تفسیر:المیزان جلد۲۰ بخش۳۰: تفاوت میان نسخه‌ها

* '''آیا مؤمنان گنهكار، در زمره «اصحاب یمین» هستند، یا «اصحاب شمال»؟'''

و نيز ممكن است گفته شود: تقسيم اهل محشر به «اصحاب يمين» و «اصحاب شمال»، تقسيمى كلّى نيست كه تمامى افراد و حتى مؤمنان گنهكار را هم شامل شود. همچنان كه مى بينيم در آيه: «وَ كُنتُم أزوَاجاً ثَلَاثة * فَأصحَابُ المَيمَنَة مَا أصحَابُ المَيمَنَة * وَ أصحَابُ المَشئَمَةِ مَا أصحَابُ المَشئَمَة * وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ * أُولئِكَ المُقَرَّبُونَ»، اهل محشر را سه طايفه كرده. و بنابراين، مثل اين كه در آيات مورد بحث، طايفۀ سوم در سوره بقره، يعنى مقرّبين، خارج از تقسيم اند. همچنان كه از آيه: «وَ آخَرُونَ مُرجَونَ لِأمرِ اللّه إمّا يُعَذّبُهُم وَ إمّا يَتُوبُ عَلَيهم»، نيز استفاده مى شود مستضعفين نيز، از اين تقسيم خارجند.

نظير اين بحث در سوره مرسلات گذشت، كه اول «يَومُ الفصل» را به ميان مى آورد و سپس به حال متّقين و مكذّبين مى پردازد، و متعرض حال ساير طوايف نمى شود. باز نظير آنچه در سورۀ «نبأ» و «نازعات» و «عبس» و «انفطار» و «مُطفّفين» و غيره آمده. پس غرض در اين مقامات، ذكر نمونه اى از اهل ايمان و اطاعت، و اهل كفر و تكذيب است، و از طوايف ديگر ساكت است، تا بفهماند كه سعادت در جانب تقوا، و شقاوت در جانب تمرّد و طغيان است.

<center> «'''بحث روایى'''» </center>

و در معانى الاخبار، به سند خود، از ابن سنان، از امام ابى جعفر «عليه السلام» روايت آورده كه فرمود: رسول خدا «صلى اللّه عليه و آله و سلّم» فرمود: همه حساب پس مى دهند و همه عذاب مى شوند. شخصى عرضه داشت: يا رسول اللّه! پس آيه «فَسَوفَ يُحَاسَبُ حِسَاباً يَسيراً = به زودى حساب مى شود، حسابى آسان» چه مى شود؟ فرمود: اين آيه راجع به «عرض» است.

سوره «بروج»، مكّى است و بيست و دو آيه دارد.

قُتِلَ أَصحَاب الاُخْدُودِ(۴)

الَّذِى لَهُ مُلْكُ السمَوَتِ وَ الاَرْضِ وَ اللَّهُ عَلى كلِّ شىْءٍ شهِيدٌ(۹)

إِنَّ الَّذِينَ ءَامَنُوا وَ عَمِلُوا الصالِحَاتِ لهَُمْ جَنَّاتٌ تجْرِى مِن تحْتهَا الاَنهَارُ ذَلِك الْفَوْزُ الْكَبِيرُ(۱۱)

نظير مشركان مكّه كه با گروندگان به رسول خدا «صلّى اللّه عليه و آله و سلّم» چنين مى كردند؛ آنان را شكنجه مى كردند تا از دين اسلام به شرك سابق خود برگردند. بعضى از اين مسلمانان صبر مى كردند و بر نمى گشتند و لو شكنجه به هرجا كه خواست برسد، و بعضى برگشته مرتد مى شدند و اينها، افرادى بودند كه ايمانى ضعيف داشتند؛ همچنان كه دو آيه «و من النّاس من يقول آمنّا باللّه فإذا أوذى فى اللّه جعل فتنة النّاس كعذاب الله»، «و من النّاس من يعبد اللّه على حرف فإن أصابه خير اطمأنّ به و إن أصابته فتنة انقلب على وجهه». به وضع آنان اشاره مى كند. خداى سبحان، در اين آيات، قبل از اين مطالب اشاره اى به «اصحاب اخدود» مى كند و اين، خود تشويق مؤمنان به صبر در راه خداى تعالى است. دنبال اين داستان، اشاره اى هم به سرگذشت لشكريان فرعون و ثمود دارد، و اين مايۀ دلخوشى رسول خدا «صلّى اللّه عليه و آله و سلّم» و وعدۀ نصرت به آن جناب و تهديد مشركان است. و اين سوره، به شهادت سياق آياتش، در مكّه نازل شده.

بنابراين، كلمۀ «شاهد» قابل انطباق است بر رسول خدا «صلّى اللّه عليه و آله و سلّم». براى اين كه آن جناب، امروز شاهد اعمال امّت است و فرداى قيامت، بدانچه ديده، شهادت مى دهد. و كلمۀ «مشهود» هم، قابل انطباق است با شكنجه اى كه كفّار به اين مؤمنان مى دادند، و وضعى كه در آخرت به خود مى گيرند. و يا به عبارتى، جزاى آن رفتار، و يا به عبارتى ديگر، آنچه در روز قيامت براى اين ظالمان و مظلومان رُخ مى دهد، چه ثواب و چه عقاب. و بنابراين، احتمال نكره آمدن اين دو كلمه به منظور تعظيم بوده و خواسته است بفهماند، شاهد و مشهودى كه از حيطۀ تعريف بيرون است.