آل عمران ١١١
| کپی متن آیه |
|---|
| لَنْ يَضُرُّوکُمْ إِلاَّ أَذًى وَ إِنْ يُقَاتِلُوکُمْ يُوَلُّوکُمُ الْأَدْبَارَ ثُمَ لاَ يُنْصَرُونَ |
ترجمه
| آل عمران ١١٠ | آیه ١١١ | آل عمران ١١٢ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«یُوَلُّوکُمُ الأدْبَارَ»: به شما پشت می‌کنند و می‌گریزند.
نزول
محل نزول:
اين آيه در همچون ديگر آيات سوره آل عمران در مدينه بر پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله نازل گرديده است. [۱]
شأن نزول:[۲]
مقاتل گويد: رؤساى يهود مانند كعب و ابورافع و ابوياسر و كنانة و ابن صوريا نزد عبدالله سلام و ياران او كه قبلاً يهودى بوده و مسلمان شده بودند آمدند و آنان را بر اسلام آوردن سرزنش مي‌نمودند سپس اين آيه نازل گرديد.[۳]
تفسیر
- آيات ۱۲۰ - ۱۱۱، سوره آل عمران
- مراد از اينكه بر اهل كتاب ذلت زده شده : ((ضربت عليهم الذلة ))
- كلام بعضى از مفسرين : آيه در مقام تشريع نيست
- معناى ((امت قائمة )) و اشاره به فرق بين ((سرعت )) و ((عجله ))
- ((خيرات )) مفيد استغراق است به معناى مطلقاعمال صالح
- عمل فاسد، اثر فاسد در پى دارد
- اگر مسلمين صبر كنند و تقوا پيشه سازند، از كينه دشمنان ايمن خواهند بود
تفسیر نور (محسن قرائتی)
«111» لَنْ يَضُرُّوكُمْ إِلَّا أَذىً وَ إِنْ يُقاتِلُوكُمْ يُوَلُّوكُمُ الْأَدْبارَ ثُمَّ لا يُنْصَرُونَ
آنها (اهل كتاب) جز آزارى اندك، هرگز به شما زيانى نخواهند رسانيد و اگر با شما بجنگند، به شما پشت كرده و بگريزند، آنگاه هيچ يارى نشوند.
نکته ها
اين آيه، به دنبال آيات گذشته، بشارت و تسلّى براى مسلمانان است كه شما در سايه‌ى
جلد 1 - صفحه 583
ايمان، وحدت و امر به معروف و نهى از منكر بيمه مى‌شويد. از تهديدات دشمن نترسيد كه پيروزى با شماست و دشمن خوار و زبون است.
پیام ها
1- روحيّه‌ها را بايد تقويت كرد. «لَنْ يَضُرُّوكُمْ»
2- مسلمانان، در سايه‌ى ايمان بيمه هستند. «لَنْ يَضُرُّوكُمْ»
3- مخالفان شما براى نابودى شما تلاش مى‌كنند، ليكن تنها به گوشه‌اى از اهداف ايذايى خود مى‌رسند. «إِلَّا أَذىً»
4- كسى‌كه ايمان ندارد، روحيّه‌ى مقاومت ندارد. «يُوَلُّوكُمُ الْأَدْبارَ»
5- قرآن، فرار و ضعف اهل‌كتاب در برابر مسلمانان را پيشگويى مى‌كند. «إِنْ يُقاتِلُوكُمْ يُوَلُّوكُمُ»
6- كسانى پيروز مى‌شوند و دشمن را فرارى مى‌دهند كه در ايمان و امر به معروف ثابت قدم باشند. «كُنْتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ ... وَ إِنْ يُقاتِلُوكُمْ يُوَلُّوكُمُ الْأَدْبارَ»
7- فسق، زمينه‌ى ضعف در جبهه‌هاى جنگ است. «أَكْثَرُهُمُ الْفاسِقُونَ ... وَ إِنْ يُقاتِلُوكُمْ يُوَلُّوكُمُ الْأَدْبارَ»
8- توان دشمن را تحقير كنيد. «وَ إِنْ يُقاتِلُوكُمْ يُوَلُّوكُمُ الْأَدْبارَ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
لَنْ يَضُرُّوكُمْ إِلاَّ أَذىً وَ إِنْ يُقاتِلُوكُمْ يُوَلُّوكُمُ الْأَدْبارَ ثُمَّ لا يُنْصَرُونَ (111)
