ابراهيم ٣٢
ترجمه
| ابراهيم ٣١ | آیه ٣٢ | ابراهيم ٣٣ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«السَّمَآءِ»: فضا. بالای سر. مراد ابر آسمانی است (نگا: اعراف / ، نور / ). «رِزْقاً»: مصدر است و به معنی مرزوق، و مراد هر آن چیزی است که مورد استفاده قرار گیرد چه خوردنی باشد و چه نوشیدنی. «بِأَمْرِهِ»: با مشیّت و اراده او.
تفسیر
- آيات ۱۹ - ۳۴،سوره ابراهيم
- اشاره به معناى ((حق )) و بيان اينكه مراد از حق بودند خلقت آسمانها و زمين هدفداربودن عالم هستى است
- بيان جمله : ((ان يشايدهبكم و ياءت بخلق جديد)) و پاسخ به يك سؤال در اين مورد
- معناى جمله : ((و برزوا الله جميعا))
- بيان بگو مگوى كفار در روز قيامت
- سخن شيطان با پيروان خود در قيامت
- معناى اينكه در قيامت شيطان به اتباع خود مى گويد: ((خدا به شما وعده حق داد و من بهشما وعده دادم ولى وفا نكردم ))
- بيان اينكه شيطان بر مردم سلطه اى ندارد و فقط دعوت به گناه مى كند
- رد كلام فخر رازى در خصوص استثناء در آيه شريفه
- بيزارى جستن شيطان و هر متبوع ديگرى از پيروان خود، در روز قيامت
- انسان مختار است و خود مسؤ ول نيك و بد اعمال خويش است
- وجوهى كه در مورد تركيب و معناى آيه : ((الم تر كيف ضرب الله مثلا كلمة طيبة ...))گفته شده است
- موارد اختلاف مفسرين در بيان معنى و مفاد مفردات آيه فوق الذكر
- بيان مراد از ((كلمه طيبه )) اى كه به شجره طيبه تشبيه شده است
- مقصود از كلمه خبيثه كه به شجره خبيثه تشبيح شده شرك به خدا است
- آغاز و ادامه هدايت مؤ منين از ناحيه خداوند است (يثبت الله الذين آمنوابالقول الثابت ))
- چند معناى ديگر كه براى آيه : ((يثبت الله الذين آمنوا...)) ذكر كرده اند
- حكايت حال سردمداران و بزرگان ضلالت و ظلم كه كفران نعمت كرده مردم خود را هلاكتكشاندند
- انگيزه اصلى مشركين در شرك ورزيدن به عمد و اختيار
- وجه جمع بين دو آيه اى كه يكى وجود دوستى در قيامت اثبات و ديگرى نفى مى كند
- استدلال بر اختصاص ربوبيت براى خدا به اختصاص تدبير عام موجودات به او
- معناى ((سخر لكم الفلك )) و سخر لكم الانهار))
- معناى سؤ ال و توضيح مراد از جمله : اتيكم منكل ما سالتموه : خداوند از تمام آنچه از او خواستيد به شما داد))
- توضيحى درباره اينكه نعمت هاى الهى قابل شمارش نيست (و ان تعدوا نعمة الله لاتحصوها)
- روايتى درباره مراد از كلمه طيبه و كلمه خبيثه در آيه((مثل كلمة طيبة كشجرة طيبة ...))
- نقل ورد سخن ((آلوسى )) كه در روايتى بنابر آن مراد از شجره خبيثه بنى اميه اندمناقشه كرده
- چند روايت در مورد سؤ ال قبر و تطبيق آيه : (( يثبت الله الذين آمنوا...)) بر آن
- چند روايت در تطبيق آيه : (( الذين بدلوا نعمة الله كفرا...)) بر بنى اميه و بنى مغيره
- روايتى در اين باره كه اظهار عجز از شكر نعمتهاى الهى شكر است
- آيه ۳۱-۳۴
- آيه و ترجمه
- تفسير :
- نكته ها :
- ۱ - پيوندى با خالق و پيوندى با خلق
- ۲ - چرا پنهان و آشكار؟
- ۳ - در آن روز ((بيع )) و ((خلال )) نيست
- ۴ - همه موجودات سر بر فرمان تواند اى انسان !
