۱۴٬۱۱۵
ویرایش
تفسیر:المیزان جلد۱۳ بخش۳۰: تفاوت میان نسخه‌ها
از الکتاب
←اختلاف مردم در عدد اصحاب كهف
| خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
بعضى در معناى «رجم به غيب» گفته اند: «ظنّ به غيب»، ولى قول بعيدى است. | بعضى در معناى «رجم به غيب» گفته اند: «ظنّ به غيب»، ولى قول بعيدى است. | ||
خداى تعالى در اين سه جمله مورد بحث، در وسط دو جمله اول، آن واو نياورد، ولى در سومى آورده، فرموده: «ثَلَاثَةٌ رَابِعُهُم كَلبُهُم»، «خَمسَةٌ سَادِسُهُم كَلبُهُم»، «سَبعَةٌ وَ ثَامِنُهُم كَلبُهُم». در كشاف گفته: در اين سه جمله «ثَلَاثَةٌ» و «خَمسَةٌ» و «سَبعَةٌ»، هر سه خبرهايى هستند براى مبتداى حذف شده، و تقدير كلام چنين است: «هُم ثَلَاثَةٌ». «هُم خَمسَةٌ». «هُم سَبعَةٌ». همچنان كه هر سه جمله «رَابِعُهُم كَلبُهُم» وَ «سَادِسُهُم كَلبُهُم» و «ثَامِنُهُم كَلبُهُم»، مبتدا و خبرهايى هستند كه صفت خبر قبلى قرار گرفته اند. | خداى تعالى در اين سه جمله مورد بحث، در وسط دو جمله اول، آن واو نياورد، ولى در سومى آورده، فرموده: «ثَلَاثَةٌ رَابِعُهُم كَلبُهُم»، «خَمسَةٌ سَادِسُهُم كَلبُهُم»، «سَبعَةٌ وَ ثَامِنُهُم كَلبُهُم». | ||
در كشاف گفته: در اين سه جمله «ثَلَاثَةٌ» و «خَمسَةٌ» و «سَبعَةٌ»، هر سه خبرهايى هستند براى مبتداى حذف شده، و تقدير كلام چنين است: «هُم ثَلَاثَةٌ». «هُم خَمسَةٌ». «هُم سَبعَةٌ». همچنان كه هر سه جمله «رَابِعُهُم كَلبُهُم» وَ «سَادِسُهُم كَلبُهُم» و «ثَامِنُهُم كَلبُهُم»، مبتدا و خبرهايى هستند كه صفت خبر قبلى قرار گرفته اند. | |||
خواهى پرسيد: اين كه دليل بى واو آمدن آن دو جمله و با واو آمدن اين جمله نشد؟ | خواهى پرسيد: اين كه دليل بى واو آمدن آن دو جمله و با واو آمدن اين جمله نشد؟ | ||
در جواب مى گوييم: | در جواب مى گوييم: «واو» مزبور، واوى است كه هميشه بر سر جمله اى در مى آيد كه آن جمله، صفت نكره اى باشد، همچنان كه بر سر جملاتى هم در مى آيد كه حال از معرفه باشد. مانند صفت نكره در جمله «جَائَنِى رَجُلٌ وَ مَعَهُ آخَر: نزد من مردى آمد كه با او ديگرى هم بود»، و صفت معرفه مانند: «مَرَرتُ بِزيدٍ وَ بِيَدِهِ سَيفٌ: زيد را در راه ديدم، در حالى كه در دستش شمشيرى بود». واو در جمله «وَ مَا أهلَكنَا مِن قَريَةٍإ الّا وَ لَهَا كِتَابٌ مَعلُومٌ» نيز از همين باب است. | ||
فائده اين «واو»، هم در نكره و هم در معرفه، تأكيد و يا به عبارتى، بهتر چسبيدن صفت به موصوف و دلالت بر اين است كه اتصاف موصوف به اين صفت امرى است ثابت و مستقر. | فائده اين «واو»، هم در نكره و هم در معرفه، تأكيد و يا به عبارتى، بهتر چسبيدن صفت به موصوف و دلالت بر اين است كه اتصاف موصوف به اين صفت امرى است ثابت و مستقر. | ||
| خط ۵۲: | خط ۵۴: | ||
