۱۴٬۲۲۰
ویرایش
تفسیر:المیزان جلد۱۳ بخش۲۹: تفاوت میان نسخه‌ها
از الکتاب
←نگرانى اصحاب كهف از فاش شدن رازشان و دست يافتن كفار به آنان
| (۴ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۵۶: | خط ۵۶: | ||
و از اين گذشته، در اشتقاقش هم توسعه اى قائل شده اند، به طورى كه هم باب «إفعال» از آن گرفته اند، و هم باب «مُفَاعَله» و باب «تَفَاعُل» و باب استفعال و ابوابى ديگر. | و از اين گذشته، در اشتقاقش هم توسعه اى قائل شده اند، به طورى كه هم باب «إفعال» از آن گرفته اند، و هم باب «مُفَاعَله» و باب «تَفَاعُل» و باب استفعال و ابوابى ديگر. | ||
و از سياق بر مى آيد كه جملۀ | و از سياق بر مى آيد كه جملۀ «يَظهَرُوا عَلَيكُم» در خصوص اين داستان، به معناى همان اطلاع يافتن از مخفیگاه كسى سر در آوردن است. زيرا از ساير معانى جامع تر است. چون اصحاب كهف، قبلا مردمانى نيرومند و متنفذ بوده اند، و حال فرار نموده و خود را پنهان كرده اند. لذا سفارش مى كنند كه چون ما مردمى سرشناسيم، سعى كن كسى از مخفیگاه ما خبردار نشود و اگر مطلع شوند، بر آنچه كه مى خواهند ظفر مى يابند. | ||
و اين كه فرمود: «يَرجُمُوكُم»، معنايش كشتن با سنگ است، كه بدترين كشتن ها است. زيرا علاوه بر كشتن، منفوريت و مطروديت كشته را هم همراه دارد، و در اين كه خصوص «رجم» را از ميان همه اقسام قتل اختيار نمود، خود مُشعر بر اين است كه اهل شهر، عموما با اصحاب كهف دشمنى داشته اند. زيرا اينان از دين آنان بيرون آمده بودند، با حرصى عجيب مى خواستند با ريختن خون ايشان، دين خود را يارى كنند. | و اين كه فرمود: «يَرجُمُوكُم»، معنايش كشتن با سنگ است، كه بدترين كشتن ها است. زيرا علاوه بر كشتن، منفوريت و مطروديت كشته را هم همراه دارد، و در اين كه خصوص «رجم» را از ميان همه اقسام قتل اختيار نمود، خود مُشعر بر اين است كه اهل شهر، عموما با اصحاب كهف دشمنى داشته اند. زيرا اينان از دين آنان بيرون آمده بودند، با حرصى عجيب مى خواستند با ريختن خون ايشان، دين خود را يارى كنند. | ||
| خط ۱۳۷: | خط ۱۳۷: | ||
==اختلاف و نزاع مشرکان و موحدان، در باره اصحاب کهف == | ==اختلاف و نزاع مشرکان و موحدان، در باره اصحاب کهف == | ||
پس جملۀ «رُبُّهُم أعلَمُ بِهِم» از نظر هر يك از اين دو وجه، معناى جداگانه اى به خود مى گيرد. براى اين كه به هر حال، اين جمله نسبت به جملۀ «إذ يَتَنَازَعُونَ بَينَهُم أمرَهُم» كه دو وجه در معنايش آورديم، تفرع دارد. به طورى كه هر معنایى كه آن جمله به خود بگيرد، در اين هم اثر مى گذارد. اگر تنازع مستفاد از جملۀ «إذ يَتَنَازَعُون...»، تنازع و اختلاف درباره قيامت باشد، يكى اقرار و يكى انكار كرده باشد، قهرا معناى جملۀ مورد بحث ما نيز اين مى شود كه مردم درباره قيامت اختلاف نموده، سر و صدا را انداخته بودند، كه ناگهان ايشان را از داستان اصحاب كهف مطلع كرديم، تا بدانند كه وعدۀ خدا حق است و قيامت آمدنى است، و شكى در آن نيست. | پس جملۀ «رُبُّهُم أعلَمُ بِهِم» از نظر هر يك از اين دو وجه، معناى جداگانه اى به خود مى گيرد. براى اين كه به هر حال، اين جمله نسبت به جملۀ «إذ يَتَنَازَعُونَ بَينَهُم أمرَهُم» كه دو وجه در معنايش آورديم، تفرع دارد. به طورى كه هر معنایى كه آن جمله به خود بگيرد، در اين هم اثر مى گذارد. | ||