- ۵ - دائبين
- ۶ - آيا هر چه را از خدا مى خواهيم به ما مى دهد؟
- ۷ - چرا نعمتهاى او قابل شمارش نيستند
- ۸ - افسوس كه انسان ظلوم و كفار است .
تفسیر نور (محسن قرائتی)
اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَراتِ رِزْقاً لَكُمْ وَ سَخَّرَ لَكُمُ الْفُلْكَ لِتَجْرِيَ فِي الْبَحْرِ بِأَمْرِهِ وَ سَخَّرَ لَكُمُ الْأَنْهارَ «32»
خداست كه آسمانها و زمين را آفريد و از آسمان، آبى فرو فرستاد، پس با آن براى رزق شما از (زمين) ميوه‌ها بيرون آورد و كشتى را رام شما نمود تا به فرمان او در دريا به حركت درآيد و براى شما نهرها را مسخّر نمود.
نکته ها
اين آيه از سه زاويه به مسأله‌ى آب اشاره كرده است:
الف: آب باران كه وسيله‌ى آبيارى گياهان و مايه‌ى حيات آنها و سبب سالم سازى هوا و تغيير و تلطيف آن است.
جلد 4 - صفحه 416
ب: آب دريا كه تأمين كننده‌ى زندگى حيوانات دريايى و بهترين و ارزان‌ترين مسير براى عبور كشتى‌ها و سرچشمه‌ى ابر و باران است.
ج: آب نهرها كه وسيله‌ى آب رسانى به مناطق بى‌آب است.
خداوند در آيه‌ى قبل به نماز و انفاق سفارش كرد. در اين آيه مى‌فرمايد: همه چيز را خدا به شما داده است، چرا در انفاق سستى مى‌كنيد؟
«تسخير» هم به معناى بهره‌گيرى از منافع است، مثل تسخير خورشيد وماه و هم به معناى سلطه و تسلّطِ كامل است، نظير تسخير كشتى‌ها ونهرها وتسلّط انسان بر آنها.
پیام ها
1- شناخت نعمتهاى خداوند، بهترين راه خداشناسى است كه با فهم عموم و عشق و انگيزه و عبادت همراه است. خَلَقَ السَّماواتِ ... سَخَّرَ لَكُمُ
2- در ميان همه‌ى نعمتهاى خداوند، آب يكى از مهم‌ترين آنهاست. «ماءً- فِي الْبَحْرِ الْأَنْهارَ»
3- آفرينش هستى، براى انسان است. «رِزْقاً لَكُمْ- سَخَّرَ لَكُمُ»
4- گرچه اسباب مادّى نقش دارند، امّا تمام عوامل به فرمان خداست. «بِأَمْرِهِ»
5- انسان، بر طبيعت حاكم است «سَخَّرَ لَكُمُ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَراتِ رِزْقاً لَكُمْ وَ سَخَّرَ لَكُمُ الْفُلْكَ لِتَجْرِيَ فِي الْبَحْرِ بِأَمْرِهِ وَ سَخَّرَ لَكُمُ الْأَنْهارَ (32)
بعد از آن اثبات حقانيت ستايش و پرستش ذات احديت خود را به ذكر آيات بينات بيان مى‌فرمايد:
اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ: خداى به حق آن ذاتى است كه به قدرت كامله ايجاد فرمود آسمانها و زمينها را.
«1» مجمع البيان، جلد 3، صفحه 316.
«2» سوره زخرف آيه 67.
جلد 7 - صفحه 56
اما آسمانها: اولا: اختصاص هر يك به قطرى معين با آنكه عقلا زايد و ناقص بودن ممكن است، هر آينه ترجيح مقدار خاص، ايجاد و ابداع خالق عالم را ثابت گرداند. ثانيا: حدوث آنان خلاق قديم را گواهى دهد. ثالثا: صفات متعدده در آيات شريفه براى آنها ذكر فرموده: 1- شدت. 2- حفظ از خرابى 3- عدم تفاوت و فطور 4- مانند سقف مرفوع برافراشته. 5- انوار مضيه در آن مقرر 6- محل نزول روزى مخلوقات 7- مقر ملائكه.
