الطلاق ٧
| کپی متن آیه |
|---|
| لِيُنْفِقْ ذُو سَعَةٍ مِنْ سَعَتِهِ وَ مَنْ قُدِرَ عَلَيْهِ رِزْقُهُ فَلْيُنْفِقْ مِمَّا آتَاهُ اللَّهُ لاَ يُکَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلاَّ مَا آتَاهَا سَيَجْعَلُ اللَّهُ بَعْدَ عُسْرٍ يُسْراً |
ترجمه
| الطلاق ٦ | آیه ٧ | الطلاق ٨ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«ذُوسَعَةٍ»: دارا. ثروتمند. «قُدِرَ عَلَیْهِ رِزْقُهُ»: روزی او کم گردید و فقیر شد (رعد / ، اسراء / ، قصص / ).
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
وَ الْوَالِدَاتُ يُرْضِعْنَ... (۵) لاَ يُکَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلاَّ... (۴) فَإِنَ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً (۲) إِنَ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً (۲)
تفسیر
- آيات ۱ - ۷ سوره طلاق
- احکام طلاق، عدّه، رجوع و...
- معناى جملات آيه شريفه: «وَ مَن يَتّقِ الله يَجعَل لَهُ مَخرَجاً...»
- مدّت عدّۀ طلاق
- تكليف بچّۀ شيرخوار زن مطلّقه
- بحث روایتی (رواياتى در ذيل آيات طلاق)
- چند روايت در ذيل آيه شريفه: «وَ مَن يَتّقِ اللهَ يَجعَل لَهُ مَخرَجاً...»
- چند روايت ديگر درباره عدّۀ طلاق و نفقه زنان و...
تفسیر نور (محسن قرائتی)
لِيُنْفِقْ ذُو سَعَةٍ مِنْ سَعَتِهِ وَ مَنْ قُدِرَ عَلَيْهِ رِزْقُهُ فَلْيُنْفِقْ مِمَّا آتاهُ اللَّهُ لا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلَّا ما آتاها سَيَجْعَلُ اللَّهُ بَعْدَ عُسْرٍ يُسْراً «7»
هر كس‌كه داراى وسعت (مالى) است، بايد طبق وسعت خود نفقه دهد و كسى‌كه روزى بر او تنگ شده، بايد از آنچه خداوند به او داده (به اندازه توان خود) انفاق كند. زيرا خداوند هيچكس را مگر به اندازه آنچه به او داده است، تكليف نمى‌كند. به زودى خداوند پس از سختى، آسانى و فراخى پديد مى‌آورد.
نکته ها
فرمان اين آيه كه هر كسى به قدر توان خود به همسرش انفاق كند، هم شامل ايّام عدّه مى‌شود، هم شامل ايّام شير دادن همسر طلاق داده شده و هم شامل هر زمان ديگر.
پیام ها
1- ملاك در ميزان هزينه زندگى، توان مالى مرد است، نه تنگ‌نظرى‌هاى مرد و يا خواسته‌ها يا آرزوهاى زن. «ذُو سَعَةٍ مِنْ سَعَتِهِ»
2- از ترس آينده، امروز را سخت نگيريد. (هر كه دارد خرج كند) «ذُو سَعَةٍ مِنْ سَعَتِهِ»
3- حتّى در شرايط طلاق، جوانمردى را از دست ندهيد. «ذُو سَعَةٍ مِنْ سَعَتِهِ»
4- شرط نفقه، دوست داشتن همسر نيست، زن طلاق داده شده نيز تا مدّتى واجب النفقه است. «ذُو سَعَةٍ مِنْ سَعَتِهِ»
5- انفاق كننده، مال و دارايى خود را از خدا بداند. «مِمَّا آتاهُ اللَّهُ»
6- هركس به هر اندازه توان انفاق دارد، انفاق كند. آب دريا را اگر نتوان كشيد، هم به قدر تشنگى بايد چشيد. مَنْ قُدِرَ ... فَلْيُنْفِقْ مِمَّا آتاهُ اللَّهُ
جلد 10 - صفحه 113
7- فقرا در مقايسه وضع خود با اغنيا، نعمت‌هايى را كه خداوند به آنها داده است از ياد نبرند. قُدِرَ عَلَيْهِ ... آتاهُ اللَّهُ
8- تكليف، به مقدار توان است. «لا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلَّا ما آتاها» اسلام، دينى واقع گراست و تكليف فوق طاقت ندارد.
