الأحزاب ٣٤
ترجمه
| الأحزاب ٣٣ | آیه ٣٤ | الأحزاب ٣٥ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«أُذْکُرْنَ»: یاد کنید و بیان دارید. «الْحِکْمَةِ»: مراد سنّت نبوی است. «لَطِیفاً»: آگاه از دقائق امور. صاحب لطف.
تفسیر
- آيات ۲۸ - ۳۵، سوره احزاب
- بيان آيات مربوط به همسران رسول الله (صلى الله عليه و آله و سلم )
- مخير كرد پيامبر اكرم (ص ) همسران خود را بين دو امر
- تنها ملاك سعادت و كرامت ((تقوى )) است و هيچ حسب و نسب از آن جمله همسرى پيامبر(صلى الله عليه و آله و سلم ) - ملاك نيست
- اشاره بر مضاعف بودن پاداش و كيفر، زنان پيامبر(ص ) در برابرعمل خوب و بد خود
- دستوراتى چند به همسران پيامبر اكرم (ص )
- ((اهل البيت )) و مخاطب آيه ((يريد الله ليذهب عنكم الرجساهل البيت و يطهركم تطهيرا)) چه كسانى هستند؟
- اثبات اينكه مراد از ((اهل البيت )) و مخاطب آيه تطهير، خمسه طيبه (پيغمبر، على ، فاطمه، حسن و حسين عليهم السلام ) هستند
- آيه تطهير بدنبال آيات مربوط به زنان پيامبرنازل شده است
- مفاد آيه تطهير عصمت اهل بيت (ع ) به اراده تكوينى خداوند است
- اشاره به فرق بين اسلام و ايمان و اشاره به اينكه در شريعت اسلام از نظر حرمت وكرامت بين زن و مرد فرق نيست
- بحث روايتى
- رواياتى در ذيل آيات مربوط به همسران پيامبر(صلى الله عليه و آله و سلم )
- نام و مشخصات همسران و كنيزان رسول الله (ص )
- اغصار اهل بيت (ع ) در پنج تن بنقل از ام سلمه
- روايات متعدد درباره نزول آيه تطهير درباره پنج تن (عليهم السلام ) كه در زير كساىپيامبر(صلى الله عليه و آله و سلم ) جمع شده بودند
- رواياتى درباره اينكه رسول الله (صلى الله عليه و آله و سلم ) مدتى را هر صبح بهدر خانه على (عليه السلام ) مى آمد و ايشان رااهل البيت خطاب مى كرد و آيه تطهير را تلاوت مى فرمود
- چند روايت متضمن اينكه مقصود از اهل بيت رسول الله (صلى الله و آله و سلم ) همسران آنحضرت نيستند
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ اذْكُرْنَ ما يُتْلى فِي بُيُوتِكُنَّ مِنْ آياتِ اللَّهِ وَ الْحِكْمَةِ إِنَّ اللَّهَ كانَ لَطِيفاً خَبِيراً «34»
و آنچه كه از آيات خدا و حكمت در خانه‌هايتان تلاوت مى‌شود ياد كنيد؛ همانا خداوند (نسبت به شما) داراى لطف و (از كارهاى شما) آگاه است.
نکته ها
براى كلمه‌ى «ذكر» دو معنا بيان كرده‌اند: يكى به خاطر سپردن و ديگرى به زبان آوردن.
بنابراين «وَ اذْكُرْنَ» يا به اين معناست كه اى زنان پيامبر! به خاطر داشته باشيد و فراموش نكنيد كه وحى الهى در خانه شما نازل مى‌شود و يا به اين معناست كه آنچه از كتاب خدا در خانه شما تلاوت مى‌شود و شما فرا مى‌گيريد، براى سايرين بيان كنيد.
پیام ها
1- تلاوت قرآن در منزل و تكرار آن توسط اهل خانه، سفارش قرآن است.
