاوه بر آنكه حكم اخلاقى و معلّل بوده و در اين مقامات اهتمامى بتفصيل نميشود و مراد از نسائهنّ ظاهرا زنان مؤمنه هستند چون زنان كافره بر حسب رواياتى در حكم نامحرمند و حكم غلامان در سوره نور ذيل آيه غضّ گذشت و امر در اينجا اسهل است و پرهيزكارى زنان و حاضر دانستن خدا را در هر حال لازم است و ظاهرا اصل صلاة بمعناى درود و ثنا است كه از لوازم انعطاف و تعظيم است و بر حسب موارد و اشخاص مختلف ميشود لذا از امام كاظم و صادق عليهما السلام در جواب سؤال از اين آيه نقل شده كه فرموده‌اند صلوات خدا رحمت و صلوات ملائكه تزكيه و صلوات اهل ايمان دعاء بر آنحضرت است و امام صادق عليه السّلام فرموده امّا قول خداوند سَلِّمُوا تَسْلِيماً مراد تسليم است در آنچه وارد شده از او پرسيدند چگونه صلوات بفرستيم ما بر محمّد و آل او فرمود بگوئيد صلوات اللّه
جلد 4 صفحه 338
و صلوات ملائكته و انبيائه و رسله و جميع خلقه على محمد و آل محمد و السّلام عليه و عليهم و رحمة اللّه و بركاته پرسيدند ثواب اين صلوات براى فرستنده چيست فرمود بيرون آمدن از گناهان قسم بخدا مانند روز كه از مادر بدنيا آمده و روايات ديگرى هم در اين باب نقل شده كه مؤكّد معناى جامعى است كه بيان شد و تزكيه عبارت است از تنزيه و تقديس و مدح و درود و ثنا كه آن جامع بين معانى است و در عيون از امام رضا عليه السّلام نقل نموده كه در مجلس مأمون الرّشيد فرمود دشمنان ما دانستند كه چون اين آيه نازل شد گفته شد يا رسول اللّه ما شناختيم سلام بر تو را پس چگونه است صلاة بر تو فرمود بگوئيد اللّهم صلّ على محمد و آل محمد كما صلّيت و باركت على ابراهيم و آل ابراهيم انّك حميد مجيد پس آيا در ميان شما خلافى در اين هست گفتند خير و مأمون گفت اين بهيچ وجه خلافى در آن نيست و بر آن امّت اجماع دارند آيا در نزد شما در باره آل چيز واضح‌ترى از قرآن هست فرمود بلى بگوئيد مراد از قول خداوند يس وَ الْقُرْآنِ الْحَكِيمِ إِنَّكَ لَمِنَ الْمُرْسَلِينَ چيست و مقصود كيست علماء گفتند مراد از يس محمد صلى اللّه عليه و اله و سلم است و شكّى در آن نيست حضرت فرمود خداوند بمحمّد و آل محمّد از اين فضيلتى عطا فرموده كه بكنه وصف آن نرسيده مگر كسيكه تعقّل نموده است آنرا چون خداوند سلام ننموده مگر بر انبياء فرموده سلام على نوح فى العالمين سلام على ابراهيم سلام على موسى و هارون و بر آل ايشان سلام ننموده ولى فرموده سلام على آل يس يعنى آل محمد و مأمون گفت هر آينه يقين كردم از معدن نبوّت اين شرح و بيان صادر شده است و آنچه مسلّم است صلوات بر محمد و آل او بگفتن اللّهم صلّ على محمد و آل محمد در نماز واجب و در موقع شنيدن و بردن اسم مبارك آنحضرت مستحبّ مؤكّد و از آداب دعاء و بهترين اذكار در هر حال است و تسليم براى پيغمبر صلى اللّه عليه و اله و سلم در آنچه وارد شده از او بتسليم از آنچه وارد شده از ائمه اطهار است كه ابواب علم اويند صلوات اللّه و سلامه عليهم اجمعين.
جلد 4 صفحه 339
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
لا جُناحَ عَلَيهِن‌َّ فِي آبائِهِنَّ وَ لا أَبنائِهِن‌َّ وَ لا إِخوانِهِن‌َّ وَ لا أَبناءِ إِخوانِهِن‌َّ وَ لا أَبناءِ أَخَواتِهِنَّ وَ لا نِسائِهِنَّ وَ لا ما مَلَكَت أَيمانُهُن‌َّ وَ اتَّقِينَ اللّه‌َ إِنَّ اللّه‌َ كانَ عَلي كُلِّ شَي‌ءٍ شَهِيداً (55)
بأسي نيست بر زوجات نبي که بدون حجاب باشند نسبت به پدران خود و به پسران خود و به برادران خود و به پسران برادران خود و به پسران خواهران خود و به زنهاي مسلمين و به آنچه مالك يمين غلامان خود و بايد با تقوي و پرهيزكار باشند تقواي الهي بدرستي که هست خداوند بر هر چيزي شاهد و ناظر.