«1» احتجاج طبرسى، جلد اول، صفحه 336، احتجاجه على بعض اليهود (با اندكى تفاوت)
تفسير اثنا عشرى، ج2، ص: 213
شأن نزول: رؤساى يهود نزد عبد اللّه بن سلام و اصحاب او آمده و ايشان را بر اسلام ملامت كردند، آيه شريفه نازل شد:
لَنْ يَضُرُّوكُمْ إِلَّا أَذىً: هرگز ضرر نرسانند شما را مگر آزار كمى كه آن طعن در اسلام شما و دعوت به كفر و بهتان به شما و ترسانيدن از كشتن، وَ إِنْ يُقاتِلُوكُمْ: و اگر مقاتله كنند شما را، تاب مقاومت نياورده، يُوَلُّوكُمُ الْأَدْبارَ:
پشت نمايند شما را و فرار كنند. ثُمَّ لا يُنْصَرُونَ: پس يارى كرده نشوند بعد از فرار، يعنى نه از خلق يارى ببينند و نه از خالق مددكارى.
تبصره: حق تعالى اول نفى فرمود اضرار ايشان را از آنچه گويند، و تقرير و تثبيت آن نمود به آنكه اگر به قتال قيام كنند مغلوب و منهزم شوند. و بعد اخبار فرمود به آنكه عاقبت آنان عجز و خذلان است. و ذكر «ثمّ» به جهت تراخى رتبه است، زيرا تسلط خذلان بر آنها اعظم است از اخبار به هزيمت آنان. و اين اخبار از مغيبات است كه موافق واقع شده، زيرا حال بنى قريظه و بنى نضير و بنى قينقاع و يهود خيبر بر اين منوال واقع شد، زيرا با حضرت محاربه نمودند و مغلوب شدند و به غير طعن و سب، قدرت ضررى نداشتند به مسلمانان، و آخر به مذلت جزيه و خوارى مبتلا شدند.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
لَنْ يَضُرُّوكُمْ إِلاَّ أَذىً وَ إِنْ يُقاتِلُوكُمْ يُوَلُّوكُمُ الْأَدْبارَ ثُمَّ لا يُنْصَرُونَ (111)
ترجمه
هرگز ضرر نميرسانند شما را مگر آزارى كنند و اگر جنگ كنند با شما ميگردانند بشما پشتها پس نصرت داده نخواهند شد.
جلد 1 صفحه 479
تفسير
از اهل كتاب آنها كه ايمان آورده بودند گاهى مورد طعن و تهديد و ساير اذيتهاى مختصر از كفار اهل كتاب ميشدند خداوند بآنها تسليت داده است كه اين ضررهاى مختصرى است كه بشما وارد ميشود و شما بايد در راه حق از چيزى مضايقه نداشته باشيد اين جزئيات سهل است عمده آنستكه در موقع جهاد ضرر آنها بشما برسد ولى نميرسد و از ميدانجنگ با شما فرار ميكنند و هيچوقت بشما دست پيدا نمينمايند و غلبه و عزت با شما است و ذلت و انكسار با آنها است و اين امور واقع شد در صدر اسلام.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
لَن يَضُرُّوكُم إِلاّ أَذي‌ً وَ إِن يُقاتِلُوكُم يُوَلُّوكُمُ الأَدبارَ ثُمَّ لا يُنصَرُون‌َ (111)
هرگز بشما مسلمين ضرري وارد نميكنند و نميتوانند مگر في الجمله اذيتي و اگر هم با شما مقاتله كنند فرار ميكنند و احدي هم آنها را ياري نميكند اينکه آيه شريفه مشتمل بر سه معجزه است که خداوند خبر ميدهد و بر طبق آن واقع شد:
1- لَن يَضُرُّوكُم إِلّا أَذي‌ً ضرر چند قسم است: ضرر جاني که بكشند يا مجروح كنند، و ضرر مالي که مال كسي را ببرند، يا ضرر عرضي که عرض
جلد 4 - صفحه 317
كسي را ببرند و هيچگونه از اينکه ضررها از طرف يهود بر پيكر اسلام و مسلمين وارد نشد.