وَ اذْكُرْنَ ما يُتْلى ... مِنْ آياتِ اللَّهِ
2- به جاى فرهنگ ابتذال فرهنگ الهى را دنبال كنيد. لا تَبَرَّجْنَ ... وَ اذْكُرْنَ
3- قرار گرفتن زن در خانه و پرهيز از جلوه‌گرى، به معناى عقب ماندن از علم و حكمت نيست. قَرْنَ ... لا تَبَرَّجْنَ ... وَ اذْكُرْنَ ... آياتِ اللَّهِ وَ الْحِكْمَةِ
4- خانواده‌ى نبوّت در انجام اعمال نيك سزاوارترند «فِي بُيُوتِكُنَّ» (زندگى در خانه‌ى وحى تكليف آور است).
5- استقرار زن در خانه، نهى از خودنمايى، انجام نماز و زكات و ذكر آيات، ناشى از لطف خداوند بر زنان و آگاهى از مصالح و مفاسد است. «لَطِيفاً خَبِيراً»
تفسير نور(10جلدى)، ج7، ص: 365
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ اذْكُرْنَ ما يُتْلى فِي بُيُوتِكُنَّ مِنْ آياتِ اللَّهِ وَ الْحِكْمَةِ إِنَّ اللَّهَ كانَ لَطِيفاً خَبِيراً (34)
بعد از ذكر عصمت آل عبا عليهم السّلام، جهت اقتداى امت به ايشان نه به غير، باز خطاب به ازواج پيغمبر فرمايد:
وَ اذْكُرْنَ ما يُتْلى فِي بُيُوتِكُنَ: و ياد كنيد اى زنان پيغمبر آنچه خوانده شود در خانه‌هاى شما، مِنْ آياتِ اللَّهِ وَ الْحِكْمَةِ: از آيتهاى خداى تعالى و از سخنانى كه مشتمل بر حكمت و مصلحت كه احكام شريعت باشد.
يعنى از كتابى كه جامع اين دو امر است، يا از آيات كلام الهى و از سخنان پيغمبر كه محض حكمت است. إِنَّ اللَّهَ كانَ لَطِيفاً خَبِيراً: بدرستى كه خداى تعالى هست لطف كننده و نيكوكار به شما و دانا به اقوال و افعال شما، و عالم و مدبر آنچه صلاح شما در آنست از امور غيبيه، و لهذا شما را تخيير ارزانى فرمود و موعظه نمود. 2- داناست به آن كسى كه صلاحيت نبوت دارد و به زنانى كه صلاحيت آن دارند كه از مخصوصات آن حضرت باشند. 3- يا عالم به مصلحت اينكه كلام خود را جامع بين الامرين گردانيده.
تنبيه: حق تعالى در آيه شريفه تذكر فرموده ازواج حضرت را، با آنكه خانه‌هاى ايشان مهابط وحى است، و به ايشان امر فرموده كه فراموش نكنند حكم و فرمان آنچه خوانده مى‌شود از كتابى كه جامع آيات بينات است كه دلالت مى‌كند بر صدق نبوت، زيرا معجزه‌اى باشد از روى نظم و اسلوب و جامع حكمت و علوم شرايع. نزد بعضى مراد «اذكرن» «اشكرن» است يعنى:
شكر و ستايش الهى به تقديم رسانيد بر اينكه شما را در خانه‌هائى قرار داده كه در آن قرآن و سنت تلاوت مى‌شود. نزد بعضى مراد «اذكرن» «احفظن» است يعنى حفظ كنيد آنچه بر شما خوانده مى‌شود از قرآن و احكام شريعت و احاديث حضرت رسالت.