9- در دست‌يابى به گشايش، عجله نكنيد. «سَيَجْعَلُ اللَّهُ»
10- در شرايط تلخ طلاق و جدايى يا فقر و تنگدستى، اميد به آينده را از دست ندهيد. «سَيَجْعَلُ اللَّهُ بَعْدَ عُسْرٍ يُسْراً»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
لِيُنْفِقْ ذُو سَعَةٍ مِنْ سَعَتِهِ وَ مَنْ قُدِرَ عَلَيْهِ رِزْقُهُ فَلْيُنْفِقْ مِمَّا آتاهُ اللَّهُ لا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلاَّ ما آتاها سَيَجْعَلُ اللَّهُ بَعْدَ عُسْرٍ يُسْراً «7»
لِيُنْفِقْ ذُو سَعَةٍ: بايد كه نفقه دهد صاحب فراخى و توانگرى، مِنْ سَعَتِهِ: از وسعت و غناى خود به قدر توانائى خود بر مطلّقه نفقه كند، وَ مَنْ قُدِرَ عَلَيْهِ رِزْقُهُ: و هر كه تنگ شده بر او روزى او، يعنى فقير و تنگدست باشد، فَلْيُنْفِقْ مِمَّا آتاهُ اللَّهُ: از آنچه داده است خدا او را، يعنى بايد هر يك از غنى و فقير، بر وفق خود انفاق كنند، لا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً: تكليف نفرمايد خدا هيچ نفسى را، إِلَّا ما آتاها: مگر آنچه به او عطا فرموده از مال، يعنى تكليف ما لا يطاق نفرمايد، سَيَجْعَلُ اللَّهُ بَعْدَ عُسْرٍ يُسْراً: زود باشد كه پديد آرد خدا، پس از دشوارى و تنگدستى، آسانى و توانگرى.
تنبيه: آيه متضمن چند مسئله است: 1- رجحان توسعه عيال نسبت به اغنيا.
2- اقتصاد آن نسبت به فقرا. 3- وجوب تكليف بر قدر طاقت. 4- وعده يسر بعد از عسر.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
أَسْكِنُوهُنَّ مِنْ حَيْثُ سَكَنْتُمْ مِنْ وُجْدِكُمْ وَ لا تُضآرُّوهُنَّ لِتُضَيِّقُوا عَلَيْهِنَّ وَ إِنْ كُنَّ أُولاتِ حَمْلٍ فَأَنْفِقُوا عَلَيْهِنَّ حَتَّى يَضَعْنَ حَمْلَهُنَّ فَإِنْ أَرْضَعْنَ لَكُمْ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ وَ أْتَمِرُوا بَيْنَكُمْ بِمَعْرُوفٍ وَ إِنْ تَعاسَرْتُمْ فَسَتُرْضِعُ لَهُ أُخْرى «6» لِيُنْفِقْ ذُو سَعَةٍ مِنْ سَعَتِهِ وَ مَنْ قُدِرَ عَلَيْهِ رِزْقُهُ فَلْيُنْفِقْ مِمَّا آتاهُ اللَّهُ لا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلاَّ ما آتاها سَيَجْعَلُ اللَّهُ بَعْدَ عُسْرٍ يُسْراً «7» وَ كَأَيِّنْ مِنْ قَرْيَةٍ عَتَتْ عَنْ أَمْرِ رَبِّها وَ رُسُلِهِ فَحاسَبْناها حِساباً شَدِيداً وَ عَذَّبْناها عَذاباً نُكْراً «8» فَذاقَتْ وَبالَ أَمْرِها وَ كانَ عاقِبَةُ أَمْرِها خُسْراً «9» أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ عَذاباً شَدِيداً فَاتَّقُوا اللَّهَ يا أُولِي الْأَلْبابِ الَّذِينَ آمَنُوا قَدْ أَنْزَلَ اللَّهُ إِلَيْكُمْ ذِكْراً «10»
ترجمه