اما زمين: 1- به حكمت بالغه بعض آن را نرم و بعض آن را سخت. 2- ربعى را مسكونى نمود. 3- خلق كوهها داراى منافع بسيار از جمله معادن فلزات و جواهر. 4- اختلاف اجزاء زمين در طبع و طعم و لون و رائحه، هر آينه اين آثار غريبه قدرت ذات احديت را برهانى خواهد بود.
وَ أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً: و نازل فرمود از آسمان آب باران را. اگر جمله عقلاء عالم خواهند كه قطره‌اى آب بر هوا معلق دارند نتوانند، حق تعالى به حكمت بالغه، آب را در ابر و ابر را در هوا معلق و باد را بر او مسلط نمود تا آب را براند و به زمينهائى كه خواهد ابر را ساكن و ببارد تا سيراب شوند. فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَراتِ رِزْقاً لَكُمْ: پس بيرون آورد خداى تعالى به سبب باران از ميوه‌جات روزى را براى شما تا بدان روزگار گذرانيد، و آن شامل مطعومات و ملبوسات باشد، و چقدر فائده در هر يك از ميوه‌ها مقرر كه قسمت عمده حيات انسان منظم گردد.
وَ سَخَّرَ لَكُمُ الْفُلْكَ: و رام گردانيد براى نفع شما كشتى را. لِتَجْرِيَ فِي الْبَحْرِ بِأَمْرِهِ: تا جريان گردد در دريا به فرمان الهى. چون جهات حاجات خلق را بسيار و براى هر نوعى از حاجات انواع مخلوقات و هر يك را به طرفى مخصوص كرده، مشرقى را به چيزهائى كه در مغرب است محتاج نموده، و مغربى را هم به چيزهاى مشرقى، پس براى آسانى نقل، كشتيها بر آب روان، تا بدين سبب رفع احتياج خلق، و روزى بر آنها گشاده شود. وَ سَخَّرَ لَكُمُ الْأَنْهارَ: و مسخر گردانيد براى شما جويهاى آب را، يعنى آماده ساخت براى
جلد 7 - صفحه 57
شما نهرها مانند فرات و دجله و سيحون و جيحون و غير آن تا آب به اطراف منتشر و همه مخلوقات سيراب شوند.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
قُلْ لِعِبادِيَ الَّذِينَ آمَنُوا يُقِيمُوا الصَّلاةَ وَ يُنْفِقُوا مِمَّا رَزَقْناهُمْ سِرًّا وَ عَلانِيَةً مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَ يَوْمٌ لا بَيْعٌ فِيهِ وَ لا خِلالٌ (31) اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَراتِ رِزْقاً لَكُمْ وَ سَخَّرَ لَكُمُ الْفُلْكَ لِتَجْرِيَ فِي الْبَحْرِ بِأَمْرِهِ وَ سَخَّرَ لَكُمُ الْأَنْهارَ (32) وَ سَخَّرَ لَكُمُ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ دائِبَيْنِ وَ سَخَّرَ لَكُمُ اللَّيْلَ وَ النَّهارَ (33) وَ آتاكُمْ مِنْ كُلِّ ما سَأَلْتُمُوهُ وَ إِنْ تَعُدُّوا نِعْمَتَ اللَّهِ لا تُحْصُوها إِنَّ الْإِنْسانَ لَظَلُومٌ كَفَّارٌ (34)
ترجمه
بگو مر بندگان مرا آنانكه ايمان آوردند بر پاى دارند نماز را و انفاق كنند از آنچه روزى داديم ايشانرا در نهان و آشكارا پيش از آنكه بيايد روز كه نباشد داد و ستدى در آن و نه دوستى‌ئى
خدا است آنكه آفريد آسمانها و زمين را و نازل نمود از آسمان آب را پس بيرون آورد بآن از ميوه‌ها روزى براى شما و مسخر گردانيد براى شما كشتى را تا روان شود در دريا بفرمانش و مسخّر گردانيد براى شما نهرها را
و مسخّر فرمود براى شما آفتاب و ماه را دو گردش كننده مستمرّ و مسخّر فرمود براى شما شب و روز را
و داد بشما از هر چه خواستيد از او و اگر بشماريد نعمت خدا را بشمار در نياوريد آنرا همانا انسان هر آينه بسيار ستمكار ناسپاس است..