و كلمه اذي مفرد منكر است دلالت ميكند بر «اذيّت ما» مختصر اذيتي که عبارت از جسارت و بدگويي و بد كرداري است، و اينکه استثناء استثناء متصل است زيرا اينکه نوع از اذيت هم از مصاديق ضرر است كانّه ميفرمايد هيچگونه ضرري متوجه شما نميشود مگر ضرر مختصر جزئي، و كساني که توهم كردند که استثناء منقطع است و عنوان اذي غير عنوان ضرر است توهم فاسدي است زيرا استثناء منقطع خلاف ظاهر است مرتكب نميشوند مگر در مقام ضرورت.
2- وَ إِن يُقاتِلُوكُم يُوَلُّوكُمُ الأَدبارَ و اگر در مقام مقاتله و محاربه با مسلمين برآيند تاب مقاومت ندارند و پشت ميكنند و رو بفرار ميگذارند چنانچه يهود مدينه بني قريظه و بني نضير و بني قينقاع و يهود خيبر تمام منهزم شدند و بمسلمين از آنها جز سب‌ّ و لعن آسيبي وارد نشد.
3- ثُمَّ لا يُنصَرُون‌َ و احدي از مشركين و كفار حتي نصاري بيهود هيچ گونه كمكي نكردند.
برگزیده تفسیر نمونه
]
اشاره
(آیه 111)
شأن نزول:
در شأن نزول این آیه و آیه بعد نقل شده: هنگامی که بعضی از بزرگان روشن ضمیر یهود همچون عبد اللّه بن سلام با یاران خود آیین پیشین را ترک گفته و به آیین اسلام گرویدند، جمعی از رؤسای یهود به نزد آنها آمدند و زبان به سرزنش و ملامت آنان گشودند و حتی آنها را تهدید کردند که چرا آیین پدران و نیاکان خود را ترک گفته و اسلام آورده‌اند؟ آیه به عنوان دلداری و بشارت به آنها و سایر مسلمانان نازل گردید.
تفسیر:
این آیه و آیه بعد در حقیقت متضمن چند پیشگویی و بشارت مهم به مسلمانان است که همه آنها در زمان پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه و آله عملی گردید:
1- «اهل کتاب هیچ گاه نمی‌توانند ضرر مهمی به شما (مسلمانان) برسانند، و زیانهای آنها جزئی و زود گذر است» (لَنْ یَضُرُّوکُمْ إِلَّا أَذیً).
2- «هر گاه در جنگ با شما رو برو شوند سر انجام شکست خواهند خورد و پیروزی نهایی از آن شما (مسلمانان) است و کسی به حمایت از آنان بر نخواهد خاست» (وَ إِنْ یُقاتِلُوکُمْ یُوَلُّوکُمُ الْأَدْبارَ ثُمَّ لا یُنْصَرُونَ).
ج1، ص320
نکات آیه
۱- کوشش اهل کتاب (یهود)، براى زیان رساندن به مسلمانان (لن یضرّوکم إلّا اذًى) مفسّرین شأن نزول آیه را یهودیان گفته اند.
۲- ناتوانى اهل کتاب (یهود)، از آسیب رساندن به مسلمانان، جز اندک آزارى (لن یضرّوکم إلّا اذًى) اندک بودن آزار از نکره آوردن «اذىً» استفاده شده است.