سكنى دهيد آنانرا از جائيكه سكنى داريد بمقدار وسعتان و آزار نرسانيد بآنان براى آنكه سخت‌گيرى كنيد بر آنها و اگر باشند صاحبان حمل پس انفاق كنيد بر آنان تا وضع كنند حمل خود را پس اگر شير دهند براى شما پس بدهيد مزدهاشانرا و توافق و تراضى نمائيد ميان خودتان بخوبى و شايستگى و اگر سخت‌گيرى كنيد با يكديگر پس زود باشد كه شير دهد براى او زن ديگرى
بايد انفاق كند صاحب وسعت بقدر وسع خود و كسيكه تنگ شده است بر او روزى او پس بايد انفاق كند از آنچه داده است باو خدا تكليف نميكند خدا كسى را مگر آنچه داد او را زود باشد كه قرار خواهد داد خدا پس از سختى
جلد 5 صفحه 225
آسانى را
و چه بسيار از اهل بلدى كه سركشى كردند از فرمان پروردگارشان و پيغمبران او پس محاسبه كرديم با آنان حسابى سخت و عذاب نموديم آنانرا عذابى زشت
پس چشيدند عقوبت كار خود را و بود سر انجام كارشان زيان
آماده كرد خدا براى آنها عذابى شديد پس بترسيد از خدا اى صاحبان خرد كه آنانيد كه ايمان آورديد بتحقيق فرستاد خدا بسوى شما موجب تذكّرى را.
تفسير
خداوند متعال در تعقيب عدّه زنان مطلّقه بيان كيفيّت سكنى و انفاق بر آنها را فرموده باين تقريب كه سكونت دهيد آنها را در منازل خودتان از امكنه و عماراتى كه در اختيار داريد و واجد آن ميباشيد و متمكّن از آن هستيد و ضرر و آزار نرسانيد بآنها براى سخت‌گيرى بر آنها تا ناچار شوند و پيش از انقضاء عدّه از منزل خودشان بيرون روند چنانچه در كافى از امام صادق عليه السّلام نقل نموده و اگر آنها آبستن بودند پس مخارج آنها را بمقدار متعارف و مناسب حال خودتان و آنها بپردازيد تا از حمل فارغ شوند اگر چه طلاق بائن باشد چنانچه مستفاد از روايات ائمه اطهار است پس اگر طفل نوزاد خودشان را شير دادند بدستور شما مزد آنها را بدهيد و گفتگوى ميزان اجرت را بخوبى و قدر متعارف ميان خودتان بنمائيد و اگر از طرف شما يا آنها سخت‌گيرى شود در ميزان اجرت و مدّت و ساير خصوصيّات بدانيد كه خداوند آن طفل را بى‌روزى نخواهد گذاشت زن ديگرى پيدا ميشود كه او را شير دهد و اينجمله بيشتر براى عتاب بزن است در سخت‌گيرى و بايد انفاق نمايد صاحب ثروت و مال بقدر دارائى خود و شرف زن و كسيكه در مضيقه و تنگدستى گذران ميكند بايد بقدريكه خداوند باو داده انفاق نمايد نه زيادتر چون خداوند زيادتر از مقدار تمكّنى كه بكسى داده تكليف باو نميكند و از اينمعنى دلتنگ نباشد چون بناى خداوند بر آنستكه بياورد بعد از هر سختى آسانى را در دنيا يا آخرت و ظاهرا خداوند براى تهديد مسلمانان در تخلّف از اين احكام گوشزد فرموده احوال امم ماضيه را كه تخلّف نمودند از اوامر خدا و پيغمبران او از قبيل قوم لوط و عاد و ثمود و غير هم و خداوند تمام جزئيات معاصى آنها را بحساب آورد و از آنها بنزول عذاب منكر فضاحت‌آورى انتقام
جلد 5 صفحه 226