جلد 10 - صفحه 447
تبصره: گرچه آيه شريفه خطاب به زنان حضرت باشد، لكن از باب اشتراك در تكليف غائبين با حاضرين و عموميت فرمايشات الهى، ديگران هم شريك در حكم باشند. بنابراين امر به حفظ قرآن و حديث شامل است تمام امت را، و مبناى شريعت هم بر قرآن و حديث است، و لذا تأكيد در حفظ قرآن و نشر احاديث وارد شده.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ اذْكُرْنَ ما يُتْلى فِي بُيُوتِكُنَّ مِنْ آياتِ اللَّهِ وَ الْحِكْمَةِ إِنَّ اللَّهَ كانَ لَطِيفاً خَبِيراً (34) إِنَّ الْمُسْلِمِينَ وَ الْمُسْلِماتِ وَ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ وَ الْقانِتِينَ وَ الْقانِتاتِ وَ الصَّادِقِينَ وَ الصَّادِقاتِ وَ الصَّابِرِينَ وَ الصَّابِراتِ وَ الْخاشِعِينَ وَ الْخاشِعاتِ وَ الْمُتَصَدِّقِينَ وَ الْمُتَصَدِّقاتِ وَ الصَّائِمِينَ وَ الصَّائِماتِ وَ الْحافِظِينَ فُرُوجَهُمْ وَ الْحافِظاتِ وَ الذَّاكِرِينَ اللَّهَ كَثِيراً وَ الذَّاكِراتِ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ مَغْفِرَةً وَ أَجْراً عَظِيماً (35)
ترجمه
و ياد كنيد آنچه را خوانده ميشود در خانه‌هاى شما از آيتهاى خدا
جلد 4 صفحه 322
و كلام حكمت آميز همانا خدا باشد داراى لطف و آگاه از امور
همانا مردان متديّن بدين اسلام و زنان متديّن بدين اسلام و مردان با ايمان و زنان با ايمان و مردان عبادت كننده و زنان عبادت كننده و مردان راستگو و زنان راستگو و مردان شكيبا و زنان شكيبا و مردان متواضع و زنان متواضع و مردان صدقه دهنده و زنان صدقه دهنده و مردان روزه‌گير و زنان روزه‌گير و مردان نگهدارنده عورتهاى خود و زنان نگهدارنده و مردان ياد خدا كننده در بسيارى از اوقات و زنان ياد كننده آماده كرده است خدا براى ايشان آمرزشى و پاداشى بزرگ
تفسير
خداوند متعال باز روى سخن را متوجّه بزنان پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلم فرموده و عطف نموده بر امر باطاعت خدا و پيغمبر در سابق امر بخواندن و حفظ نمودن آنچه را پيغمبر صلى اللّه عليه و اله يا غير او تلاوت نمايند براى آنها در خانه‌هاشان از كتاب خدا كه مشتمل بر آيات الهى است كه آن مشتمل بر معارف و احكامى است كه بر وفق حكمت و مصلحت است يا امر بشكرگزارى از اين نعمت فرموده كه در چنين خانه‌ها جاى دارند كه آيات الهى را ميشنوند و معارف و مواعظ و حكم را از پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلم مى‌آموزند و اشاره فرموده بمقام لطف و عنايت خود به بندگان خصوصا انبياء و اولياء و اطلاع خود از سرائر و ضمائر آنان و مصالح و مفاسد امورشان و آنكه احكامش بمقتضاى لطف و رحمت و ملاحظه حكمت و مصلحت است و گفته‌اند چون اسماء بنت عميس از حبشه با شوهر خود جعفر طيّار عليه السّلام مراجعت نمود وارد شد بر زنان پيغمبر صلى اللّه عليه و اله و گفت آيا در باره مادر قرآن چيزى است گفتند خير پس آمد خدمت پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلم و عرضه داشت يا رسول اللّه زنان بحرمان و زيان دچار شدند حضرت فرمود چرا عرض كرد ذكر خيرى از آنها در قرآن نشده مانند مردان پس اين آيه نازل شد كه مفادش آنستكه مردان مسلمان كه داخل در دين اسلام شدند و انقياد نمودند از احكام آن و زنانى كه با آنها شركت نمودند در قبول و انقياد مذكور و مردان مؤمن كه اعتقاد نمودند باصول دين و و مذهب و زنانى كه در اعتقادات حقّه با آنها شريكند چنانچه از امام صادق عليه السّلام نقل شده كه ايمان قلبى است و از اسلام جدا نميشود و اسلام ظاهرى است و از ايمان جدا ميشود و مردانيكه مداومت بر عبادت و اطاعت دارند و زنانى كه اين چنين
