۱۴٬۱۹۵
ویرایش
تفسیر:المیزان جلد۸ بخش۲۰: تفاوت میان نسخه‌ها
از الکتاب
بدون خلاصۀ ویرایش
برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
اشتباه يك مفسر كه جمله: | اشتباه يك مفسر كه جمله: «إن عدنا فى ملتكم» را، دليل بر مشرك بودن شعيب «ع»، قبل از نبوتش دانسته | ||
بعضی ها جمله «إن عدنا فى ملتكم» را دليل گرفته اند بر اين كه شعيب «عليه السلام» قبل از نبوتش، مشرك و بت پرست بوده، و اين اشتباه بسيار بزرگى است، و حاشا بر مقام شامخ انبياء كه بتوان چنين نسبت هايى به آنان داد. | |||
البته اين در صورتى است كه مراد از نجات دادن، نجات دادن ظاهرى از شرك فعلى باشد، | مفسر مزبور، از اين معنا غفلت كرده كه شعيب «عليه السلام»، اين كلام را از زبان قوم - كه قبلا كافر بوده اند - گفته و در حقيقت، اين جمله و همچنين جمله: «نجينا الله»، از باب نسبت دادن وصف اكثريت افراد يك اجتماع به همه ايشان است. | ||
البته اين در صورتى است كه مراد از نجات دادن، نجات دادن ظاهرى از شرك فعلى باشد، و گرنه اگر مراد نجات حقيقى از هر ضلالتى، چه محقق و چه مقدر بوده باشد، خود شعيب هم، مانند ساير افراد قومش از كسانى خواهد بود كه خداوند نجاتشان داده، اگرچه خود او، يك لحظه هم به خدا شرك نورزيده باشد. براى اين كه شعيب هم، مانند ساير مردم، هيچ خير و شرى را از خود مالك نبوده و هر خيرى كه به او رسيده، از ناحيه پروردگار بوده است. | |||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۸ صفحه : ۲۴۱ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۸ صفحه : ۲۴۱ </center> | ||
«'''و ما يكون لنا | «'''و ما يكون لنا أن نعود فيها'''» - اين جمله، به منزله اعراض از گفته هاى قبلى و ترقى دادن مطلب و آن را كه قبلا قطعى نبود، به طور قطع بيان داشتن است. گويا فرموده: ما از برگشتن به كيش شما كراهت داريم. زيرا اين برگشت مستلزم افتراى به خدا است، بلكه چنين كارى را به هيچ وجه مرتكب نمى شويم. | ||
«'''إلا أن يشاء الله ربنا'''» - همان طورى كه گفتيم، جمله «و ما يكون لنا أن نعود فيها»، به منزله اين است كه گفته شود: «ما ابدا به كيش شما بر نمى گرديم». و چون اين قسم حرف زدن، از ادب انبياء دور و به گفتار اشخاص جاهل به مقام پروردگار بيشتر شبيه است، لذا شعيب «عليه السلام» اضافه كرد كه: «مگر خداوند متعال بخواهد كه ما از راه راست منحرف شويم». | |||
آرى، آدمى هرچه هم كامل باشد، باز جائز الخطا است، و ممكن است در اثر ارتكاب گناهى، دچار عقوبت پروردگار گردد و سلب عنايت از او شده، و در نتيجه از دين خدا مطرود گشته، در ضلالت بيفتد. | |||
اين كه شعيب «عليه السلام»، هم «الله تعالى» را اسم برد و هم «ربنا» را، براى اشاره به اين بود كه «الله تعالى»، همان كسى است كه امور ما آدميان را اداره مى كند. او، هم اله (معبود) است و هم رب. پس اين كه بت پرستان، خداى تعالى را إله دانسته، وليكن ربوبيت را از شؤون بت ها پنداشته، يكى را رب دريا و ديگرى را رب خشكى، يكى را رب آسمان و ديگرى را رب زمين، و خلاصه هر بتى را رب يكى از شؤون عالَم دانسته اند، صحيح نيست. | |||
«'''وسع ربنا كل شئ علما'''» - اين | «'''وسع ربنا كل شئ علما'''» - اين جمله، به منزله تعليل جمله قبلى است. گويا كسى از او مى پرسد: «بعد از آن كه به طور قطع گفتى هرگز به كيش شما بر نمى گرديم»، ديگر گفتن «إن شاء الله» چه معنا داشت؟ شعيب «عليه السلام» هم، در جواب فرموده: اين حرف را براى اين زدم كه پروردگار من، به هر چيزى عالِم است، و من به آنچه كه او مى داند، احاطه ندارم و هر علم و اطلاعى را هم كه دارم، او به من عطا فرموده. | ||