كشيد در دنيا پس چشيدند نتيجه بدكارشان را و عاقبت كارشان جز ضرر و زيان چيزى نبود و مهيّا فرمود براى آنها عذاب سخت‌ترى در آخرت كه بآن گرفتار و معذّب خواهند شد پس بايد از خدا بترسند كسانيكه داراى عقول صافيه هستند و ايمان بخدا و پيغمبرش آورده‌اند و بدانند كه خداوند منّت بزرگى بر آنها گذارده كه فرستاده و نازل فرموده بسوى آنها موجب تذكّر و ارشاد را كه پيغمبر خاتم و آيات مبيّنات قرآن است و بيايد در آيات آتيه انشاء اللّه تعالى.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
لِيُنفِق ذُو سَعَةٍ مِن سَعَتِهِ وَ مَن قُدِرَ عَلَيه‌ِ رِزقُه‌ُ فَليُنفِق مِمّا آتاهُ اللّه‌ُ لا يُكَلِّفُ اللّه‌ُ نَفساً إِلاّ ما آتاها سَيَجعَل‌ُ اللّه‌ُ بَعدَ عُسرٍ يُسراً «7»
واجب است و بايد انفاق كند كسي که در سعه هست و متمكن است از سعه خود که توسعه دهد در انفاق، و كسي که روزي او تنگ است و در مضيقه است انفاق كند از آنچه باو داده شده بقدر تمكن و استطاعتش خداوند تكليف نميكند هيچ نفسي را
جلد 17 - صفحه 59
مگر آنچه باو داده شده و توانايي دارد و بزودي خداوند بعد از عسر و مضيقه يسر و توسعه عنايت ميفرمايد.
لِيُنفِق ذُو سَعَةٍ مِن سَعَتِهِ لام لينفق دلالت بر وجوب و لزوم دارد بمعني بايد است که بايد انفاق كند، و اينکه وجوب انفاق در حق تمام كساني که واجب النفقة هستند هست و لو مورد مطلقه است در ايام عده و در مدت ارضاع، و انفاق مجرد خوراك نيست شامل كسوت و سكني و ساير لوازم زندگي ميشود مثل حمام و تنظيف لباس و طبيب و ادويه و امثال اينها، و ذو سعة اغنياء هستند بخل نكنند و امساك ننمايند و بقدر معروف انفاق كنند بلكه در غير واجب النفقة در سبيل اللّه در حقوق واجبه صدقات مندوبه اعانت بفقراء و تهي دستان و ترويج دين و امثال اينها، من سعته بمقدار توسعه البته درجات آنها هم مختلف ميشود.
وَ مَن قُدِرَ عَلَيه‌ِ رِزقُه‌ُ قدر در اينجا بمعني ضيق است يعني كسي که روزي او تنگ است و در مضيقه است.
فَليُنفِق مِمّا آتاهُ اللّه‌ُ همين نحوي که خود و خانواده او زندگي ميكنند با مطلقه در زمان عده و زمان ارضاع رفتار كند.
لا يُكَلِّفُ اللّه‌ُ نَفساً إِلّا ما آتاها چنانچه ميفرمايد: لا يُكَلِّفُ اللّه‌ُ نَفساً إِلّا وُسعَها- الي قوله تعالي- وَ لا تُحَمِّلنا ما لا طاقَةَ لَنا بِه‌ِ بقره آيه 286.
سَيَجعَل‌ُ اللّه‌ُ بَعدَ عُسرٍ يُسراً بنده بايد در مضيقه صبر و تحمل كند و در توسعه شكر و در هر حالي بوظائف ديني خود عمل كند.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 7)- این آیه هفتمین و آخرین حکم را در این زمینه بیان کرده، می‌افزاید: «آنان که امکانات وسیعی دارند، از امکانات وسیع خود انفاق کنند، و آنها که تنگدستند، از آنچه که خدا به آنها داده انفاق نمایند، خداوند هیچ کس را جز به مقدار توانایی که به او داده، تکلیف نمی‌کند» (لینفق ذو سعة من سعته و من قدر علیه رزقه فلینفق مما آتاه الله لا یکلف الله نفسا الا ما آتاها).