تفسير
امر است به پيغمبر اكرم كه امر فرمايد اهل ايمان را براى احقيّت ايشان باقامه نماز كه بر پا دارند آنرا در مواقيت معيّنه بخواندن و بتهيّه وسائل آن و نيز امر فرمايد بانفاق و صرف نمودن بعض آنچه را خداوند بايشان عطا فرموده در راه او خواه پنهان باشد خواه آشكار و بعضى پنهان را بصدقه مستحبّه و آشكار
جلد 3 صفحه 232
را بزكوة مفروضه تفسير نموده‌اند و در روايت عيّاشى ره بحقوقيكه غير از زكوة مفروضه است تفسير شده در هر حال اين وقت و مال را بايد صرف نمود براى روز كه در آنروز نميتوان معامله‌اى نمود و خريد و فروشى كرد كه باين وسيله فدائى داد و خود را از آتش جهنّم خلاص نمود و نميتوان دوستى گرفت كه بشفاعت آن از عذاب الهى نجات يافت چون هر كس در آنروز بخود مشغول است بطوريكه توجّه بديگرى ندارد و در بين كفّار دوستى‌ئى نيست بلكه همه با يكديگر دشمنند «برگ عيشى بگور خويش فرست كس نيارد ز پس تو پيش فرست» و بايد دانست كه مستحقّ عبادت و پرستش خدا است كه آفريد آسمانها و زمين را براى بندگان تا در زير آنها و بالاى آن جاى گيرند و فرو ريخت از آسمان باران رحمت را پس بيرون آورد بوسيله آن از مأكول و ملبوس و مفروش و غيرها آنچه مرزوق و مقدّر ايشان باشد و در تحت فرمان بندگان قرار داد كشتى را تا جارى شود در دريا بوزيدن باد بامر خدا و در تحت تصرّف ايشان قرار داد نهرهاى بزرگ و كوچك را و مسخّر فرمود براى انتفاع آنها آفتاب و ماه را كه پيوسته بر دأب و عادت خود حركت كنند و منافع خود را بخلق برسانند و مسخّر فرمود شب و روز را براى آسايش مردم در يكى و كسب معيشت در ديگرى كه همه بر نفع ايشان است و عطا فرمود بآنها بعض آنچه را كه خواستند از او يعنى آنچه را مطابق باصلاح آنها و خالى از فساد بود و در مجمع از صادقين عليهما السلام نقل نموده كه قرائت فرمودند من كل بتنوين و بنابراين مفعول آتاكم مذكور است بخلاف قرائت باضافه كه مفعول سؤلكم مقدّر است و معنى ظاهرا يكى است و بعضى ما را نافيه گرفته‌اند يعنى عطا فرموده است از هر چيزيكه سؤال ننموديد از او آنرا چه رسد بآنكه سؤال نموده باشيد و مؤيّد اين معنى است روايت عيّاشى ره از امام باقر عليه السّلام كه فرمود جامه و چيزيكه سؤال ننمودى آنرا از او عطا فرموده است بتو و محتمل است مراد از ما سئلتموه چيزى كه سزاوار سؤال است باشد خواه سؤال شود خواه نشود در هر حال نعم الهى كه شكر آن عقلا واجب است بقدرى است كه كسى قدرت تعداد انواع آنرا ندارد چه رسد به افراد آن هر نفسى كه فرو ميرود ممدّ حيات است و چون بر ميآيد مفرح ذات پس در هر نفسى دو نعمت موجود و بر هر نعمتى شكرى واجب از دست و زبان كه بر آيد كز عهده شكرش بدر
جلد 3 صفحه 233
آيد شكر گذارى هم نعمتى است كه شكرش واجب است و همانا انسان بالطبع بسى ستمكار است بر نفس خود بترك شكر بر نعمت و بسيار كفران نعمت و ناشكرى كننده است اگر خداوند با او كمك نفرمايد بتوفيق شكر گذارى و اطاعت و ترك معصيت ..