بنابراين، ممكن است مشيت او به چيزهايى تعلق بگيرد كه به نفع يا به ضرر من باشد، و من از آن بى خبر باشم. مثلا ممكن است او بداند كه ما به زودى نافرمانی اش خواهيم كرد، و به همين جهت مشيت او تعلق بگيرد به اين كه ما به كيش شما برگرديم، اگرچه الآن به حسب ظاهر، از كيش شما متنفريم. | |||
«'''على الله توكلنا'''» - بعيد نيست كه ذكر اين جمله | «'''على الله توكلنا'''» - بعيد نيست كه ذكر اين جمله نيز، براى اشاره به همان نكته قبلى باشد. چون خداوند كسى را كه به او اعتماد و توكل مى كند، از شر هر چيزى كه از آن بترسد، حفظ مى كند. | ||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۸ صفحه : ۲۴۲ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۸ صفحه : ۲۴۲ </center> | ||
«'''ربنا افتح بيننا و بين قومنا بالحق و | «'''ربنا افتح بيننا و بين قومنا بالحق و أنت خير الفاتحين'''» - پس از آن كه قوم شعيب را در صورتى كه به كيش آنان بر نگردد، تهديد به اخراج نمودند، و شعيب هم به طور قطع آنان را از برگشتن به كيش و ملت آنان مأيوس نمود، اينك به خداى خود پناه برده و براى خود و يارانش، فتح و پيروزى طلب مى كند، و مقصودش از فتح، همانا حكم كردن بين دو فريق است. | ||
چون فتح بين دو چيز، مستلزم جدا كردن آن دو از يكديگر | چون فتح بين دو چيز، مستلزم جدا كردن آن دو از يكديگر است، و اين كلام، خود كنايه از يك نحو نفرينى است كه باعث هلاكت قوم است. و اگر صريحا هلاكت آنان را از خداوند طلب نكرد، و اهل نجات و اهل هلاكت را معلوم نساخت، براى اين بود كه حق را به صورت انصاف بگيرد. و نيز براى اين بود كه با علم و اطمينانى كه به عنايت پروردگارش داشته و مى دانست كه به زودى او را يارى خواهد نمود، رسوايى و بدبختى نصيب كفار خواهد گرديد، خواست تا در حرف زدن رعايت ادب را نموده، امر را به خدا واگذار نمايد. همچنان كه در جمله «فاصبروا حتى يحكم الله بيننا و هو خير الحاكمين»، آن را مرعى داشت. | ||
«خير الحاكمين» و | «خير الحاكمين» و «خير الفاتحين»، از اسماء حسناى پروردگار است و ما، در سابق، درباره معناى «حكم» و همچنين در همين گذشته نزديك، درباره معناى «فتح» بحث نموده و به زودى، در تفسير آيه «و لله الأسماء الحسنى فادعوه بها»، درباره همه اسماء حسناى پروردگار بحث خواهيم كرد. | ||
«'''وَ قَالَ المَْلاُ الَّذِينَ كَفَرُوا مِن قَوْمِهِ ...'''»: | «'''وَ قَالَ المَْلاُ الَّذِينَ كَفَرُوا مِن قَوْمِهِ ...'''»: | ||
در اين جمله كفار، | در اين جمله كفار، مؤمنان به شعيب و كسانى را كه بخواهند به او ايمان آورند، تهديد مى كنند، و اين، همان عمل زشتى است كه شعيب در جمله «و لا تقعدوا بكل صراط توعدون و تصدون عن سبيل الله»، آنان را از ارتكاب آن نهى فرموده بود. و اگر در اين جا، از همه اقسام كارشكنى هاى آنان، خصوص اين گفتارشان را اسم مى برد، در حقيقت براى اين است كه زمينه را براى جمله «الذين كذبوا شعيبا كانوا هم الخاسرين» فراهم نمايد. | ||
البته احتمال هم دارد كه | البته احتمال هم دارد كه «اتباع» در اين جمله، به معناى ظاهرى و عرفى كلمه كه همان پيروى آدمى است، بوده باشد، و كفار بعد از اين گفت و شنودها، اطمينان پيدا كرده باشند كه گروندگان به آن حضرت، به زودى دنبال وى راه افتاده، از سرزمين خود مهاجرت مى كنند. لذا گفته اند: «اگر به دنبال شعيب به راه بيفتيد، به طور يقين زيانكار خواهيد بود»، تا به اين وسيله شعيب را در مهاجرتش تنها بگذارند، | ||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۸ صفحه : ۲۴۳ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۸ صفحه : ۲۴۳ </center> | ||
و به خيال خود از مزاحمتش آسوده گشته و افراد قوم خود را هم از دست نداده | و به خيال خود از مزاحمتش آسوده گشته و افراد قوم خود را هم از دست نداده باشند. چون كفار تنها با شعيب دشمن بودند و دشمنى آنان با گروندگان به او، به خاطر او بود، و گرنه با خود گروندگان، هيچ گونه عداوتى نداشتند. | ||