دستور انفاق به اندازه توانائی هم مربوط به زنانی است که بعد از جدائی، شیر دادن کودکان را بر عهده می‌گیرند، و هم مربوط به ایام عدّه است که در آیات قبل بطور اجمال اشاره شده بود.
به هر حال آنها که توانائی کافی دارند، باید مضایقه و سختگیری نکنند، و آنها که تمکن مالی ندارند، بیش از توانائی خود مأمور نیستند، و زنان نمی‌توانند ایرادی به آنها داشته باشند.
و در پایان آیه، برای این که تنگی معیشت، سبب خارج شدن از جاده حق و عدالت نگردد، و هیچ یک زبان به شکایت نگشایند، می‌فرماید: «خداوند به زودی بعد از سختیها، آسانی قرار می‌دهد» (سیجعل الله بعد عسر یسرا).
یعنی، غم مخورید، بیتابی نکنید، دنیا به یک حال نمی‌ماند، مبادا مشکلات مقطعی و زود گذر رشته صبر و شکیبائی شما را پاره کند.
نکات آیه
۱ - مردان متمکّن و توانگر، باید به میزان توانایى و فراخْ دستى خویش، هزینه زندگى زنان مطلّقه را در دوران شیردادن به نوزادان - افزون بر پرداخت اجرت شیردادن - بپردازند. (لینفق ذو سعة من سعته) در این که حکم انفاق در این آیه، اختصاص به دوران شیردادن زنان مطلّقه به نوزادشان دارد و یا شامل دوران عدّه نیز مى شود، میان مفسران اختلاف هست. برداشت یاد شده، مبتنى بر احتمال نخست است.
۲ - مردان متمکن و توانا، باید به میزان توانایى و فراخْ دستى خویش، هزینه زندگى زنان مطلّقه خود را در دوران عدّه بپردازند. (لینفق ذو سعة من سعته)
۳ - مردان تنگ دست، باید به مقدار توانایى خویش هزینه زندگى زنان مطلّقه را در دوران شیردادن به نوزادان - افزون بر پرداخت اجرت شیردادن - بپردازند. (و من قدر علیه رزقه فلینفق ممّا ءاتیه اللّه)
۴ - مردان تنگ دست، باید به میزان توانایى خویش، هزینه زندگى زنان مطلّقه را در ایّام عدّه بپردازند. (و من قدر علیه رزقه فلینفق ممّا ءاتیه اللّه)
۵ - میزان پرداخت هزینه زندگى همسران و انفاق به دیگران، بسته به توانایى و دارایى شوهران و انفاق گران است. (لینفق ذو سعة من سعته و من قدر علیه رزقه فلینفق ممّا ءاتیه اللّه) برداشت یاد شده، براساس دیدگاه برخى از مفسران است که گفته اند: آیه شریفه، علاوه بر مورد زنان مطلّقه، شامل همه زنان و همه انفاق هاى واجب و مستحب مى شود.
۶ - خداوند، به میزان توانایى ها و امکانات هر شخصى، به او تکلیف کرده و از وى مسؤولیت خواسته است. (لایکلّف اللّه نفسًا إلاّ ما ءاتیها)
۷ - مقدار توانایى و امکانات افراد، از شاخصه هایى است که باید در تکلیف کردن و مسؤولیت خواستن لحاظ شود. (لایکلّف اللّه نفسًا إلاّ ما ءاتیها)
۸ - اموال، توانایى ها و امکانات بشر، همگى داده خداوند و جلوه لطف او است. (فلینفق ممّا ءاتیه اللّه لایکلّف اللّه نفسًا إلاّ ما ءاتیها)
۹ - خداوند، براى مؤمنان پس از هر دشوارى، آسانى مقرر فرموده است. (سیجعل اللّه بعد عسر یسرًا)
۱۰ - نوید خداوند به امکان رفع مشکل زنان مطلّقه و همسرانشان، در صورت رعایت تعالیم و رهنمودهاى الهى (لینفق ذو سعة من سعته ... سیجعل اللّه بعد عسر یسرًا)
۱۱ - زنان مطلّقه و شوهران تنگ دست آنان - در صورت رعایت آموزه ها و رهنمودهاى الهى - مورد عنایت و حمایت خدا قرار مى گیرند. (سیجعل اللّه بعد عسر یسرًا)
۱۲ - امید بستن به حل مشکلات زندگى مشترک و تبدیل شدن سختى ها به آسانى ها - در پرتو لطف و عنایت خداوند - امیدى شایسته و بجا براى مؤمنان (سیجعل اللّه بعد عسر یسرًا) آیه شریفه، ضمن امید بخشیدن به مردان و زنان درگیر با مشکلات زندگى مشترک، آنان را به رفع شدن مشکلاتشان در پرتو عنایت و لطف خداوند، امیدوار ساخته و به این امیدوارى تشویق و ترغیب کرده است.