مسئله: محارم غير از اينکه مذكورات هم بسيار داريم مثل اعمام و اخوال و اجداد ابي و امي و داماد شوهر دختران و پسران شوهر خود از زنهاي ديگر و اولادهاي پسران و دختران و پدر رضاعي و برادر رضاعي و غلاماني که لم يبلغ الحلم. و سر اينكه در اينکه آيه ذكر نشده- اولا ممكن است که چون خطاب به زوجات حضرت رسالت است و اينکه مذكورات در مورد آنها
جلد 14 - صفحه 523
محل ندارد و ذكرش بلا فائده است و ثانيا بگوئيم مذكورات در آيه انحصار نميرساند زيرا اثبات شي‌ء نفي ما عداي خود را نميكند و ثالثا اينکه مذكورين از باب مثال است و كلمه:
لا جُناحَ عَلَيهِن‌َّ ... الي آخر المذكورين فقط جواز را دلالت دارد و رفع محذور و الا اگر از آنها هم ستر كنند بالاخص اگر زينت كرده باشند البته بهتر است.
وَ اتَّقِينَ اللّه‌َ ممكن است نسبت بغير مذكورين از رجال که غير محارم هستند و از نساء اهل ذمه و كفار باشد و ممكن است از همين مذكورين باشد که البته تقوي و پرهيز بهتر است تا اندازه‌اي بخصوص در مقام خوف ريبه و شهوت.
إِنَّ اللّه‌َ كانَ عَلي كُلِّ شَي‌ءٍ شَهِيداً حاضر و ناظر است.
برگزیده تفسیر نمونه
]
اشاره
(آیه 55)
شأن نزول:
بعد از نزول آیه حجاب (آیه گذشته) پدران و فرزندان و بستگان همسران پیامبر صلّی اللّه علیه و آله خدمتش عرض کردند: ای رسول خدا! ما نیز با آنها از پشت پرده سخن گوییم؟
آیه نازل شد و به آنها پاسخ گفت که این حکم شامل شما نمی‌شود.
تفسیر:
مواردی که از قانون حجاب مستثنا است از آنجا که در آیه گذشته حکم مطلقی در باره حجاب در مورد همسران پیامبر صلّی اللّه علیه و آله آمده بود و اطلاق این حکم این توهّم را به وجود می‌آورد که محارم آنها نیز موظف به اجرای آن هستند و تنها از پشت پرده باید با آنها تماس بگیرند، آیه نازل شد و حکم این مسأله را شرح داد.
می‌فرماید: «بر آنان [همسران پیامبر] گناهی نیست که با پدران، فرزندان، برادران، فرزندان برادران، فرزندان خواهران خود، و زنان مسلمان، و بردگان خود» بدون حجاب تماس داشته باشد (لا جُناحَ عَلَیْهِنَّ فِی آبائِهِنَّ وَ لا أَبْنائِهِنَّ وَ لا إِخْوانِهِنَّ وَ لا أَبْناءِ إِخْوانِهِنَّ وَ لا أَبْناءِ أَخَواتِهِنَّ وَ لا نِسائِهِنَّ وَ لا ما مَلَکَتْ أَیْمانُهُنَّ).
و به تعبیر دیگر محارم آنها که منحصر در این شش گروهند مستثنا می‌باشند.
و در پایان آیه همسران پیامبر صلّی اللّه علیه و آله را مخاطب ساخته، می‌گوید: «تقوا را پیشه کنید که خداوند بر هر چیزی آگاه است» و هیچ چیز بر او مخفی و پنهان نیست (وَ اتَّقِینَ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ کانَ عَلی کُلِّ شَیْ‌ءٍ شَهِیداً).
چه این که حجاب و پرده، و مانند اینها همه وسائلی برای حفظ از گناه بیش نیست، ریشه اصلی همان تقواست که اگر نباشد حتی این وسائل نیز سودی نخواهد بخشید.