۳- رویارویى اهل کتاب با مسلمانان و تهدید آنان به پیکار علیه مسلمانان (و إن یقتلوکم یولّوکم الادبار)
۴- شکست و فرار، فرجام رویارویى و نبرد اهل کتاب (یهود) با مسلمانان (و إن یقتلوکم یولّوکم الادبار)
۵- پیشگویى قرآن در عجز اهل کتاب، از ضرر رسانیدن به مسلمانان و شکست و فرار آنان در پیکار با مسلمانان (لن یضرّوکم إلّا اذًى و إن یقتلوکم یولّوکم الادبار)
۶- تقویت روحیه مسلمانان از سوى خداوند، در مقابله با هجوم اهل کتاب به آنان (لن یضرّوکم إلّا اذًى و إن یقتلوکم یولّوکم الادبار)
۷- اهل کتاب (یهود زمان پیامبر(ص))، آغازگر پیکارى که فرجامش جز شکست و فرار براى آنان نخواهد بود. (و إن یقتلوکم یولّوکم الادبار) چون نسبت قتال به اهل کتاب داده شده، معلوم مى شود که آنان آغازگر پیکار خواهند بود.
۸- تأثیر ایمان به خدا و امر به معروف و نهى از منکر، در شکست ناپذیرى مؤمنان در برابر هجوم دشمنان دین (کنتم خیر أمّة أخرجت للناس تأمرون بالمعروف ... و إن یقتلوکم یولّوکم الادبار) وحدت خطاب در «کنتم خیر ... » و «یقاتلوکم»، بیانگر برداشت فوق است. یعنى آن دسته شکست نمى خورند که امرکننده به معروف و ... باشند.
۹- فِسْق، زمینه ساز ضعف روحیه و فرار از جنگ (و اکثرهم الفسقون ... و إن یقتلوکم یولّوکم الادبار ثم لا ینصرون) توصیف یهود به فسق و سپس بیان شکست آنان، حاکى از ارتباط این دو مسأله است.
۱۰- محرومیّت اهل کتاب (یهود) از یارى دیگران، پس از فرار و شکست در پیکار با مسلمانان (و إن یقتلوکم یولّوکم الادبار ثم لا ینصرون)
۱۱- تحقیر توان دشمن براى تقویت روحیه مؤمنان، از روشهاى قرآن (و إن یقتلوکم یولّوکم الادبار ثم لا ینصرون)
۱۲- گروندگان از اهل کتاب (عبداللّه بن سلام و یارانش) به اسلام، مورد سرزنش و آزار سران یهود (لن یضرّوکم إلّا اذًى) در شأن نزول آمده است: عبداللّه بن سلام و یارانش پس از ایمانشان به پیامبر(ص) مورد سرزنش رؤساى یهود قرار گرفتند. (مجمع البیان).
موضوعات مرتبط
- اسلام: تاریخ صدر اسلام ۷، ۱۲
- امر به معروف: آثار امر به معروف ۸
- اهل کتاب: تهدید اهل کتاب ۳ ; شکست اهل کتاب ۴، ۵، ۷، ۱۰ ; مؤمنان اهل کتاب ۱۲
- ایمان: آثار ایمان ۸ ; ایمان به خدا ۸
- تضعیف روحیه: عوامل تضعیف روحیه ۹
- تقویت روحیه: عوامل تقویت روحیه ۸، ۱۱
- جنگ: عوامل شکست در جنگ ۹ ; فرار از جنگ ۱۰
- دشمنان: شیوه برخورد با دشمنان ۱۱
- فسق: آثار فسق ۹
- قرآن: پیشگویى قرآن ۵
- مسلمانان:۱، ۲، ۳، ۴، ۵، ۶، ۱۰، ۱۲
- نهى از منکر: آثار نهى از منکر ۸
- یهود: شکست یهود ۴، ۷ ; مسلمانان و یهود ۱، ۲، ۴، ۱۰، ۱۲
منابع