دليل بر اين استفاده، اين است كه خداى تعالى، بعد از دو جمله اول فرمود: «رَجماً بِالغَيب»، و بعد از جمله سوم فرمود: «مَا يَعلَمُهُم إلّا قَلِيلٌ». ابن عباس هم گفته: در دو جمله اول، «واو» نيامد، چون هنوز جاى شمردن بود. زيرا يك قول ديگر باقى مانده بود، ولى در جمله سوم، «واو» آورد تا بفهماند قول ديگرى در دنبال نيست. همين روايت هم، خود دليل قاطع و ثابت است بر اين كه عدد اصحاب كهف، هفت نفر بوده، و هشتمى آنان، سگشان بوده است. | دليل بر اين استفاده، اين است كه خداى تعالى، بعد از دو جمله اول فرمود: «رَجماً بِالغَيب»، و بعد از جمله سوم فرمود: «مَا يَعلَمُهُم إلّا قَلِيلٌ». ابن عباس هم گفته: در دو جمله اول، «واو» نيامد، چون هنوز جاى شمردن بود. زيرا يك قول ديگر باقى مانده بود، ولى در جمله سوم، «واو» آورد تا بفهماند قول ديگرى در دنبال نيست. همين روايت هم، خود دليل قاطع و ثابت است بر اين كه عدد اصحاب كهف، هفت نفر بوده، و هشتمى آنان، سگشان بوده است. | ||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۳ صفحه : ۳۷۴ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۳ صفحه : ۳۷۴ </center> | ||
و در مجمع البيان در ذيل خلاصه اى از كلام ابى على فارسى گفته : و اما كسى كه گفته اين | و در مجمع البيان در ذيل خلاصه اى از كلام ابى على فارسى گفته: و اما كسى كه گفته اين «واو»، واو ثمانيه است، و استدلال كرده به آيه: «حَتّى إذَا جَاؤُهَا وَ فُتِحَت أبوَابُهَا» كه چون درهاى بهشت هشت عدد است، لذا «واو» آورده، سخنى است كه علماى نحو معنايش را نمى فهمند، و از نظر علمى اعتبارى ندارد. | ||
«'''قُل | «'''قُل رَبّى أَعْلَمُ بِعِدَّتهِم مَّا يَعْلَمُهُمْ إِلّا قَلِيلٌ...'''»: | ||
در اين | در اين جمله، به رسول خدا «صلى اللّه عليه و آله و سلم» فرمان مى دهد كه درباره عدد اصحاب كهف، صحيح ترين نظريه را اعلام بدارد و آن، اين است كه: خدا به عدد آنان داناتر است. در كلام سابقش نيز به اين نظريه اشاره كرده. نظير اين كه در جمله اى كه از محاوره آنان حكايت كرده بود، و آن را كلامى صحيح هم دانسته بود. | ||
و از اين كلام | يكى گفته بود: چه قدر خوابيدند؟ گفتند: «لَبِثنَا يَوماً أو بَعضَ يَومٍ»، و در آخر حكايت كرده كه گفتند: پروردگارتان بهتر مى داند كه چقدر خوابيديد؟ با اين حال در كلام دلالتى است بر اين كه بعضى از كسانى كه با رسول خدا «صلى اللّه عليه و آله و سلم» مخاطب به اين خطاب، يعنى خطاب «رَبِّى أعلَمُ بِعِدَّتِهِم» بودند، اطلاعى از عدد آنان داشته اند. چون در اين كلام فرموده: «مَا يَعلَمُهُم إلّا قَلِيلٌ: نمى داند آن را مگر عدّه اى اندك»، و نفرموده: «لَا يَعلَمُهُم إلّا قَلِيلٌ». چون ميان «ما» و «لا» فرق است. اولى نفى حال را افاده مى كند و در نتيجه استثناء «إلّا قَلِيلٌ» بعد از آن اثبات در حال را مى رساند. | ||
كوتاه | و از اين كلام چنين به نظر مى آيد كه آن عده كمى كه قضيه را مى دانستند، از اهل كتاب بوده اند. | ||