اگر تنازع مستفاد از جملۀ «إذ يَتَنَازَعُون...»، تنازع و اختلاف درباره قيامت باشد، يكى اقرار و يكى انكار كرده باشد، قهرا معناى جملۀ مورد بحث ما نيز اين مى شود كه مردم درباره قيامت اختلاف نموده، سر و صدا را انداخته بودند، كه ناگهان ايشان را از داستان اصحاب كهف مطلع كرديم، تا بدانند كه وعدۀ خدا حق است و قيامت آمدنى است، و شكى در آن نيست. | |||
وليكن مشركان با اين كه آيت الهى را ديدند، دست از انكار برنداشتند و گفتند: ديوارى بر آنان بسازيد تا مردم با آنان ارتباط پيدا نكنند. چه از امر آنان چيزى براى ما كشف نشد و يقين پيدا نكرديم، پروردگار آنان به حال آنان، داناتر است. | وليكن مشركان با اين كه آيت الهى را ديدند، دست از انكار برنداشتند و گفتند: ديوارى بر آنان بسازيد تا مردم با آنان ارتباط پيدا نكنند. چه از امر آنان چيزى براى ما كشف نشد و يقين پيدا نكرديم، پروردگار آنان به حال آنان، داناتر است. | ||
| خط ۱۴۵: | خط ۱۴۷: | ||
و مراد از «وعدۀ خدا»، به طورى كه از سياق استفاده مى شود، مسأله معاد و قيامت است. پس در حقيقت، جملۀ «وَ أنَّ السَّاعَةَ لَا رَيبَ فِيهَا»، عطف تفسيرى آن است. | و مراد از «وعدۀ خدا»، به طورى كه از سياق استفاده مى شود، مسأله معاد و قيامت است. پس در حقيقت، جملۀ «وَ أنَّ السَّاعَةَ لَا رَيبَ فِيهَا»، عطف تفسيرى آن است. | ||
و ظرف «إذ» در جملۀ «إذ يَتَنَازَعُونَ بَينَهُم أمرَهُم»، ظرف براى «أعثَرنَا» و يا براى «لِيَعلَمُوا» است. و كلمۀ «تَنَازُع»، به معناى تخاصم و دشمنى است. بعضى گفته اند: اصل اين كلمه، به معناى تجاذب است كه در تخاصم استعمال مى شود و به همین جهت، به اعتبار معنای اصلی اش، متعدی به نفس | و ظرف «إذ» در جملۀ «إذ يَتَنَازَعُونَ بَينَهُم أمرَهُم»، ظرف براى «أعثَرنَا» و يا براى «لِيَعلَمُوا» است. و كلمۀ «تَنَازُع»، به معناى تخاصم و دشمنى است. بعضى گفته اند: اصل اين كلمه، به معناى تجاذب است كه در تخاصم استعمال مى شود و به همین جهت، به اعتبار معنای اصلی اش، متعدی به نفس به کار | ||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۳ صفحه : ۳۶۹ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۳ صفحه : ۳۶۹ </center> | ||
مى رود. همچنان كه به اعتبار معناى تخاصم، به وسيلۀ «فِى» نيز متعدى مى شود. مانند تنازع در جملۀ «فَإن تَنَازَعتُم فِى شَئٍ». | |||
