تفسیر:المیزان جلد۲۰ بخش۳۰: تفاوت میان نسخه‌ها

و نيز ممكن است گفته شود تقسيم اهل محشر به اصحاب يمين و اصحاب شمال ، تقسيمى كلى نيست كه تمامى افراد و حتى مؤ منين گنهكار را هم شامل شود، همچنان كه مى بينيم در آيه «'''و كنتم ازواجا ثلثه فاصحاب الميمنه ما اصحاب الميمنه و اصحاب المشئمه ما اصحاب المشئمه و السابقون السابقون اولئك المقربون '''» اهل محشر را سه طايفه كرده ، و بنابر اين ، مثل اينكه در آيات مورد بحث طايفه سوم در سوره بقره يعنى مقربين خارج از تقسيمند، همچنان كه از آيه «'''و اخرون مرجون لامر اللّه ما يعذبهم و اما يتوب عليهم '''»، نيز استفاده مى شود، مستضعفين نيز از اين تقسيم خارجند.

پس ممكن است بگوييم آيات مورد بحث كه اهل جمع را تقسيم به دو قسم اصحاب يمين و اصحاب شمال مى كند، منظورش تمامى اهل جمع نيست تا مقربين و مستضعفين و كفار و مؤ منين گنه كار را شامل شود، بلكه مى خواهد تنها اهل بهشت و مخلدين در آتش را ذكر نموده ، اولى را به اصحاب يمين و دومى را به اصحاب شمال توصيف كند، چون مقام ، مقام دعوت كفار است به ايمان ، و دعوت گنه كاران است به تقوى ، در چنين مقامى مقربين و مستضعفين اصلا مورد نظر نيستند.

نظير اين بحث در سوره مرسلات گذشت ، كه اول يوم الفصل را به ميان مى آورد و سپس به حال متقين و مكذبين مى پردازد، و متعرض حال ساير طوايف نمى شود. باز نظير آنچه در سوره «'''نبا'''» و «'''نازعات '''» و «'''عبس '''» و «'''انفطار'''» و «'''مطففين '''» و غيره آمده ، پس غرض در اين مقامات ذكر نمونه اى از اهل ايمان و اطاعت ، و اهل كفر و تكذيب است ، و از طوايف ديگر ساكت است ، تا بفهماند كه سعادت در جانب تقوى ، و شقاوت در جانب تمرد و طغيان است .

كلمه «'''شفق '''» به معناى سرخى و بالاى آن زردى و روى آن سفيدى است ، كه در كرانه افق در هنگام غروب خورشيد پيدا مى شود.

وَ الَّيْلِ وَ مَا وَسقَ

كلمه «'''وسق '''» فعل ماضى است ، و معناى جمع شدن چند چيز متفرق را مى دهد، مى فرمايد به شب سوگند، كه آنچه در روز متفرق شده جمع مى كند، انسانها و حيوانها كه هر يك به طرفى رفته اند، در هنگام شب دور هم جمع مى شوند.

بعضى هم كلمه «'''وسق '''» را به معناى طرد گرفته ، آيه را چنين معنا كرده اند: «'''به شب سوگند كه ستارگان را از خفاء به ظهور مى اندازد'''».

وَ الْقَمَرِ إِذَا اتَّسقَ

يعنى به قمر سوگند، وقتى كه نورش جمع مى شود، نور همه اطرافش ‍ بهم منضم مى شود، و به صورت ماه شب چهارده درمى آيد.