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
اللّه‌ُ الَّذِي خَلَقَ السَّماواتِ وَ الأَرض‌َ وَ أَنزَل‌َ مِنَ السَّماءِ ماءً فَأَخرَج‌َ بِهِ مِنَ الثَّمَراتِ رِزقاً لَكُم وَ سَخَّرَ لَكُمُ الفُلك‌َ لِتَجرِي‌َ فِي البَحرِ بِأَمرِه‌ِ وَ سَخَّرَ لَكُمُ الأَنهارَ (32) وَ سَخَّرَ لَكُمُ الشَّمس‌َ وَ القَمَرَ دائِبَين‌ِ وَ سَخَّرَ لَكُمُ اللَّيل‌َ وَ النَّهارَ (33) وَ آتاكُم مِن كُلِّ ما سَأَلتُمُوه‌ُ وَ إِن تَعُدُّوا نِعمَت‌َ اللّه‌ِ لا تُحصُوها إِنَّ الإِنسان‌َ لَظَلُومٌ كَفّارٌ (34)
ترجمه واضح است و مضامين اينکه آيه شريفه مكررا بيان شده و ما بنحو اختصار اشاره ميكنيم و رد ميشويم.
اللّه‌ُ الَّذِي خَلَقَ السَّماواتِ وَ الأَرض‌َ سماوات عالم بالا است که تمام اينکه كرات جويّه در آنها است و هفت طبقه است و مطروس از ملائكه که از حضرت رسالت صلّي اللّه عليه و آله و سلّم مرويست که فرمود در ليلة المعراج تمام اينکه طبقات مطروس از ملائكه بود که جاي يك قدم نبود و تمام اشتغال بعبادت داشتند بعضي در حال قيام، بعضي در سجود، بعضي در ركوع، بعضي در قعود و خداوند ميداند که در هر يك از اينکه كرات چه اندازه خلق فرموده و بسا بعضي اينکه كرات هزارها برابر اينکه كره زمين است و ارض اينکه كرات سفليه مثل كره ماه و هوي که كره زمين در جنب آنها بسيار كوچك است و در كره زمين چه اندازه از معادن و و جمادات و نباتات و حيوانات خلق فرموده و از طائفه جن که طائفه انس در جنب آنها بسيار قليل هستند و در طائفه انس اشكال مختلف و رنگهاي متشتت است که ميتوان گفت دو نفر در جميع جهات مشابه يكديگر نيستند (جل‌ّ الخالق) وَ أَنزَل‌َ مِنَ السَّماءِ ماءً که ابخره از درياها بطرف بالا ميرود و بصورت
جلد 11 - صفحه 392
ابرها ميشود و باد آنها را سير ميدهد بهر نقطه که مأمور هستند و باران نازل ميشود بامر الهي.
فَأَخرَج‌َ بِهِ مِنَ الثَّمَراتِ رِزقاً لَكُم از فواكه و خضرويات و حبوب و اقسام بطيخ و دابوقه و يقطين و غير اينها از مأكولات.
وَ سَخَّرَ لَكُمُ الفُلك‌َ لِتَجرِي‌َ فِي البَحرِ بِأَمرِه‌ِ که روي آب بتوسط باد از يك قسمت زمين بيك قسمت ديگر سير دهد يا بوسائل امروزه بلكه امروز بتوسط هواپيما در هوا سير دهد اينکه قوه بنزين و نفت را خداوند عنايت فرموده و همچنين تخته چوبي زير آب نرود.
وَ سَخَّرَ لَكُمُ الأَنهارَ که باران از كوهها سرازير شود و رودخانه‌ها و نهرها جاري شود و مراكز كشت را مشروب سازد و همچنين در تخوم الارض فرو رود و تشكيل نهرها و چشمه‌ها دهد.
وَ سَخَّرَ لَكُمُ الشَّمس‌َ وَ القَمَرَ دائِبَين‌ِ دائب بمعني دوام است يعني هميشه شمس براي ضوء نهار و قمر براي نور ليل که ميفرمايد هُوَ الَّذِي جَعَل‌َ الشَّمس‌َ ضِياءً وَ القَمَرَ نُوراً يونس آيه 5 و براي رشد اشجار و نضج ثمار و فوائد بسيار ديگر وَ سَخَّرَ لَكُمُ اللَّيل‌َ وَ النَّهارَ ليل را براي استراحت و فراغت براي عبادت و توجه بحضرت باري بالاخص در وقت سحر، و نهار را براي تحصيل معاش و اصلاح امور و قضاء حوائج.
وَ آتاكُم مِن كُلِّ ما سَأَلتُمُوه‌ُ هر چه خواستيد بشما عنايت فرمود.