و مراد از «تنازع مردم در بين خود و در باره امر خود»، تنازعشان در مسأله قيامت است. و اگر قيامت را به ايشان نسبت داده، به خاطر اعتناء زيادى است كه درباره آن داشتند. اين بود حال آيه مورد بحث از نظر مفردات آن، و دلالت و شهادتى كه بعضى كلمات آن بر معناى بعضى ديگر دارد. | و مراد از «تنازع مردم در بين خود و در باره امر خود»، تنازعشان در مسأله قيامت است. و اگر قيامت را به ايشان نسبت داده، به خاطر اعتناء زيادى است كه درباره آن داشتند. اين بود حال آيه مورد بحث از نظر مفردات آن، و دلالت و شهادتى كه بعضى كلمات آن بر معناى بعضى ديگر دارد. | ||
| خط ۱۵۶: | خط ۱۵۸: | ||
<span id='link246'><span> | <span id='link246'><span> | ||
==وجه دلالت | ==وجه دلالت داستان اصحاب كهف، بر حق بودن معاد == | ||
خواهى پرسيد كه از خواب بيدار شدن اصحاب | خواهى پرسيد كه: از خواب بيدار شدن اصحاب كهف، چه دلالتى دارد بر اين كه قيامت حق است؟ | ||
در جواب مى | در جواب مى گویيم: از اين جهت كه اصحاب كهف در عالَم خواب، جانشان از بدن هايشان كنده شد، و در اين مدت طولانى، مشاعرشان به كلى تعطيل گشته بود و حواس از كار باز ايستاده و آثار زندگى و قواى بدنى همه از كار افتاد. يعنى بدن ها ديگر نشو و نما نكرد. موى سر و رويشان و ناخن هايشان ديگر بلند نشد. شكل و قيافه شان عوض نگرديد. اگر جوان بودند، پير نشدند و اگر سالم بودند، مريض نگشتند. ظاهر بدن ها و لباس هايشان پوسيده نشد. | ||
آن وقت پس از روزگارى بس طولانى، يك بار ديگر كه داخل غار شده بودند، برگشتند، و اين خود بعينه نظير قيامت است، و نظير مُردن و دوباره زنده شدن است، وهر دو در اين كه خارق العاده اند، شريك اند. كسى كه آن را قبول داشته باشد، نمى تواند اين را قبول نكند، و هيچ دليلى بر نفى آن جز استبعاد ندارد. | |||
و اين قضيه در زمانى رُخ داده كه دو طایفه از انسان ها با هم اختلاف داشته اند. يك طایفه موحد بوده اند كه مى گفتند روح بعد از مفارقتش از بدن، دوباره در روز قيامت به بدن ها بر مى گردد. طایفه ديگر، مشرك بودند و مى گفتند: روح اصلا مغاير بدن است، و در هنگام مرگ از بدن جدا مى شود، وليكن به بدن ديگرى مى پيوندد. | |||
آرى، اعتقاد عموم بت پرستان، اين است كه آدمى با مرگ دستخوش بطلان و نابودى نمى گردد، وليكن به بدن ديگرى ملحق مى شود و اين، همان تناسخ است. | |||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۳ صفحه :۳۷۰ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۳ صفحه :۳۷۰ </center> | ||
پس در چنين | پس در چنين عصرى، حدوث چنين حادثه اى، جاى هيچ شك و ريبى باقى نمى گذارد كه اين داستان، آيتى است الهى كه منظور از آن، از بين بردن شك و ترديد دل ها است، در خصوص امر قيامت. و منظور آوردن آيتى است تا بفهمند كه آن آيت ديگر (قيامت) نيز ممكن است و هيچ استبعادى ندارد. | ||
از | از همين جاست كه در نظر، قوى مى آيد كه اصحاب كهف بعد از چند ساعتى كه مردم از حال آنان واقف شدند، از دنيا رفته باشند، و منظور خداى تعالى همين بوده باشد كه آيتى از خود نشان داده، دهان به دهان در بشر منتشر شود، تا درباره قيامت تعجب و استبعاد نكنند. | ||