كوتاه سخن، مفاد كلام اين است: سه قولى كه درباره عدد اصحاب كهف ارائه شد، در عهد رسول خدا «صلى اللّه عليه و آله و سلم» معروف بوده. بنابراين، اين كه در جمله «سَيَقُولُونَ ثَلَاثَةٌ...: به زودى مى گويند سه نفر بوده اند» كه مى فهماند در آينده اين نظريه ارائه مى شود، همچنين دو نظريه ديگر در صورتى كه عطف به مدخول «سين» در «سَيَقُولُون» باشند، آينده نزديك به زمان نزول اين آيات و يا نزديك به زمان وقوع حادثه را مى رساند - دقت فرماييد. | |||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۳ صفحه : ۳۷۵ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۳ صفحه : ۳۷۵ </center> | ||
«''' | «'''فَلَا تُمَارِ فِيهِم إلّا مِرَاءً ظَاهِراً'''» - راغب گفته: كلمۀ «مِريَة»، به معناى تردد در چيزى است، و معناى آن از معناى كلمه «شك»، اخصّ است، و «شك» از «مِريَة»، عمومى تر است. آنگاه گفته: «إمتراء» و «مُمَارَات» به معناى محاجّه در آن امرى است كه مورد تردد باشد. سپس گفته: اصل كلمۀ «مِريَة» از اصطلاح «مَرَيتُ النَّاقَةَ» گرفته شده، كه معنايش «به پستان ماده شتر، جهت دوشيدن شير دست كشيدم» است. | ||
پس اگر «جدال» را «ممارات» خوانده اند، براى اين است كه شخص مجادله كننده با كلام خود مى خواهد همه حرف هاى طرف خود را از او بدوشد و رد كند. | |||
و مقصود از «ظاهر بودن مراء» اين است كه در آن تعمق و دقت ننموده، به همان مقدارى كه قرآن از قصه اصحاب كهف آورده، اكتفاء كند. ولى بعضى آن را طورى ديگر معنا كرده اند كه از آن توهين و رد شنونده فهميده مى شود. | |||
و بعضى ديگر گفته اند: مقصود از «ظاهر بودن مراء» اين است كه: «مراء» حجت طرف مقابل را از بين ببرد، و «ظهور» در اين جا به معناى رفتن است، همچنان كه در شعر شاعر كه گفته: «وَ تِلكَ شكاة ظَاهِرٌ عَنكَ عَارُهَا: و اين شكوه اى است كه عارش از تو خواهد رفت»، به اين معنا است. | |||
و معناى آيه اين است : وقتى پروردگار | و معناى آيه اين است: وقتى پروردگار تو داناتر به عدد ايشان است، و اوست كه داستان ايشان را براى تو بيان كرده، پس ديگر با اهل كتاب درباره اين جوانان محاجه مكن، مگر محاجه اى كه در آن اصرار نباشد، و يا محاجه اى كه حجت آنان را از بين ببرد، و از هيچ يك از آنان درباره عدد اين جوانان نظريه مخواه، پروردگارت تو را كفايت كند. | ||
«'''وَ | «'''وَ لا تَقُولَنَّ لِشَئٍ إِنّى فَاعِلٌ ذَلِك غَداً * إِلّا أَن يَشاءَ اللَّهُ'''»: | ||
اين آيه | اين آيه شريفه، چه خطابش را منحصر به رسول خدا «صلى اللّه عليه و آله و سلم» بدانيم و چه اين كه بگوييم خطاب به آن حضرت و به ديگران است، متعرض امرى است كه آدمى آن را كار خود مى داند، و به طرف مقابل خود وعده مى دهد كه در آينده اين كار را مى كنم. | ||
<span id='link250'><span> | <span id='link250'><span> | ||