جلد 4 صفحه 323
ميباشند و مردان راستگو و راست كردار و زنان مانند آنها و مردان صابر بر اطاعت و ترك معصيت و در مصيبت و زنان بردبار در اين امور و مردان متواضع بقلوب و جوارح در پيشگاه خدا و زنان موصوف باين صفت و مردان انفاق كننده باموال خودشان در راه رضاى خدا و زنان اين كاره و داراى اين سجيّه و رويّه و مردان روزه‌گير با قصد قربت و زنان موفّق باين امر و مردانيكه حفظ كننده عورت خودند از حرام و نامحرم و زنانى كه مانند آنانند در انجام اين تكليف بلكه بالاتر و آنانكه بسيار در ياد خدا هستند بدل و زبان از مرد و زن اگر احيانا گناهى هم از آنها سر بزند خداوند مهيّا و آماده فرموده براى آنها آمرزش و مغفرت خود را كه با توبه يا بدون توبه هم اگر بخواهد ايشانرا بيامرزد و اجر بزرگى را كه بهشت جاويدان است بآنها عطا فرمايد از پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم روايت شده كه مسلمان كسى است كه مسلمانان از دست و زبان او سالم باشند و مؤمن كسى است كه آزارش بهمسايه‌اش نرسد و ايمان بمن نياورده كسيكه سير بخوابد و همسايه‌اش گرسنه باشد و آنانكه بسيار در ياد خدا هستند كسانى ميباشند كه صبح خانواده خودشان را براى وضو و نماز از خواب بيدار ميكنند و از امام صادق عليه السّلام نقل شده كه هر كس تسبيح حضرت زهرا را در وقت خواب بجا آورد از جمله مردان يا زنانى است كه بسيار بياد خدا ميباشند و در اين آيه اشاره بآنها شده است وفّقنا اللّه تعالى لمداومته و ظاهرا هر يك از عناوين عشره كامله مقتضى مغفرت و رحمت است اگر مقرون بولايت اهل بيت اطهار گردد و الّا بقدر خردلى فائده ندارد.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ اذكُرن‌َ ما يُتلي فِي بُيُوتِكُنَّ مِن آياتِ اللّه‌ِ وَ الحِكمَةِ إِنَّ اللّه‌َ كانَ لَطِيفاً خَبِيراً (34)
آنچه بنظر ميرسد که اينکه جمله آيه مستقل بوده و كيف کان و ياد كنيد و متذكر شويد اي نساء نبي آنچه از آيات قرآني در بيوت شما نازل شده و آنچه از حكمت بيان شده محققا خداوند لطيف و خبير است.
وَ اذكُرن‌َ ما يُتلي فِي بُيُوتِكُنَّ مِن آياتِ اللّه‌ِ آيات شريفه بالاخص آيات راجعه به نساء نبي را ياد كنيد و فراموش نكنيد و غفلت نداشته باشيد که شما اولويت داريد نسبت به سائر مسلمين
جلد 14 - صفحه 503
که آيات در بيوت شما نازل شده و بر شما تلاوت شده.
وَ الحِكمَةِ حكمة علم به مصالح و مفاسد است و اراده علم بصلاح و كراهت علم به فساد است آنچه صلاح دنيا و آخرت شما است براي شما بيان شده و آنچه موجب فساد دنيا و آخرة است يادآوري شده آنها را ترك كنيد بدانيد:
إِنَّ اللّه‌َ كانَ لَطِيفاً ريزه‌كاره است از جزئي و كلي كوچك و بزرگ شما را مؤاخذه ميفرمايد و رسيدگي ميكند.
خَبِيراً از باطن و ظاهر شما خبر دارد لا يَخفي عَلَيه‌ِ شَي‌ءٌ فِي الأَرض‌ِ وَ لا فِي السَّماءِ (آل عمران آيه 5) وَ ما يَعزُب‌ُ عَن رَبِّك‌َ مِن مِثقال‌ِ ذَرَّةٍ فِي الأَرض‌ِ وَ لا فِي السَّماءِ وَ لا أَصغَرَ مِن ذلِك‌َ وَ لا أَكبَرَ إِلّا فِي كِتاب‌ٍ مُبِين‌ٍ. (يونس آيه 61).