دست حاجت چه بري پيش خداوندي بربرگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 32)- سپس به معرفی خدا از طریق نعمتهایش می‌پردازد، آن گونه معرفی که عشق او را در دلها زنده می‌کند، و انسان را به تعظیم در برابر عظمت و لطفش وا می‌دارد زیرا این یک امر فطری است که انسان نسبت به کسی که به او کمک کرده و لطف و رحمتش شامل اوست علاقه و عشق پیدا می‌کند و این موضوع را ضمن آیاتی چند چنین بیان می‌دارد:
«خداوند همان کسی است که آسمانها و زمین را آفریده است» (اللَّهُ الَّذِی خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ).
«و از آسمان آبی فرستاد که به وسیله آن میوه‌های مختلف را خارج ساخت و از آنها به شما روزی داد» (وَ أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَراتِ رِزْقاً لَکُمْ).
«و کشتی را مسخّر شما ساخت» (وَ سَخَّرَ لَکُمُ الْفُلْکَ).
هم از نظر مواد ساختمانیش که در طبیعت آفریده است و هم از نظر نیروی محرکش که بادهای منظم سطح اقیانوسهاست.
«تا این کشتیها بر صفحه اقیانوسها به فرمان او به حرکت در آیند» (لِتَجْرِیَ فِی الْبَحْرِ بِأَمْرِهِ). و سینه آبها را بشکافند و به سوی ساحل مقصود پیش روند، و انسانها و وسائل مورد نیازشان را از نقطه‌ای به نقاط دیگر به آسانی حمل کنند.
ج2، ص511
همچنین «نهرها را در تسخیر شما درآورد» (وَ سَخَّرَ لَکُمُ الْأَنْهارَ).
تا از آب حیاتبخش آنها زراعتهایتان را آبیاری کنید، و هم خود و دامهایتان سیراب شوید، و هم در بسیاری از اوقات، صفحه آنها را به عنوان یک جاده هموار مورد بهره‌برداری قرار داده، با کشتیها و قایقها از آنها استفاده کنید، و هم از ماهیان آنها و حتی از صدفهایی که در اعماقشان موجود است، بهره گیرید.
نکات آیه
۱- تنها خداوند، خالق و آفریننده آسمانها و زمین و نازل کننده باران از آسمان است. (الله الذى خلق السموت و الأرض و أنزل من السّماء ماء) معرفه بودن مسندالیه و مسند، یعنى «الله» و «الذى خلق...»، دلالت بر حصر مى کند.
۲- آفرینش آسمانها و زمین دلیل و نشانه توحید خداوند است. (الله الذى خلق السموت و الأرض)
۳- جهان آفرینش داراى آسمانهاى متعدد است. (السموت)
۴- آب، عامل حیات و رویش گیاهان، میوه ها و نباتات است. (و أنزل من السّماء ماء فأخرج به من الثمرت)
۵- آسمان، منبع اصلى آبها (و أنزل من السّماء ماء)
۶- رویش گیاهان، نباتات و میوه ها براى تأمین رزق و روزى انسان است. (فأخرج به من الثمرت رزقًا لکم)
۷- نزول باران و رویش نباتات و میوه ها، دلیل و نشانه توحید خداوند است. (الله الذى خلق السموت و الأرض و أنزل من السّماء ماء فأخرج به من الثمرت)
۸- میوه ها و نباتات تأمین رزق و روزى انسان، نمودى از نعمت و لطف الهى بر بندگان و شایسته شکر و سپاس (الله الذى خلق السموت و الأرض و أنزل من السّماء ماء فأخرج به من الثمرت رزقًا لکم) آیه در مقام امتنان و برشمارى نعمتهاى الهى است و آهنگ آن، تشویق کننده بندگان به شکر و سپاس در برابر نعمتهاى پروردگار است. گفتنى است جمله «إن الاءنسان لظلوم کفّار» در دو آیه بعد (آیه ۳۴) مؤید برداشت فوق است.
۹- حاکمیت نظام «علت و معلولى» در جهان طبیعت (و أنزل من السّماء ماء فأخرج به من الثمرت رزقًا لکم)
۱۰- عوامل طبیعى، مجراى فعل خداوند است. (و أنزل من السّماء ماء فأخرج به من الثمرت) با آنکه همه پدیده هاى عالم تحت فرمان خداوند و به اراده او پدید مى آیند، خداوند آب را منشأ پیدایش گیاهان و نباتات دانسته است. ذکر این حقیقت، بیانگر برداشت فوق است.