نکات آیه
۱ - پدران و پسران و برادران و برادرزادگان و خواهرزادگانِ همسران پیامبر، مَحرم آنان بوده و اشکالى ندارد که با آنان، رودررو سخن بگویند. (و إذا سألتموهنّ متعًا فسئلوهنّ من وراء حجاب ... لاجناح علیهنّ فى ءابائهنّ و لاأبنائهنّ و لاإخونهنّ و لاأبناء إخونهنّ) مرجع ضمیر «هنّ» در «علیهنّ» واژه «نساء» - متخذ از آیه پیش - است و «لا جناح...» درصدد استثناى از حکم لزوم سخن گفتن از پشت پرده با همسران پیامبر است.
۲ - زنان مؤمن، مجازند که با همسران پیامبر، به صورت رو در رو سخن بگویند. (و إذا سألتموهنّ متعًا فسئلوهنّ من وراء حجاب ... لاجناح علیهنّ فى ... و لانسائهنّ) اضافه «نساء» به ضمیر «هنّ» - که مرجع آن، نساءالنبىّ - است اشعار به این نکته دارد که زنان منسوب به آنان، یا اقوام شان اند و یا زنانى اند که نسبت دینى با آنها دارند. برداشت بالا، بنابر احتمال دوم است.
۳ - همسران پیامبر، مجاز نیستند که با زن هاى کافر، بدون پوشش و حجاب به گفت و گو بپردازند. (و إذا سألتموهنّ متعًا فسئلوهنّ من وراء حجاب ... لاجناح علیهنّ فى ءابائهنّ ... و لانسائهنّ)
۴ - بر همسران پیامبر، روا و جایز است که با زنان خویشان خود، بدون داشتن حجاب روبه رو شوند. (و إذا سألتموهنّ متعًا فسئلوهنّ من وراء حجاب... لاجناح علیهنّ فى ءابائهنّ ... و لانسائهنّ) بنابر این احتمال که مراد از «نسائهنّ» زنان خویشان همسران پیامبر باشد، نکته بالا قابل استفاده است.
۵ - همسران رسول اللّه، مى توانند بدون داشتن حجاب با بردگان خود روبه رو شده و با آنان سخن بگویند. (و إذا سألتموهنّ متعًا فسئلوهنّ من وراء حجاب... لاجناح علیهنّ فى ... و لا ما ملکت أیمنهنّ)
۶ - موقعیت و جایگاه افراد، در مکلّف شدن شان به تکلیفى ویژه، نقش دارد. (لاجناح علیهنّ فى ... و لانسائهنّ ... و اتّقین اللّه)
۷ - مالکِ انسانِ برده شدن، جایز است. (و لا ما ملکت أیمنهنّ)
۸ - همسران پیامبر، براى خود، بردگانى داشته اند. (و لا ما ملکت أیمنهنّ)
۹ - همسران پیامبر، موظف به رعایت پوشش و حجاب مناسب بودند. (و إذا سألتموهنّ متعًا فسئلوهنّ من وراء حجاب... لاجناح علیهنّ فى ءابائهنّ ... و لا ما ملکت أیمنهنّ)
۱۰ - جایگاه همسرى پیامبر، جایگاهى ویژه است و حرمت و احکام خاصى دارد. (لاجناح علیهنّ فى ... و لانسائهنّ)
۱۱ - همسران پیامبر، وظیفه داشتند که تقواى الهى را رعایت کنند. (و اتّقین اللّه)
۱۲ - دستورهاى صادر شده درباره حجاب همسران پیامبر، تقواپیشگى است. (لاجناح علیهنّ فى ءابائهنّ ... و اتّقین اللّه) احتمال دارد که «اتّقین اللّه» دستور عام بعد از ذکر خاص باشد. در این صورت، استفاده مى شود که فرمان به رعایت حجاب، از مصداق هاى تقوا است.
۱۳ - همسران رسول اللّه، زنانى صاحب ارزش در نزد خداوند بودند. (و اتّقین اللّه) التفات از غیبت به خطاب در «اتّقین اللّه» مى تواند به خاطر اهتمام و عنایت خاص به آنان باشد که حکایت از صاحب فضیلت بودن آنان مى کند.
۱۴ - رعایت تقواى الهى، بس ارزش مند و با اهمیت است. (و اتّقین اللّه) فرمان به رعایت تقوا در مسایل شخصى و خانوادگى، حکایت از اهیمت و ارزش آن مى کند.