برگزیده تفسیر نمونه
]
اشاره
(آیه 34)- در این آیه «هفتمین» و آخرین وظیفه همسران پیامبر بیان شده و هشداری است به همه آنان برای استفاده کردن از بهترین فرصتی که در اختیار آنان برای آگاهی بر حقایق اسلام قرار گرفته، می‌فرماید: «و آنچه را در خانه‌های شما از آیات خداوند و حکمت و دانش خوانده می‌شود، یاد کنید» و خود را در پرتو آن بسازید که بهترین فرصت را در اختیار دارید (وَ اذْکُرْنَ ما یُتْلی فِی بُیُوتِکُنَّ مِنْ آیاتِ اللَّهِ وَ الْحِکْمَةِ).
سر انجام در پایان آیه می‌فرماید: «خداوند لطیف و خبیر است» (إِنَّ اللَّهَ کانَ لَطِیفاً خَبِیراً).
اشاره به این که او از دقیقترین و باریکترین مسائل باخبر و آگاه است، و نیّات شما را به خوبی می‌داند، و از اسرار درون سینه‌های شما باخبر است.
جاهلیت قرن بیستم!
جمعی از مفسران در تفسیر «الجاهلیّة الاولی» در آیات مورد بحث گرفتار شکّ و تردید شدند گویی نتوانستند باور کنند که بعد از ظهور اسلام، نوعی دیگر جاهلیت در جهان پا به عرصه وجود خواهد گذاشت که جاهلیت عرب قبل از اسلام در مقابل آن موضوع کم اهمیتی خواهد بود.
ولی امروز این امر برای ما که شاهد مظاهر جاهلیت وحشتناک قرن بیستم هستیم کاملا حلّ شده است، و باید آن را به حساب یکی از پیشگوئیهای اعجازآمیز قرآن مجید گذارد.
اگر عرب در عصر جاهلیت اولی، جنگ و غارتگری داشت، و فی المثل چندین بار بازار عکاظ صحنه خونریزیهای احمقانه گردید که چند تن کشته شدند،
ج3، ص610
در جاهلیت عصر ما جنگهای جهانی رخ می‌دهد که گاه بیست میلیون نفر در آن قربانی و بیش از آن مجروح و ناقص الخلقه می‌شوند! اگر در جاهلیت عرب زنان، «تبرج به زینت» می‌کردند، و روسریهای خود را کنار می‌زدند به گونه‌ای که مقداری از سینه و گلو و گردنبند و گوشواره آنها نمایان می‌گشت، در عصر ما کلوپهایی تشکیل می‌شود به نام کلوپ برهنگان- که نمونه آن در انگلستان معروف است- که با نهایت معذرت افراد در آن برهنه مادرزاد می‌شوند، رسوائیهای پلاژهای کنار دریا و استخرها و حتی معابر عمومی نگفتنی است.
اگر در جاهلیت عرب، «زنان آلوده ذوات الاعلام» بودند که پرچم بر در خانه خود می‌زدند تا افراد را به سوی خود دعوت کنند!، در جاهلیت قرن ما افرادی هستند که در روزنامه‌های مخصوص مطالبی را در این زمینه مطرح می‌کنند که قلم از ذکر آن جدا شرم دارد، و جاهلیت عرب بر آن صد شرف دارد.
خلاصه چه گوییم از وضع مفاسدی که در تمدن مادی ماشینی منهای ایمان عصر ما وجود دارد که ناگفتنش بهتر است، و نباید این تفسیر را با آن آلوده کرد.
آنچه گفتیم فقط مشتی از خروار برای نشان دادن زندگی کسانی بود که از خدا فاصله می‌گیرند، و با داشتن هزاران دانشگاه و مراکز علمی و دانشمندان معروف، در منجلاب فساد غوطه‌ورند، و حتی گاهی همین مراکز علمی و دانشمندانشان در اختیار همان فجایع و مفاسد قرار می‌گیرند.