<span id='link247'><span> | <span id='link247'><span> | ||
و اگر تنازع | از اين جا وجه ديگرى براى جملۀ «إذ يَتَنَازَعُونَ بَينَهُم أمرَهُم» پيدا مى شود و آن، اين است كه بگویيم: در ضمير جمع اول، يعنى آن كه در «يَتَنَازَعُون» است و آن كه كلمۀ «بَين» بر آن اضافه شده، به «ناس» بر مى گردد، و سومى يعنى آن كه «أمر» بر آن اضافه شده، به اصحاب كهف بر مى گردد. و كلمۀ «أذ» در اين صورت، ظرف براى «لِيَعلَمُوا» خواهد بود، و معنايش اين مى شود كه: | ||
مردم را به داستان اصحاب كهف آگاه كرديم، تا بدانند وعدۀ ما حق است، و در آن ترديدى نيست، و اين دانستنشان وقتى باشد كه در ميان خود در خصوص اصحاب كهف سر و صدا مى كردند. | |||
و اگر تنازع مزبور، تنازع در باره اصحاب كهف بوده باشد، و ضمير در «أمرَهُم»، به اصحاب كهف برگردد، معناى آيه چنين مى شود: | |||
ما بعد از | ما بعد از آن كه اصحاب كهف را بيدار كرديم، مردم را بر حال آنان مطلع ساختيم، تا بدانند كه وعدۀ خدا حق است و قيامت ترديدى ندارد، و مردم در باره آنان، بين خود نزاع كردند كه آيا اين ها خوابند، يا مُرده اند، و آيا لازم است دفن شوند و برايشان قبر درست كنيم و يا به حال خودشان واگذاريم، تا در فضاى غار همچنان بمانند. مشركان گفتند: بنایى بر آنان بنيان كنيم و به حال خودشان واگذاريم، پروردگارشان داناتر به حالشان است كه آيا زنده اند و خواب و يا آن كه مُرده اند، ولى موحدان گفتند: مسجدى را بالاى آنان بنا مى كنيم. | ||
اين دو معنا بود كه احتمال مى | اين دو معنا بود كه احتمال مى رفت، وليكن سياق، مؤيد معناى اول است. زيرا ظاهر سياق اين است كه اين كه موحدان گفتند: «لَنَتَّخِذَنَّ عَلَيهِم مَسجِداً»، در حقيقت رد كلام مشركان است كه گفته اند: «ابنُوا عَلَيهِم بُنيَاناً...»، و اين دو قول به طور يقين از دو طايفه است، و بايد با هم مختلف باشد، و اين اختلاف تنها بنا بر معناى اول تصور دارد. و همچنين جملۀ «رَبُّهُم أعلَمُ بِهِم»، آن هم با اين تعبير كه بگويند: «رَبُّهُم» و نگويند: «پروردگار ما»، با معناى اول مناسب تر است. | ||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۳ صفحه : ۳۷۱ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۳ صفحه : ۳۷۱ </center> | ||
«'''قَالَ الَّذِينَ غَلَبُوا عَلى أَمْرِهِمْ لَنَتَّخِذَنَّ عَلَيهِم | «'''قَالَ الَّذِينَ غَلَبُوا عَلى أَمْرِهِمْ لَنَتَّخِذَنَّ عَلَيهِم مَسجِداً'''»: | ||
اين جمله نقل كلام | اين جمله نقل كلام موحدان است. شاهدش اين است كه گفتند مسجدى بنا كنيم، و نگفتند معبدى. چون مسجد، در عرف قرآن، محلى را گويند كه براى ذكر خدا و سجده براى او مهيا شده است، و قرآن، بتكده و يا ساير معابد را مسجد نخوانده، همچنان كه خداوند در سوره «حج»، «مسجد» را در مقابل «صومعه» و «بِيَع» و «صلوات» قرار داده و فرموده: «وَ مَسَاجِدُ يُذكَرُ فِيهَا اسمُ اللّه». | ||