۱۱- مسخّر و رام بودن کشتیها از سوى خداوند، به منظور بهره ورى و سود بردن انسان است. (و سخّر لکم الفلک)
۱۲- حرکت کشتیها و رام بودن آنها براى انسانها به فرمان خداوند است. (و سخّر لکم الفلک لتجرى فى البحر بأمره)
۱۳- اهمیت و نقش حیاتى دریا و کشتى رانى براى انسان (و سخّر لکم الفلک لتجرى فى البحر بأمره)
۱۴- خداوند، رام سازنده نهرها و رودها براى بهره ورى انسان (و سخّر لکم الأنهر)
۱۵- خداوند، مشوّق آدمى به فراگیرى کشتى رانى و دریانوردى و استفاده بهینه از دریاها و رودها (و سخّر لکم الفلک لتجرى فى البحر بأمره و سخّر لکم الأنهر) معنا و مفهوم تسخیر دریا و کشتى براى انسان، فراهم بودن استعدادها و زمینه هاى لازم براى بهره گیرى است که انسان باید از این استعدادها و زمینه ها با تلاش و کوشش علمى و ... خود استفاده کند.
۱۶- اهمیت و نقش حیاتى نهرها و رودها براى انسان (و سخّر لکم الأنهر)
۱۷- مسخّر و رام بودن نهرها و رودها، نمودى از نعمت و لطف خداوند بر بندگان و شایسته شکر و سپاس (و سخّر لکم الأنهر)
۱۸- مسخّر و رام کردن کشتیها، نهرها و رودها براى انسان، دلیل و نشانه توحید خداوند (الله الذى خلق ... و سخّر لکم الفلک لتجرى فى البحر بأمره و سخّر لکم الأنهر)
موضوعات مرتبط
- آب: فواید آب ۴; منابع آب ۵
- آسمان: تعدد آسمان ۳; خالق آسمان ها۱; خلقت آسمان ها۲; فواید آسمان ۵
- آفرینش: قانونمندى آفرینش ۹
- آیات خدا: آیات آفاقى ۲، ۷، ۱۸
- انسان: فضایل انسان ۱۱، ۱۴
- باران: منشأ باران ۱; نقش باران ۷
- توحید: دلایل توحید ۲، ۷، ۱۸
- حیات: عوامل حیات ۴
- خدا: اختصاصات خدا ۱; افعال خدا ۱۱، ۱۴; اوامر خدا ۱۲; تشویقهاى خدا ۱۵; خالقیت خدا ۱; مجارى افعال خدا ۱۰; نشانه هاى لطف خدا ۸، ۱۷; نعمتهاى خدا ۸، ۱۷
- دریا: استفاده از دریا ها ۱۵; فواید دریا ۱۳
- دریانوردى: تشویق به دریانوردى ۱۵
- رودها: تسخیر رودها ۱۸
- روزى: اسباب روزى ۶
- زمین: خالق زمین ۱; خلقت زمین ۲
- شکر: اهمیت شکر نعمت ۸، ۱۷
- عوامل طبیعى: نقش عوامل طبیعى ۱۰
- کشتیرانى: اهمیت کشتیرانى ۱۳; تعلم کشتیرانى ۱۵
- کشتیها: استفاده از کشتیها ۱۱; تسخیر کشتیها ۱۸; فلسفه تسخیر کشتیها ۱۱; منشأ تسخیر کشتیها ۱۲; منشأ حرکت کشتیها ۱۲
- گیاهان: عوامل رویش گیاهان ۴; فلسفه رویش گیاهان ۶; نقش رویش گیاهان ۷
- میوه ها: عوامل رویش میوه ها ۴; فلسفه رویش میوه ها ۶; نقش رویش میوه ها ۷
- نظام علیّت ۹:
- نعمت: نعمت تسخیر نهرها ۱۷; نعمت گیاهان ۸; نعمت میوه ها ۸
- نهرها: استفاده از نهرها ۱۵; اهمیت نهرها ۱۶; تسخیر نهرها ۱۴، ۱۸; فواید نهرها ۱۶