نکات آیه
۱ - همسران پیامبر، مکلف بودند که هر آنچه در خانه هایشان، از آیات خداوند و حکمت تلاوت مى شود یادآورى کنند و به یاد داشته باشند. (ینساء النبىّ ... و اذکرن ما یتلى فى بیوتکنّ من ءایت اللّه و الحکمة)
۲ - همسران پیامبر، به توجه کامل و به یاد سپردن کلمات و گفتارهاى پیامبر(ص) موظف بودند. (و اذکرن ما یتلى فى بیوتکنّ من ءایت اللّه و الحکمة) مراد از «آیات اللّه» به قرینه «یُتلى» آیات قرآن است و «الحکمة» - چنان که مفسران نیز گفته اند - کلمات و سخنان پیامبر(ص) است.
۳ - کلمات و سخنان پیامبر(ص)، سراسر، حکمت است. (و اذکرن ما یتلى ... و الحکمة)
۴ - قرآن، دربردارنده آیه هاى خدا و حکمت است. (و اذکرن ما یتلى فى بیوتکنّ من ءایت اللّه و الحکمة) مراد از «ما» به قرینه «یُتلى» مى تواند قرآن باشد و «من» براى بیان «ما»، در این صورت، آیات و حکمت، تشکیل دهنده محتواى قرآن خواهد بود.
۵ - به خاطر داشتن آیات خدا و حکمت، امرى شایسته و بایسته است. (و اذکرن ما یتلى ... من ءایت اللّه و الحکمة)
۶ - وابستگان به خانه وحى، داراى مسؤولیتى خاص درباره وحى اند. (و اذکرن ما یتلى فى بیوتکنّ من ءایت اللّه)
۷ - برخوردارى از موقعیت خاص، در پى دارنده وظیفه و تکلیفى ویژه است. (ینساء النبىّ ... و اذکرن ما یتلى فى بیوتکنّ)
۸ - در خانه هاى همسران پیامبر، آیات خدا و حکمت، تلاوت مى شده است. (و اذکرن ما یتلى فى بیوتکنّ من ءایت اللّه و الحکمة)
۹ - همسران پیامبر، وظیفه دار ابلاغ آموخته هاى خود در منزل پیامبر(ص)، به مردم بودند. (و اذکرن ما یتلى فى بیوتکنّ) «ذکر» (مصدر «اذکرن») به دو معنا آمده است: یکى، به خاطر سپردن و به خاطر داشتن است، که از آن، به ذکر قلبى تعبیر مى شود و دیگرى، به زبان آوردن است (مفردات راغب). احتمال که دارد مراد از «اذکرن» معناى دوم بوده و مفید برداشت یاد شده باشد.
۱۰ - خداوند، همواره لطیف (مهربان) و خبیر (داراى آگاهى همه جانبه) است. (إنّ اللّه کان لطیفًا خبیرًا)
۱۱ - لطف و آگاهى همه جانبه خداوند، منشأ صدور احکامى خاص براى همسران پیامبر (قل لأزوجک ... ینساء النبىّ ... و اذکرن ... إنّ اللّه کان لطیفًا خبیرًا)
۱۲ - علم و لطف خداوند، منشأ اعطاى عصمت به اهل بیت پیامبر(ص) (إنّما یرید اللّه لیذهب عنکم الرجس أهل البیت ... إنّ اللّه کان لطیفًا خبیرًا)
موضوعات مرتبط
- اسماء و صفات: خبیر ۱۰; لطیف ۱۰
- اهل بیت(ع): منشأ عصمت اهل بیت(ع) ۱۲
- تکلیف: عوامل تشریع تکلیف ۷
- خدا: آثار علم خدا ۱۱، ۱۲; آثار لطف خدا ۱۱، ۱۲
- ذکر: ذکر آیات خدا ۱، ۵; ذکر حکمت ۱، ۵
- سنت: محافظت از سنت ۲
- عمل: عمل پسندیده ۵
- قرآن: تعالیم قرآن ۴; حکمت در قرآن ۴
- محمد(ص): ابلاغ تعالیم محمد(ص) ۹; تکلیف همسران محمد(ص) ۱، ۲، ۹; تلاوت آیات خدا در خانه همسران محمد(ص) ۸; تلاوت حکمت در خانه همسران محمد(ص) ۸; حکمت محمد(ص) ۳; مسؤولیت وابستگان محمد(ص) ۶; منشأ تکلیف همسران محمد(ص) ۱۱; ویژگیهاى سخن محمد(ص) ۳