به هر تقدير آيه مورد | به هر تقدير آيه مورد بحث، چه به معناى اول باشد و چه به معناى دوم، و خلاصه مقصود از متابعت، چه به معناى گرويدن به او باشد و چه به معناى مهاجرت با او، به هرحال به منزله توطئه و زمينه چينى براى جمله «الذين كذبوا شعيبا كانوا هم الخاسرين» است. | ||
«'''فَأَخَذَتهُمُ الرَّجْفَةُ فَأَصبَحُوا فى دَارِهِمْ جَاثِمِينَ'''»: | «'''فَأَخَذَتهُمُ الرَّجْفَةُ فَأَصبَحُوا فى دَارِهِمْ جَاثِمِينَ'''»: | ||
كلمه | كلمه «أصبحوا» به معناى «صاروا» (گرديدند، شدند)، و يا به معناى «صبح كردند» است، و معناى آيه، در آيه مشابه آن در داستان صالح گذشت. | ||
«'''الَّذِينَ كَذَّبُوا شعَيْباً كَأَن لَّمْ يَغْنَوْا فِيهَا... كانُوا هُمُ الْخَاسِرِينَ'''»: | «'''الَّذِينَ كَذَّبُوا شعَيْباً كَأَن لَّمْ يَغْنَوْا فِيهَا... كانُوا هُمُ الْخَاسِرِينَ'''»: | ||
راغب در مفردات خود مى گويد: | راغب در مفردات خود مى گويد: «غنى فى مكان كذا»، به اين معنا است كه فلانى در فلان مكان، زياد اقامت گزيد. تو گويى با اقامت در آن مكان، از هر مكان ديگرى بى نياز است. و كلمه «كأن»، مخفف «كان» است، و جهت تخفيفش، اين است كه بر سر جمله فعليه در آمده است. | ||
بنابه گفته راغب، جمله «الذين كذبوا شعيبا...»، حال تكذيب كنندگان قوم شعيب را به حال كسى تشبيه مى كند كه نتوانسته در وطن اصلى خود زياد اقامت كند. چون نوعا اين گونه اشخاص از جهت نداشتن علاقه و اهل و عشيره و خانه و زندگى، به آسانى از وطن چشم مى پوشند. به خلاف كسانى كه در وطن خود علاقه دارند و در آن زياد اقامت گزيده اند، كه چشم پوشى از آن برايشان دشوار است، تا چه رسد به مردمى كه قرن ها و نسلا بعد نسل، در سرزمينى به سر برده باشند. | |||
خداى | خداى متعال، قوم شعيب را كه چنين مردمى بودند، به مردمى تشبيه نموده كه هيچ علاقه اى به سرزمين خود نداشته اند، زيرا به اندك مدتى و با يك زلزله شديد، به ديار خاموشى شتافتند. | ||
كفار خيال مى كردند كه شعيب و قومش ضرر خواهند كرد، | كفار خيال مى كردند كه شعيب و قومش ضرر خواهند كرد، وليكن خيالشان باطل شد و خودشان زيانكار شدند: «و مكروا و مكر الله و الله خير الماكرين». | ||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۸ صفحه : ۲۴۴ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۸ صفحه : ۲۴۴ </center> | ||
خداى | خداى تعالى، به منظور اين كه مفاد آيه مورد استشهاد را در خلال گفتار خود بگنجاند، نخست گفتار كفار را كه «شعيب و پيروانش زيانكار هستند»، نقل نموده و پس از آن، مسأله نزول عذاب را به طور مبهم ذكر فرموده، و بيان نكرد كه چه كسانى دچار زلزله شدند، صريحا نفرمود كفار به اين عذاب دچار گرديدند. آنگاه پرده از روى اين ابهام برداشته، صريحا فرمود: «كسانى كه شعيب را تكذيب نمودند، زيانكار شدند»، و اگر در اين سياق دقت شود، معناى مزبور از خلال آن استفاده مى شود. | ||
«'''فَتَوَلى عَنْهُمْ ...'''»: | «'''فَتَوَلى عَنْهُمْ ...'''»: | ||
از ظاهر سياق اين | از ظاهر سياق اين آيه، استفاده مى شود كه اعراض شعيب از كفار، بعد از نزول عذاب و هلاكت آنان بوده، و منظور از خطاب در آن، عبرت گرفتن ديگران از سرنوشت آنان بوده. و كلمه «آسى» در جمله «كيف آسى...»، به اين معنا است كه چگونه اندوهگين شوم درباره قومى كه كفر ورزيدند. | ||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۸ صفحه : ۲۴۵ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۸ صفحه : ۲۴۵ </center> | ||
<span id='link150'><span> | <span id='link150'><span> | ||