۱۳ - عنایت و لطف ویژه خداوند، نسبت به قشر آسیب پذیر و محروم جامعه در تعالیم و تکالیف خویش (و من قدر علیه رزقه فلینفق ممّا ءاتیه اللّه ... سیجعل اللّه بعد عسر یسرًا) برداشت یاد شده، مبتنى بر این نکته است که جمله «سیجعل اللّه ...» ناظر به تنگدستان (من قدر علیه رزقه) باشد.
۱۴ - اهتمام اسلام به حقوق زنان مطلّقه و دفاع از آنان در استیفاى آن فطلّقوهنّ لعدّتهنّ ... فأمسکوهنّ بمعروف ... أسکنوهنّ ... فأنفقوا علیهنّ ... سیجعل اللّه بعد عسر یسرًا برداشت یاد شده، با توجه به این نکته است که آیه شریفه، آخرین آیه اى است که درباره زنان مطلّقه و تکالیف شوهرانشان در برابر آنها مى باشد و در تمام آیات گذشته، مردان مورد خطاب قرار گرفته اند و از آنان خواسته شده که حقوق همسران خود را (از قبیل مسکن، نفقه و اجرت شیردادن و ...) پرداخت نمایند و نیز با آنان به طور شایسته و مطابق با موازین عقل و شرع رفتار کنند.
موضوعات مرتبط
- آسانى: منشأ آسانى ۹
- امکانات دنیوى: منشأ امکانات دنیوى ۸
- امیدوارى: امیدوارى بجا ۱۲; امیدوارى به حل مشکلات ۱۲
- انفاق: قدرت در انفاق ۵; محدوده انفاق ۵
- تکلیف: آثار عمل به تکلیف ۱۰، ۱۱; شرایط تکلیف ۶، ۷; قدرت در تکلیف ۵، ۶، ۷
- حمایتهاى خدا: مشمولان حمایتهاى خدا ۱۱
- خدا: آثار لطف خدا ۱۲; افعال خدا ۹، ۱۰; بشارتهاى خدا۱۰; عطایاى خدا ۸; نشانه هاى لطف خدا ۸
- رضاع: مزد رضاع ۱، ۳
- سختى: آثار سختى ۹
- شوهر: بشارت به شوهر ۱۰; تکلیف شوهران ثروتمند ۱، ۲; تکلیف شوهران فقیر ۳، ۴; حمایت از شوهر ۱۱
- طلاق: احکام طلاق ۱، ۲، ۳; احکام عده طلاق ۴
- فقرا: امداد به فقرا ۱۳
- قدرت: منشأ قدرت ۸
- لطف خدا: مشمولان لطف خدا ۱۱، ۱۳
- مال: منشأ مال ۸
- مؤمنان: امیدوارى مؤمنان ۱۲
- مشکلات: منشأ رفع مشکلات ۱۰، ۱۲
- مطلقه: اهمیت حقوق مطلقه ۱۴; حقوق مطلقه ۱، ۲، ۳، ۴، ۱۰; حمایت از مطلقه ۱۱; نفقه مطلقه ۱، ۲، ۳، ۴
- نفقه: احکام نفقه ۵; قدرت در نفقه ۵; محدوده نفقه ۵
- همسر: نفقه همسر ۵
منابع