۱۵ - کشف حجاب در نزد افرادِ مُجاز، باید با رعایت ضوابط و تقواپیشگى باشد. (لاجناح علیهنّ فى ءابائهنّ ... و لا ما ملکت أیمنهنّ و اتّقین اللّه) برداشت بالا، بنابراین احتمال است که امر به تقوا پس از ذکر استثناهاى لزوم رعایت حجاب، مربوط به استثناها باشد; یعنى، در اهمیت موارد یاد شده نیز آزادى مطلق وجود ندارد و باید با رعایت ضوابط صورت بگیرد.
۱۶ - خداوند، قطعاً بر همه چیز شاهد و گواه است. (إنّ اللّه کان على کلّ شىء شهیدًا)
۱۷ - خداوند، همواره «شهید» (گواه) است. (إنّ اللّه کان ... شهیدًا)
۱۸ - هشدار خداوند، به همسران رسول خدا، درباره رعایت فرمان هاى داده شده به آنان (لاجناح علیهنّ فى ءابائهنّ ... و اتّقین اللّه إنّ اللّه کان على کلّ شىء شهیدًا)
۱۹ - توجه دادن به حضور و گواهى خداوند، زمینه ساز رویکرد بیشترى به عمل به فرمان هاى او است. (و اتّقین اللّه إنّ اللّه کان على کلّ شىء شهیدًا) ذکر «إنّ اللّه کان على ...» پس از بیان دستورهایى خاص، مى تواند مفید این نکته باشد که مخاطبان دستورها، به حضور و گواهى خداوند توجه پیدا کنند تا تشویق شوند و یا از ترسِ پیامد ناگوار ترک عمل، به سمت عمل به آن دستور بروند.
روایات و احادیث
۲۰ - «عن معاویة بن عمّار قال: کنّا عند أبى عبداللّه(ع) ... قلت إن المرأة... ترکب و تضع یدها على رأس الأسود و ذراعیها على عنقه. فقال أبوعبداللّه: «...لاجناح علیهنّ فى أبائهنّ ... و لا ما ملکت أیمانهنّ»;[۱] معاویة بن عمار مى گوید: نزد امام صادق(ع) بودیم... (به ایشان) گفتم: زن ...(گاهى) سوار بر مرکب مى شود و دست خود را بر سر غلام سیاه و ساعدهاى خود را بر گردن او مى گذارد. پس امام فرمود: ...لاجناح علیهنّ فى أبائهنّ... و لا ما ملکت أیمانهنّ».
موضوعات مرتبط
- اسماء و صفات: شهید ۱۷
- برده: احکام برده ۷، ۲۰; مالکیت بر برده ۷; محرمیت برده۲۰
- تذکر: آثار تذکر گواهى خدا ۱۹
- تقوا: ارزش تقوا ۱۴; دعوت به تقوا ۱۱; موارد تقوا ۱۲
- تکلیف: زمینه عمل به تکلیف ۱۹; زمینه تکلیف ۶
- حجاب: تقوا در حجاب ۱۵; کشف حجاب جایز ۱۵
- خدا: گواهى خدا ۱۶; هشدارهاى خدا ۱۸
- رفتار: پایه هاى رفتار ۱۹
- مالکیت: احکام مالکیت ۷
- محرمیت: احکام محرمیت ۲۰
- محمد(ص): احترام همسران محمد(ص) ۱۰; تکلیف همسران محمد(ص) ۳، ۴، ۵، ۹، ۱۰، ۱۱، ۱۲، ۱۸; حجاب همسران محمد(ص) ۹، ۱۲; دعوت از همسران محمد(ص) ۱۱; کنیزان همسران محمد(ص) ۸; گفتگو با همسران محمد(ص) ۱; گفتگوى زنان با همسران محمد(ص) ۲، ۳، ۴; گفتگوى کافران با همسران محمد(ص) ۳; محارم همسران محمد(ص) ۱; محرمیت برادران همسران محمد(ص) ۱; محرمیت برادرزادگان همسران محمد(ص) ۱; محرمیت پدران همسران محمد(ص) ۱; محرمیت پسران همسران محمد(ص) ۱; محرمیت خواهرزادگان همسران محمد(ص) ۱; معاشرت بردگان با همسران محمد(ص) ۵; مقامات همسران محمد(ص) ۱۳; نقش همسرى محمد(ص) ۱۰; هشدار به همسران محمد(ص) ۱۸
- موقعیت اجتماعى: نقش موقعیت اجتماعى ۶
منابع
- ↑ کافی، ج ۵، ص ۵۳۱، ح ۲; نورالثقلین، ج ۴، ص ۲۹۹، ح ۲۱۱.
